Stradanja jevrejskih zdravstvenih radnika tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji

Vidi još: Holokaust u okupiranoj Srbiji

Stradanja jevrejskih zdravstvenih radnika tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji bila je jedna posledica zločinačkih aktivnosti nemačkih nacista i ustaša koji je sproveden u okviru sveopšteg Holokausta u okupiranoj Evropi. Prema do sada poznatim podacima, od najmanje 2.000 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih koliko ih je bilo pred Drugi svetski rat živelo u Jugoslaviji koncentrisanih uglavnom u gradovima nastradalo je 1.137 jevrejskih zdravstvenih radnika, od kojih 932 lica kao žrtve fašističkog terora, dok su 205 lica poginula u narodnooslobodilačkom ratu. Najviše je stradalo na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske 359, okupirane Srbije 229, Bačke – Baranje – Međumurja 224, Banata 81, Makedonije 35, Kosova i Metohije 3, Dalmacije – Hrvatskog primorja – Priobalskih ostrva.

Uslovi koji su prethodili stradanju Jevreja

Koncentracioni logori u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu

Nakon kratkotrajnog Aprilskog rata 1941. godine, Kraljevina Jugoslavija okupirana je od nemačkih, bugarskih, mađarskih i italijanskih trupa. U cilju onemogućavanja stvaranja jedinstvene Jugoslavije u budućnosti, Treći rajh je na njenoj teritoriji stvorio nekoliko kvislinških tvorevina: Nezavisnu Državu Hrvatsku, komesarsku vladu u Srbiji, Konzultu u Ljubljanskoj pokrajini, Privremeni administrativni komitet u Crnoj Gori i Nacionalističku špitarsku upravu na Kosmet u i delu Makedonije. Rubne oblasti Kraljevine Jugoslavije anektirane su od fašističkih država: Nemačke, Bugarske, Mađarske, Italije i Albanije koja je bila italijanski protektorat.

Realizacija holokausta na podeljenim delovima teritorije Jugoslavije razlikovala se različito od marionetskog režima do režima, kao deo šire organizovanog zločina nacističke Nemačke u toku Drugog svetskog rata koji se zasnivao na antisemitskoj legislaturi, propagandi, prinudnom radu, pljačkanju jevrejske imovine i potpunom i sistematskom fizičkom uništenju Jevreja. U Hrvatskoj je situacija bila značajno drugačija, jer je hrvatska Katolička crkva pomogla u stvaranju ustaške fašističke države. Istina, crkveni lideri nisu bili podjednako entuzijastični prema ustašama. Kardinal Alojzije Stepinac je u tom pogledu bio oprezniji od sarajevskog nadbiskupa Ivana Šarića, koji je otvoreno prizivao istrebljenje Jevreja". Hrvatski lideri Katoličke crkve podržali su Pavelićev režim, da Izvrši genocid nad stanovništvom nekatoličke vere (pre svega nad Srbima pravoslavne vere pa onda i nad Jevrejima). Na prostoru okupirane Jugoslavije holokaust je bio ogromnih razmera, jer je u njemu život izgubilo blizu 90% pripadnika jevrejske zajednice, koja je decenijama i vekovima naseljavala ovaj prostor, i oko 1.150 Jevreja „u tranzitu“, koji su se na njenom prostoru zatekli tokom nemačka okupacije. Prema podacima „Špigla” u bivšoj Jugoslaviji stradalo je 95% Jevreja, što je procentualno najveći broj ubijenih Jevreja u holokaustu u Evropi. U Poljskoj je ubijeno 80% Jevreja, u Trećem rajhu 33%, u Austriji 32%, Italiji 14% i Čehoslovačkoj 40%.

Malobrojni Jevreji koji su uspeli da prežive holokaust u okupiranoj Jugoslaviji uglavnom su stupali u Narodnooslobodilački pokret ili Jugoslovensku vojsku u otadžbini, krili se pod lažnim (često izbegličkim) identitetom ili su uspeli da se prebace na teritoriju pod italijanskom okupacijom.

Smrt je vrebala sa svih strana

Stradanja Jevreja u logoru Jasenovac

Dušegupka slična onoj korišćenoj u Beogradu za uništavanje jevreja

Jevrejski zdravstveni radnici strdali su tako što su:

• umirali od bolesti
• ubijani pri pokušaju bekstva, npr. iz ustaškog logora Jasenovac.
• umirali na prisilnom radu, u logorima,
• streljani na stratištima,
• neka lica u očaju izvršila samoubistvo
• bombardovanju Banja Luke i Beograda.
• umrli pri povratku iz zarobljeništva 1945. godine.

Umiralo se i prirodnom smrću, ali su uzroci najčešće ležali u iscrpljujućim i jakim stresogenim uticajima strahota rata.

Koliko se u ratu izgubila humanost pokazuju i podaci da su ubijani i teški bolesnici, koji su na silu izvlačeni iz bolnica. Tako su Nemci odveli iz bolnice u Beogradu jednog nervnog bolesnika, a sličan slučaj se desio i u Zagrebu, ali su odgovorni za ovaj zločin bili pripadnici ustaškog pokreta.

Osim bežanja u inostranstvo, jedan broj lica je pokušavao da spas pronađe bežeći u druga mesta na teritoriji Jugoslavije. Tako je više lica tokom okupacije prebeglo u Makedoniju, ali ih je Gestapo vratio u Beograd i ubio. Jevrejski zdravstveni radnici bezuspešno su bežali i u unutrašnjost Srbije (u gradovima poput Pirota, Niša, Kragujevca, Beograda, Prištine, itd.), ali i u gradovima na teritoriji Nezavisne države Hrvatske pokušavajući da se sakriju od pripadnika ustaškog pokreta. Jedan broj lica pokušao je bekstvo u Hrvatsko primorje, ali su ih Italijani internirali u logor na Rabu, a posle ih Nemci ubili.

Za razliku od okupirane Srbije gde su holokaust vršili nemački vojnici, u Nezavisnoj državi Hrvatskoj je najveći broj Jevreja ubijen od pripadnika ustaškog pokreta. Istoričar Raša Romanov u publikaciji „Jevreji u Jugoslaviji 1941-1945" piše da je na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske živelo oko 39.000 Jevreja. Istrebljenje je počelo u julu 1941. godine, a relevantni podaci pokazuju da je tokom rata ubijeno oko 32.000 Jevreja. Među njima je bio i vliki broj jevrejskih zdravstvenih radnika, koji su nastradali po gradovima u Nezavisnoj državi Hrvatskoj: Zagrebu, Zenici, Banja Luci, Brčkom, Gospiću, Bjelovaru, Đakovu, Tuzli, Srebrenici, Osijeku, Lepoglavi, Splitu, u oblasti Like, Varaždinu, Jablancu, Okućanima, Sisku, Loborgradu, Prevlaci, Karlobagu, Koprivnici, a najveći broj jevrejskih zdravstvenih radnika ustaše su odvele u logore i pobili.

Za Dražu Mihailovića i njegov Ravnogorski pokret, komunisti su bili glavni protivnici kojima je trebalo zadati udarac, a ne Jevreji:

„čak i u uslovima rata, pa makar i snagom nacionalnog neprijatelja, služeći se defanzivnim odnosom prema okupatorima a aktivnim prema partizanima, ustašama i muslimanima.”

O karakteru odnosa Ravnogorskog pokreta prema Jevrejima svedoči feljton Jaše Almulija „Svedočanstva: Da li su četnici zaista ubijali Jevreje“, koji je u beogradskom nedeljniku NIN objavljen tokom 1989. godine, u kome on navodi da su se u neposrednoj blizini generala Mihailovića nalazila čak trojica Jevreja: Benjamin Samokovlija (kuvar glavnog štaba), dr Tibor Goldvajn (Mihailovićev lekar) i inž. Josif Šlezinger (organizator ravnogorske radio-službe). Jaša Almuli je u više svojih publikacija objašnjavao,

„ Da su četnici uglavnom pomagali ili „ostavljali na miru“ Jevreje, a da su ih ubijali zbog pripadnosti ili pomaganja partizanskom pokretu ili usled ličnih motiva pojedinaca (pljačka, lične razmirice i slično). ”

Struktura stradalih zdravstvenih radnika

Streljanje Jevreja na jednom od stratišta

Među zdravstvenim radnicima jevrejskog porekla iz Jugoslavije koji su nastradali tokom holokausta bilo je:

• lekara i studenata medicine
• farmaceuta i studenata farmacije,
• veterinara i studenata veterine,
• dentista,
• medicinskih sestara,
• apotekarskih pomoćnika,
• neprofesionalnih bolničara,
• babica,
• negovateljica osoba sa posebnim potrebama itd.

Uloga proustaških lekara u stradanju jevrejskih zdravstvenih radnika

Vidi još: Osječka lekarska afera

Posebnu ulogu u odvođenju jevrejskih i srpskih lekara u logore imali su proustaški nastrojeni lekari u Hrvatskoj i Slavoniji, koj su za svoju aktivnost imali dva motiva:

• Da se reše „konkurencije“ od strane Jevrejskih lekar
• Da bi se otimanjem domogli savremenih, za ono vreme dobro opremljenih, jevrejskih  ordinacija.

Jedan broj lekara (68) iz Hrvatske i Slavonije poslat je u Bosnu avgusta i oktobra 1941. godine kako bi radili na suzbijanju endemskogsifilisa To je učinjeno na insistiranja proustaških lekara da se oni uklone iz Hrvatskei Slavonije. Iako je jedan broj lekara koji su poslati u Bosnu na suzbijanje endemskog sifilisa oboleo, a neki umrli, akcija je imala pozitivnu stranu, jer je najveći broj njih izbegao odvođenje u logore, a posle je većina njih pristupila partizanskom pokretu. Jaša Romano je naveo da su,

...od 80 lekara koji su bili uključeni u akciju za suzbijanje endemskog sifilisa u Bosni (12 iz Bosne i 68 iz Hrvatske i Slavonije) 3 umrla, a 4 odvedena od ustaša u logor. Od ostalih 73, njih 65 je pristupilo partizanskom pokretu, a od njih poginulo 15. Međutim, prema analiziranom spisku, ukupno 10 jevrejskih zdravstvenih radnika koji su bili angažovani na suzbijanju endemskog sifilisa je izgubilo život. Od toga, Nemci su ubili 3 lica, pripadnici ustaškog pokreta 3, za jedno lice se ne znaju okolnosti stradanja jer je nestao, 2 lica su se razbolela i umrla, a za jedno lice je navedeno da je umrlo u Tuzli.

Najbolji primer snažnih aktivnosti proustaških lekara je „Osječka lekarska afera“ toku 1942. godine u Osijeku kada je od oko 40 jevrejskih lekara koji su tu živeli i radili pre rata ostalo u životu samo 4. Tokom ove afere proustaški lekari su pokrenuli peticiju sa imenima 18 proustaških lekara kako bi se Jevreju odveli u logore, a sve u „interesu rasne čistoće zdravstvene službe“. I tako je od ove četvorice preostalih sisačkih lekara, zbog velike popularnosti koju su uživali u narodu jedan od tih lekara poslat u logor gde su bila srpska deca u Sisku, a jedan u Prihvatilište za srpsku decu u Jastrebarskom. Ostala dvojica su odvedena u Aušvic i tamo ubijena.

Hronologija holokausta u okupiranoj Srbiji

Tragična sudbina Jevreja u okupiranoj Srbiji započela je u aprilu 1941. i uglavnom se završila u maju 1942. godine. Ovaj period od nešto više od godinu dana može se podeliti u tri faze.

Faze holokausta	Period trajanja	Opis izvršenih radnji
I	april — oktobra 1941.	U ovom periodu nacisti su ustrojili evidenciju o Jevrejima i njihovoj imovini, označili ih žutim trakama, ograničili im ljudska prava i slobodu kretanja, vršili pljačku imovine, sprovodili prinudni rad i slično.
II	oktobra 1941. — februara 1942.	U ovom periodu Nemci su pohapsili skoro sve Jevreje, internirali ih u logore i na okolnim stratištima streljali muškarce.
III	februar — maj 1942.	Nemci su u ovoj fazi iz cele Srbije deportovali žene i decu u logor na Sajmištu i i tu ih ugušili otrovnim gasom.

Mesta najvećih stradanja

Prema brojnim izvorima najviše zdravstvenih radnika Jevreja, žrtava fašističkog terora tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji usmrtili su nemački vojnici i pripadnici ustaškog pokreta, kao naodgovorniji za najveći broj nastradalih.

Oko 80% lica nastradalo je u logorima i na stratištima, najviše u logoru Sajmište. Nastradalo je ukupno 530 lica odnosno 57% od ukupno nastradalih jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika – žrtava fašističkog terora — logorima Jasenovcu (198), Aušvicu (193) i Banjici (139) Ako se dodaju i podaci iz logora Sajmište gde je nastradalo 55, stratište Jabuka gde je streljano 59, logor Treblinka koji je obrisao 39 života i još 28 lica koja su nastradala od mađarskih fašista tokom novosadske „Racije“ onda taj procenat iznosi 711 lica ili 77%.

Od 198 jugoslovenska jevrejska zdravstvena radnika koja su nastradala u logoru Jasenovac, njih 160 je nastradalo u 1941. i 1942. godini. Jedan broj jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika bio je u logoru Jasenovac od 1941. do 1945. godine i njihovo znanje i veštine su pripadnici ustaškog pokreta iskorišćavali. Ukupno 10 jevrejskih zdravstvenih radnika izgubilo je život od onih koji su bili angažovani u akciji na suzbijanju endemskog sifilisa u Bosni.

Među 350 Jevreja koji su nastradali u logoru na Banjici 1941. godine, bilo je 109 zdravstvenih radnika ili oko 31%. Ovo je veoma visok broj, ako se ima u vidu da je svih 109 lica bilo muškog pola, od 243 lica muškog pola koji su 1941. godine nastradali na Banjici, što procentualno iznosi 44,856%. U 1944. godini ukupno je nastradalo 197 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika, a od toga samo u Aušvicu su nastradala 162 lica.

Nacistički logor Aušvic

Mesto najvećih stradanja jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika, prema mestu i godini rata bio je Aušvic, sa 193 jugoslovenska jevrejska zdravstvena radnika nastradala su u ovom logoru. Od toga, 157 lica bilo je muškog pola i 36 lica ženskog. Prema godinama stradanja, rezultati su pokazali da je u 1942. godini nastradalo 17 lica, u 1943. ukupno 13, u 1944. ukupno 162, i u 1945. jedno lice.

Od ukupno 197 jugoslovenska jevrejska zdravstvena radnika koja su nastradala u 1944. godini, 162 lica su nastradala u Aušvicu ili 82,23%.

Nacistički logor Aušvic (stradalo 193 lica)

Najveći broj lica nastradali u toku 1944. godine u Aušvicu bili su sa teritorije Bačke, koja je tokom rata bila pod kontrolom mađarskih fašista, dok je najveći broj lica koja su nastradala tokom 1942. i 1943. godine bilo sa teritorije Nezavisne države Hrvatske.

Nacistički logor Aušvic

Godina/pol	Muški	Ženski	Ukupno
1945	1		1
1944	139	23	162
1943	8	5	13
1942	9	8	17
Ukupno	157	36	193

Ustaški logor Jasenovac

Prema bazi podataka Muzeja žrtava genocida u Beogradu,

„ ...u logoru Jasenovac ubijeno je oko 20.000 lica jevrejskog porekla, dok je oko 30.000 lica jevrejskog porekla rođeno na teritoriji Nezavisne države Hrvatske nastradalo u Drugom svetskom ratu. Prema rezultatima istraživanja, 198 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika nastradalo je u ustaškom logoru Jasenovac, odnosno oko 1% od svih nastradalih Jevreja u ovom logoru su bili zdravstveni radnici. Od toga, 166 lica muškog pola i 32 lica ženskog. Prema godinama stradanja, rezultati su pokazali da je u 1941. godini nastradalo 77 lica, u 1942. ukupno 83, 1943. ukupno 11, u 1944. ukupno 14, i u 1945. ukupno 13 lica. Rezultati su vidljiviji ukrštanjem polne strukture nastradalih i godina stradanja. ”

Ustaški logor Jasenovac (stradalo 198 lica)

Ustaški logor Jasenovac

Godina/pol	Muški	Ženski	Ukupno
1945	12	1	13
1944	12	2	14
1943	11	-	11
1942	59	24	83
1941	72	5	77
Ukupno	166	32	198

Nacistički logor Banjica

Nacistički logor Banjica (stradalo 139 lica)

Treće veliko stradalište jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika bio je nacistički logor u okupiranoj Srbiji – Banjica, u kome je stradalo 139 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika. Od toga, 135 lica muškog pola i 4 lica ženskog. Prema godinama stradanja, rezultati su pokazali da je u 1941. godini nastradalo 109 lica, u 1942. ukupno 24, 1943. ukupno 3, u 1944. ukupno 3.

Nacistički logor Banjica

Godina/pol	Muški	Ženski	Ukupno
1944	2	1	3
1943	2	1	3
1942	22	2	24
1941	109	-	109
Ukupno	135	4	139

Logor Crveni krst u Nišu

Koncentracioni logor Crveni krst u Nišu (stradalo 8 lica)

Prostor na kome se nalazio logor Staro Sajmište u kome je nastradalo 55 lica (jedno lice ženskog pola 1941. godine, a u 1942. godini 5 lica muškog pola i 49 lica ženskog pola).

U ovom logoru u kome je nastradalo 1942. godine 7 zdravstvenih radnika muškog pola, a 1943. godine 1 lice muškog pola, prvi logorski lekar bio je Velizar Pijade. Tu dužnost obavljao je do 13. februara 1943. godine kada je odveden iz logora i streljan na Bubnju sa preostalim Jevrejima. Od njega je dužnost preuzeo dr Radivoje Savić, i istu obavljao sve do interniranja u Dahau, septembra 1943. godine. Sledeći lekar (koga je pre interniranja u Nemačku obučio dr Radivoje Savić), bio je dr Dragutin Jović, lekar iz Soko Banje koji je doveden u logor 1943. godine. Na ovoj dužnosti ostao je do 19. decembra 1943. kada je i on interniran u Nemačku.

Kako od decembra 1943. u logoru više nije bilo lekara, brigu o zdravlju logoraša vodio je student medicine Darko Radman, kome je u ovom poslu pomagao njegov brat Slobodan, takođe student Medicinskog fakulteta u Beogradu. Njih dvojica bili su poslednji koji su obavljali poslove logorskih lekara, do streljanja u krugu logora, poslednje grupe od 36 logoraša (10 žena i 26 muškaraca, među kojima su bili i braća Radman) i njegovog napuštanja i zatvaranja logora Crveni 14. septembra 1944. godine.

Ostala stratišta i načini stradanja

Druga važna mesta stradanja jevrejskih zdravstvenihradnika bila su:

• Logoru na Sajmištu — u kome je nastradalo 55 lica (jedno lice ženskog pola 1941. godine, a u 1942. godini 5 lica muškog pola i 49 lica ženskog pola).
• U „Raciji“ je nastradalo 28 jevrejskih zdravstvenih radnika. Od toga, 25 lica muškog pola i 3 lica ženskog;
• U Kragujevcu je 21. oktobra 1941. godine streljano 6 lica muškog pola, a u Valjevu istog dana jedno lice ženskog pola;
• U mestu Jabuka kod Pančeva oktobra 1941. godine streljano je 59 lica muškog pola, a pre toga su bili u logoru Topovske šupe;
• U logoru Treblinka nastradalo je 1943. godine 39 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika. Od toga, 36 lica muškog pola i 3 lica ženskog. U najvećem broju slučajeva, radi se o makedonskim Jevrejima koji su sa teritorije pod bugarskom okupacijom Jugoslavije marta 1943. godine poslati u Treblinku.
• Na stratištu u Bubnju kod Niša nastradalo je 1942. godine 7 lica muškog pola, a 1943. godine 1 lice muškog pola.
• Na ustaškom stratištu u Jadovnu nastradalo je 5 lica muškog pola, a za jedno lice je navedeno da je ubijen na Velebitu.
• U evidenici je nalaze i podaci za 3 lica muškog pola koji su, kako se tvrdi, ubijeni od Nemaca jula 1941. godine na Tašmajdanu u Beogradu.
• Od srpskih kolaboracionista nastradala su dva lica. Jedno je nastradala od pripadnika četničkog pokreta, a jedno lice je ubijeno od pripadnika Srpskog dobrovoljačkog pokreta – Ljotićevaca (desničarski pokret) (kada su neposredno posle izvršene teške operacije, upali Ljotićevci u bolnicu i ubili ga).

Samoubistva jevrejskih zdravstvenih radnika

U vremenima holokausta kada su okupatori i kvislinzi na jugoslovenskim okupiranim teritorijama i društva koja su na njima živela nametnuli određene običaje i pravila prema Jevrejima,

...jedan broj jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika je sam izabrao svoju sudbinu, ne mireći se sa sudbinom koju su im namenili drugi. U trenutku kad im je pretilo uskraćivanje slobode ili u trenutku kada im je ona oduzeta, opredelili su se da iskoriste svoje pravo na samoubistvo. Prema rezultatima našeg istraživanja, 19 jugoslovenskih jevrejskih zdravstvenih radnika je izabralo samouništenje ili oko 2% lica.

Prema navodima Bojana Đokića, stručnog saradnika – istoričara, Muzeja žrtava genocida u Beogradu, među ovim licima, tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, bili su:

1. Krajinski dr mr farm. Artur, apotekar u Varaždinu gde je i rođen 1884. godine. Farmaceutski fakultet završio je u Beču, a u Budimpešti stekao doktorat farmaceutskih nauka. Posle okupacije Jugoslavije aprila 1941. godine izvršio je samoubistvo u Varaždinu. Njegovo ime je uklesano na spomen – ploči na Farmaceutskom fakultetu u Zagrebu.
2. Milić dr Blanka, lekar u Osijeku. Rođena je 1891. godine. Prebegla je 1941. u Koprivnicu, gde je 1942. izvršila samoubistvo, kada su ustaše došle da je odvedu u logor.
3. Milić dr Srećko, lekar u Osijeku. Star 56 godina. Prebegao je 1941. godine u Koprivnicu, gde je 1942. izvršio samoubistvo, kada su ustaše došle da ga odvedu u logor.
4. Bem dr Lili, lekar u Vukovaru. Rođena je 1901. godine u Mađarskoj. Bila je član Komunističke partije Jugoslavije. Specijalizirala je okulistiku. Posle dolaska ustaša na vlast izvršila je samoubistvo maja 1941.
5. Dolinšek – Sege dr Tea, lekar u Zagrebu. Rođena je 1903. godine. Specijalizirala okulistiku. Izvršila je samoubistvo u Zagrebu 1942.
6. Ekštajn dr Ljudevit, lekar u Novom Sadu. Rođen je 1896. godine. Medicinski fakultet završio je 1921, a potom specijalizirao stomatologiju. Izvršio je samoubistvo pred odvođenje za Aušvic maja 1944. Prema drugoj verziji nastradao je januara 1942. u Novom Sadu prilikom „racije“.
7. First Ronai dr Vera, lekar u Vrbasu. Stara 43 godine. Medicinski fakultet završila je 1922. godine, a zatim specijalizirala stomatologiju. Krajem maja 1944. odvedena je od Nemaca u Aušvic, ali je na putu kod mesta Baje izvršila samoubistvo.
8. Fogel – Kepih dr Ljubica, lekar u Subotici. Rođena je 1899. godine. Medicinski fakultet završila je 1923. Izvršila je samoubistvo kod Bačalmaša juna 1944. prilikom odvođenja za Aušvic.
9. Grinberg dr Jozef, lekar u Derventi. Star 65 godina. Medicinski fakultet završio je 1903. godine. Izvršio je samoubistvo 1942. prilikom odvođenja za logor Jasenovac.
10. Ivanji dr Moric, lekar u Zrenjaninu. Rođen je 1867. godine. Medicinski fakultet završio je 1892. Izvršio je samoubistvo aprila 1941. u Zrenjaninu.
11. Kasovic dr Rudolf, lekar u Zrenjaninu. Rođen je 1903. godine. Specijalizirao je hirurgiju. Prebegao je 1941. u Budimpeštu, gde je pred odvođenje u Aušvic 1944. izvršio samoubistvo.
12. Lendvaj dr Klara, lekar u Beogradu. Rođena je 1901. godine. Medicinski fakultet završila je 1926. u Beogradu, kao prvi lekar Jevrejin koji je diplomirao na tom fakultetu. Specijalizirala je stomatologiju. Izvršila je samoubistvo u Beogradu aprila 1941.
13. Rovinski dr Sima, lekar u Đakovu. Star oko 45 godina. Izvršio je samoubistvo 1942. godine u Đakovu pred odvođenje u ustaški logor.
14. Sas dr Mirko, lekar u Subotici. Rođen je 1893. godine. Medicinski fakultet završio je 1919, a zatim specijalizirao stomatologiju. Krajem maja 1944. izvršio je samoubistvo u Subotici pred odvođenje u Aušvic.
15. Štajn dr Beno, lekar u Zagrebu. Rođen je 1890. godine u Češkoj. Medicinski fakultet završio je 1913. u Beču, a sledeće godine je došao u Zagreb, gde je specijalizirao internu medicinu. Bio je poznat kao odličan stručnjak, javni i kulturni radnik. Od 1928. je bio u naprednom pokretu i postao član Komunističke partije Jugoslavije. U njegovom stanu su se okupljali napredni kulturni radnici i taj skup je nazvan „Klub dr Bene Štajna“. Više puta je bio hapšen. Po zadacima Komunističke partije putovao je u Beč prenoseći ilegalni materijal Kominterni. Do rata je napisao više stručnih i naučnih radova iz oblasti interne medicine, kao i više članaka u naprednim kulturnim časopisima. U vreme Aprilskog rata 1941. bio je pozvan kao rezervni sanitetski oficir u jugoslovensku vojsku. Kapitulacija ga je zatekla u Čačku. Svestan sudbine koja ga očekuje kao Jevrejina i komunistu, izvršio je aprila 1941. godine samoubistvo u Čačku.
16. Švarc dr Andrija, lekar u Novom Sadu. Star oko 40 godina. Posle okupacije prebegao je u Budimpeštu, gde je 1944. godine izvršio samoubistvo pred odvođenje u Aušvic.
17. Bauer R. Aleksandar, veterinar u Sloveniji. Rođen je 1907. godine u Zlataru. Veterinarski fakultet završio je 1937. u Zagrebu. Posle dolaska ustaša na vlast izvršio je samoubistvo u Zagrebu juna 1941.
18. Osvald dr Branko, veterinar u Zagrebu. Rođen 1908. godine u Zagrebu, gde je završio i Veterinarski fakultet 1931, a zatim stekao doktorat veterinarskih nauka. Kao mlad stručnjak stekao je priznanje u zemlji i inostranstvu brojnim naučnim radovima, prvenstveno iz oblasti ornitofitologije. Bavio se i književnošću i napisao je veći broj pesama, kao i jednu dramu. Najveći deo tih radova propao je u toku rata. Posle dolaska ustaša na vlast, svestan svega što ga očekuje, izvršio je maja 1941. godine samoubistvo.
19. Kraus Mirko, dentista u Subotici. Star 53 godine. Odveden je u logor u Austriji 1942. godine, gde je izvršio samoubistvo 1943. godine.

Vidi još

• Holokaust
• Holokaust u okupiranoj Srbiji
• Osječka lekarska afera
• Zdravstvena zaštita Jevreja u okupiranom Beogradu
• Logori nacističke Nemačke u Srbiji

Spoljašnje veze

• Holokaust u okupiranoj Srbiji — na sajtu: Jevrejski logor na Beogradskom sajmištu
• Bojan Đokić, Numerička analiza spiska jevrejskih zdravstvenih radnika - žrtava fašističkog terora - tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji