Sfragnec Paleolog
Sfragnec Paleolog | |
|---|---|
| Datum smrti | 1339 |
Sfragnec Paleolog (umro 1340) je bio vizantijski plemić iz doba vladavine cara Andronika III Paleologa. U srpskoj istoriji poznat je po ubistvu Dušanovog saveznika Sirgijana avgusta 1334. godine, što je privolelo srpskog kralja da zaključi mir sa Vizantijom. Takođe je kovao zaveru o ubistvu vizantijskog cara Andronika III (1328—1341) koja je otkrivena.
Porodica, detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]
Rođen je krajem 13. ili početkom 14. veka. To što je nosio prezime Paleologa ne mora značiti da je bio visokog porekla. Radivoj Radić piše da se prezime poznate porodice često u Vizantiji stavljalo pored skromnog ličnog imena, često bez ikakvog osnova. Poznato je da je Sfragnec bio oženjen. Da li je imao dece, nije poznato. Pojedini istoričari smatraju da je Sfragnecova žena bila Eufrosina Laskarina Paleologina Sfragnecina, kojoj je čuveni vizantijski hroničar Nićifor Grigora posvetio pesmu. Jovan Kantakuzin i Grigora pišu da je Sfragnec bio član vizantijskog senata, sinklitik. U srpskoj istoriji ostao je upamćen kao ubica Sirgijana[1].
Ubistvo Sirgijana[uredi | uredi izvor]
Sirgijan Paleolog je bio poznati vizantijski plemić i vojskovođa. Takođe je bio i rođak cara Andronika i jedan od poznatijih učesnika građanskog rata dvojice Andronika, vođenom tokom 1320-tih godina. U građanskom ratu podržao je Andronika III, nasuprot njegovog dede Andronika II. Tokom vladavine Andronika mlađeg (1328—1341), Sirgijan napreduje u karijeri. Ipak, osuđen je na smrt zbog veleizdaje 1333. godine, te je prebegao u Srbiju kojom je tada vladao kralj Dušan. Sirgijan je stupio u službu srpskog kralja i pomagao mu u organizovanju pohoda protiv Vizantije. Sirgijanovo učešće znatno je doprinelo Dušanovim pobedama protiv Vizantije na početku vladavine. Upravo zbog toga je Andronik kovao planove da ubije Sirgijana[2]. U Didimotici je vizantijski car prikupio vojsku za rat protiv Srba. Tamo je i nastao plan o ubistvu Sirgijana. Grigora i Kantakuzin na različite načine opisuju motice Sfragneca Paleologa da ubije Sirgijana. Grigora je pisao da je Sfragnec hteo ispuniti naređenje Andronika kako bi se proslavio, dok Kantakuzin navodi neke ranije prekršaje o kojima ništa ne govori[3].
Kantakuzin je bio učesnik rata u kome je Sfragnec ubio Sirgijana, te je verovatno bio bolje obavešten od Grigore. Obojica opisuju atentat na različite načine. Kantakuzin piše da se Sfragnec pojavio u carevom šatoru gde je prihvatio zadatak. Isplanirano je da car da Sfragnecu na upravu neke gradove u okolini Kostura smatrajući da će Sirgijan stupiti u pregovore sa Sfragnecom povodom predaje tih gradova. Sirgijan je stupio u kontakt sa zapovednikom Soska i još nekih tvrđava tražeći da pređu na njegovu stranu. Rođaci i prijatelji slali su mu upozorenja o Sfragnecovom zadatku da ga ubije, ali se Sirgijan na njih nije obazirao. Sirgijan je stupio u pregovore i sa Sfragnecom. Radi otklanjanja sumnje, Sfragnecova imovina je rasprodata, a žena mu je javno ponižena. Pre rasprodaje njegove imovine, Sfragnec je dao da se načini spisak, kako bi stvari kasnije mogao povratiti. Potom je, prema Grigori, dao zakletvu vernosti Sirgijanu. Kantakuzin to ne pominje[4].
Sfragnec tokom leta 1334. godine nije uspeo da zarobi Sirgijana, o čemu je izvestio Andronika. Kada se našao u njegovoj pratnji, nedaleko od Soluna, na reci Galik, ukazala mu se prilika. Grigora piše da je ubio Sirgijana pred zidinama Soluna, kada su pošli u osmatranje. Kantakuzin piše da je sa pratnjom od 30 ljudi Sfragnec ubio i Sirgijana i šestoricu ljudi koji su bili sa njim. Ubistvo se desilo 23. avgusta 1334. godine. Potom se Sfragnec sklonio u Solun. Dušan je dostojno sahranio svog saveznika. Usledili su pregovori i sklapanje mira 26. avgusta 1334. godine, nakon čega se Dušan povukao na sever da ratuje protiv Karla Roberta. Sfragnec je za uspešno obavljen zadatak dobio nekoliko pronija i titulu velikog stratopedarha. Prvi put se sa tom titulom javlja novembra 1334. godine u povelji kojom se potvrđuju posedi Esfigmenskog manastira[5].
Zavera protiv Andronika[uredi | uredi izvor]
Nakon ubistva Sirgijana, Sfragnec nestaje sa političke scene. Sledeći put ga u izvorima srećemo tek u prvoj polovini 1340. godine kada je izvršio neuspešni atentat na Andronika. Događaj opisuju Nićifor Grigora i Jovan Kantakuzin, bez zalaženja u pojedinosti. Sfragnec je trebalo da ubije cara u Epiru. Od 1338. godine Epir se ponovo nalazio u granicama Vizantijskog carstva. Tamo je, međutim, ubrzo izbila pobuna koju je Andronik krenuo da guši. Andronik je zbog toga prodro sa vojskom i opseo njenu prestonicu, Artu. Sfragnec se kao carev vojskovođa takođe nalazio pod zidinama Arte. Pregovarajući sa Katalancima iz Tebe i Albancima, Sfragnec je pristao da organizuje atentat na cara. Tok pregovora i Sfragnecova nagrada nisu poznate. Zavera je otkrivena, a Sfragnec uhapšen. Umro je pre suđenja. Nićifor Grigora ne piše o načinu na koji je umro, dok Kantakuzin beleži da je umro od dizenterije[6].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Radić 1991, str. 193–194
- ^ Radić 1991, str. 194–195
- ^ Radić 1991, str. 195
- ^ Radić 1991, str. 196–198
- ^ Radić 1991, str. 198–200
- ^ Radić 1991, str. 200–202
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Radivoj Radić, Sfragnec Paleolog - prosopografska beleška, Zbornik radova Vizantološkog instituta 29-30 (1991), 193-203