Pređi na sadržaj

Sport među komunistima u Kraljevini Jugoslaviji

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Sport među komunistima u Kraljevini Jugoslaviji bio je jedan od najznačajnijih i najpopularnijih načina na koji je gradsko stanovništvo provodilo svoje slobodno vreme, i za koje su sve političke organizacije i ideologije pokazale interesovanje. Posle Prvog svetskog rata sportska takmičenja sticala su sve veću popularnost u široj javnosti a sportske organizacije i klubovi širili su svoj uticaj, neprestano privlačeći simpatizere i navijače i na taj način uvećavale svoju organizacionu i funkcionalnu bazu, uz nastojanja da članove direktno povežu sa državnim ali i partijskim forumima.[1]

Sport kao politička propaganda srpskih socijalista i zagovornika jugoslovenstva u 19. i s početka 20. veka[uredi | uredi izvor]

Fizičko vaspitanje i sport u ranoj fazi svog razvoja tokoom druge polovine 19. veka postali su deo političke propagande prvo socijalista a zatim u 20. veku i komunista.

Sokolski pokret na čelu sa Miroslavom Tiršom odigrao je značajnu ulogu u buđenju nacionalnog ponosa Slovena u Austougarskoj

Svetozar Marković, Dimitrija Tucovića, a naročito Vase Pelagić (stari socijalisti i narodnjaci), rano su shvatali značaj fizičkog vežbanja i sporta za pravilan psihofizički razvoj pojedinaca i za očuvanje zdravlja, posebno onih koji su radili u teškim uslovima, koji su negativno uticali na njihovo zdravstveno stanje i psihu. Pored zdravstvenog prvi srpski socijalisti bili su svesni i velikog socijalnog i političkog potencijala koji sportska društava i sportske organizacija, mogu imati.

Kad je u Pragu 1862. godine nastalo sokolstvo, kao „viteška organizacija za fizičko jačanje”, a u stvari borba protiv germanske hegemonije u vreme Austrougarske, član uprave dr Emanuel Toner predložio je da organizacija nosi ime „Soko”, oduševljen srpskim epskim pesmama u kojima se junak poredi s hitrom i sumornom pticom. Sokolstvo se brzo širilo i u okviru sportskih vežbačkih društava preraslo je u slobodarski pokret slovenskih naroda sa idejama ujedinjenja. Osnivač viteška organizacija dr Miroslav Tirš hteo je da se fizičkim jačanjem i moralnim snaženjem stvori novi Sloven, spreman za velika dela i snažno buđenje nacionalnog ponosa. Ova društva odigrala su značajnu ulogu ne samo u razvoju sporta već i u oslobađanju slovenskih naroda od tuđinske vlasti.[2]

Među Srbima u Novom Sadu 1869. godine književnik Laza Kostić prvi je osnovao „Prvo proceniti, veslački i vatrogasno društvo”, koje je preteča Sokolstva, i kasnije dobija ime „Soko”. Sokolsko jugoslovenstvo smatra se izvornim, još pre ujedinjenja u Kraljevinu SHS. Zbog izreke „Ko je Soko, taj je Jugosloven”, posle Deklaracije o jugoslovenskom ujedinjenju sokola 1914. u Zagrebu nije dozvoljen slet u Ljubljani, gde je trebalo da se ona pročita. Nekoliko dana posle toga desio se Sarajevski atentat, kao uvod u Prvi svetski rat.[2]

Sport u ranoj fazi komunističke propagande na globalnom nivou[uredi | uredi izvor]

Komunističkog pokret Jugoslavije koji je sportska pitanja uglavnom namenio i poverio omladinskim i sindikalnim organizacija učinio je to po ugledu na komunističke partije širom sveta, koje su ustrojile sopstvene sportske organizacije npr. „Crvena sportska internacionala“ ili „Sportinterna“, osnovana 1921. godine u Moskvi.[3]

Nikolaj Podvojski, osnivač „Sportinterna“ još tokom 20-tih godina 20. veka razmišljao je o tome da treba osnovati neku vrstu organizaciju koja bi okupljala sve socijalističke i komunističke sportske organizacije širom sveta. Ona je trebalo da bude pandan buržoaskim sportskim organizacijama i Međunarodnom olimpijskom komitetu.[4]

Iako Sportinterna nije zvanično bili deo Kominterne, oni su pratila njenu političku direktivu, pa je tako „Sportinterna“ postojala do 1937. godine kada je raspuštena kako bi se dao podstrek politici „narodnog fronta“.[5] Tada je za glavnog predstavnika međunarodnog radničkog sporta priznata „Lucernska sportska internacionala“, u kojoj su najvažnije mesto zauzimali socijalisti i socijaldemokrati.[6]

Jugoslovenski predstavnici u „Sportinterni“ uglavnom su bili aktivisti SKOJ-a. U periodu između 1924.i 1928. jugoslovenski delegat u Crvenoj sportskoj internacionali (a istovremeno i u Komunističkoj omladinskoj internacionali (KOI) bio je član CK SKOJ Josip Čižinski (Milan Gorkić).[7] Čižinski ne samo da je preveo statute i druge potrebne dokumente na srpskohrvatski jezik već je i radio na organizovanju sekcije Sportinterne u Kraljevini Jugoslaviji.

Ilegalna mreža komunističkih sportskih društava[uredi | uredi izvor]

Ilegalna mreža radničkih i službeničkih sportskih društava u Jugoslaviji osnovana je 1924. godine i nosila je naziv „Blok radničkih klubova Jugoslavije“. Ova mreža sportskih društava nastala je po ugledu na „Sokole” i sokolska društva organizovana u vitešku organizaciju Jugoslavije - „Dušan Silni“.

Ovim društvom rukovodio je Milan Milanović, zubar iz Zagreba.[8] Pored njega, u tom periodu, važne osobe za razvoj sporta u okviru komunističkog pokreta Jugoslavije bili su i Vilim Horvaj, Pavle Marganović i Čeda Kuzmić (predsednik beogradskog sportskog društva Radnički)[9]

Reorganizacija komunističkih sportskih društava na pritisak države[uredi | uredi izvor]

Reorganizacija komunističkih sportskih društava prethodilo je zavođenjem otvorene diktature kralja Aleksandra Karađorđevića, kojom je privremeno zabranjen svaki oblik političkog rada u zemlji. Politički progoni opozicionih grupa, uključujući i KPJ, dodatno su intenzivirani s kraja treće decenije 20. veka.

Nakon snažnih pritisaka državnih vlasti, koje su proganjale sve organizacije koje su imale veze sa komunističkim pokretom, ilegalni radnički sportski klubovi u Kraljevini Jugoslaviji ujedinili su se 1929. godine u „Radnički sportski savez“. Tako je od ilegalne i zabranjivane nastala legalna organizacija koja je pred sportskim forumima i državnim vlastima zastupala interese radničkog sporta i radničkih sportskih klubova.[10] Na taj način novoosnovani Savez je obezbeđivao, ne samo organizacionu već i finansijsku pomoć, ali i pravnu zaštitu svojim članovima.

„Radnički sportski savez“ tokom 30-ih godina 20. veka doprineo je velikom porastu broja radničkih sportskih klubova i broju njihovih članova. Sem toga, od sredine 1930-ih znatno je omasovljena i organizacija SKOJ među gimnazijskom omladinom i studentima u Beogradu, što je rezultovalo još većim brojem članova iz redova radikalizovanih studenata i gimnazijalaca.

Tako da je pred početak Drugog svetskog rata u Jugoslaviji delovalo više od 150 legalnih (vlastima prijavljenih) radničkih sportskih društava i klubova, sa više hiljada sportista.[11] Svaki veći grad u Jugoslaviji imao je najmanje jedno radničko sportsko društvo, a neki i više njih.

Komunistička politika koja je članovima i simpatizerima KPJ i SKOJ nalagala da deluju u okviru legalnih organizacija i koriste ih za širenje uticaja i ideja, korišćena je za agitaciju i za širenje mreže saradnika i simpatizera komunističke ideje. Tako su radnička sportska društva postala neka vrsta stecišta za ilegalno komunističko delovanja.[11]

Istaknutiji komunistički aktivisti u sportskim društvima[uredi | uredi izvor]

FK Jugoslavija (1923) čiji članovi su bili i komunisti

Među istaknutim komunistima, aktivnim sportistima i članovima sportskih društava Jugoslavije bili su:

Mnogobrojni članovi i simpatizeri komunističkog pokreta bili su povezani i sa drugim sportskim klubovima u Jugoslaviji, pre svega onima koji su bili radničke provenijencije. Među najznačajniji od njih bili su: Milutin Ivković Milutinac, Boško Petrović i Jovan Mikić Spartak, članovi beogradskog sportskog kluba Jugoslavija

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Miroslav Kreačić, Sport u Jugoslaviji, Beograd, 1950.
  2. ^ a b Nikić, Mirjana. „Sokoli kao preteče olimpijaca”. Politika Beograd, 8.8.2017. Pristupljeno 5. 5. 2017. 
  3. ^ James Riordan, „The Sports Policy of the Soviet Union, 1917–1941“, Sport and International Politics , Pierre Arnaud, James Riordan (eds), London – New York 1998, rr . 67–68
  4. ^ Edward Carr, A History of Soviet Russia: Socialism in One Country, 1924–1926 , vol. 3, part 2, London, 1964, rr . 957–958.
  5. ^ Эnciklopedičeskiй slovarь po fizičeskoй kulьture i sportu. Tom 2. / Gl. red. G. I. Kukuškin. — M.: «Fizkulьtura i sport», 1962. — 388 s.
  6. ^ André Gounot, „Sport or Political Organization? Structures and Characteristics of the Red Sport International, 1921–1937“, Journal of Sport History , vol. 28, no. 1 (2011),pp. 23.
  7. ^ Ivan Očak, „Gorkić i Sportinterna“, Povijest sporta, vol. 64 (1985). str. 347.–348.
  8. ^ Stjepan Cerjan, „Neki pogledi na razvitak naprednog radničkog sportskog pokreta u Hrvatskoj od 1919. do 1941“, Povijest sporta , vol. 6 (1971). str. 535.
  9. ^ Ivan Očak, „Gorkić i Sportinterna“, Povijest sporta, vol. 64 (1985). str. 350.
  10. ^ Boško Stanišić, „ U korak s Partijom “, 50 godina BFS, Petar Đorđević (ur .), Beograd, (1971). str. 94–95
  11. ^ a b v Milan Kovačević Pola veka našeg futbala, Beograd, (1951). str. 71–73

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Спорт_међу_комунистима_у_Краљевини_Југославији&oldid=27426855”