Taki Kisra

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Taki Kisra
Taki Kisra na karti Iraka
Taki Kisra
Prikaz na mapi Iraka
Mesto Irak
RegijaMesopotamija
Koordinate33° 32′ 01″ S; 44° 20′ 42″ I / 33.5337° S; 44.3451° I / 33.5337; 44.3451
Istorija
Periodstari i srednji vek

Tak Kasra, (persijski: ایوان خسرو, romanizovan: ʼiwan-i-husraw ili arapski: طاق كسرى, romanizovan: ṭāq kisrā, takođe preveden kao Tak-i Kisra, Tak-e Kesra (persijski: طاق کسری) Ivan-e Kasra[1] (persijski: ایوان خسرو), što znači Ivan od Hozroja, imena su data po ostacima persijskog spomenika datiranog od prilike u razdoblje 3-6.veka sasanidske ere, koji se ponekad naziva i Luk Ktesifona.[2] Nalazi se u blizini modernog grada Salman Paka, u Iraku. To je jedina vidljiva preostala građevina drevnog grada Ktesifona. Luk se smatra važnim za istoriju arhitekture,[1] i predstavlja najveći jednosmerni svod neojačane (neramirane) opeke na svetu.[3]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Tačno vreme izgradnje nije poznato sa sigurnošću. Neki istoričari smatraju da je osnivač Šapur I koji je vladao Persijom od 242 do 272. g.n.e.,[4] a neki drugi veruju da je izgradnja verovatno započela za vreme vladavine Anuširuvana Pravednog (Hozroje I)[5] nakon pohoda protiv Vizantijaca 540. god.[6]Lučna ivanska dvorana, otvorena na fasadi, bila je visoka oko 37 metara, dugačka 26 i 50 metara, najveći ručno rađeni, slobodno stojeći svod, izgrađen do modernog doba.[7]

Luk je bio deo kompleksa carskih palata. Sala sa prestolom - verovatno ispod ili iza luka - bila je visoka više od 30 m i pokrivala je površinu široku 24 m (80 stopa), dugu 48 m (160 stopa). Vrh luka bio je debljine oko 1 metar dok su zidovi u osnovi debljine do 7 metara.[6] To je najveći svod ikad izgrađen na svetu. Katenarni luk je izgrađen bez centriranja.[6] Da bi se to omogućilo korišćene su brojne tehnike.[6] Cigle su položene oko 18 stepeni od vertikale što im je omogućilo da se tokom gradnje delimično podrže zadnji zid.[6] Cement za brzo sušenje korišćen kao malter omogućio je da se sveže cigle brzo podupru od onih koje su prethodno postavljene.[6]

Tak Kasra je danas sve što je ostalo nad zemljom od grada koji je tokom sedam vekova - od II veka pre nove ere do 7. veka nove ere - bio glavni grad naslednika persijskog carstva: Parćana i Sasanida. Današnja struktura ostala je kao glavna tribina dvorane za publiku Sasanida koji su sačuvali isto mesto koje su izabrali Parćani i iz istog razloga, odnosno blizine Rimskog carstva, čiji bi se ekspanzionistički ciljevi mogli bolje zaustaviti na mestu kontakta.

Građevinu su zauzeli Arapi tokom osvajanja Persije 637. godine.[6] Zatim su je neko vreme koristili kao džamiju sve dok to područje postepeno nije napušteno.[6] Početkom 10. veka abasidski kalif el Muktafi je iskopao ruševine palate kako bi ponovo koristio cigle u izgradnji palate Tadž u Bagdadu.[8]

Spomenik je takođe tema pesme Hakanija koji je posetio ruševine u 12. veku.[1]

Savremeni period[uredi | uredi izvor]

Godine 1851. francuski umetnik Ežen Flandin posetio je i proučavao strukturu sa Paskalom Kosteom[9] koji je primetio "Rimljani nisu imali ništa slično tog tipa".[10]

1888. godine ozbiljna poplava srušila je veći deo objekta.[11]

Tokom 1940. godine, Roald Dahl, je tada prolazeći obuku pilota u RAF Habanija kod Bagdada ,[12] napravio fotografiju koja je osvojila nagradu pomoću Zeis-ove kamere Artek Ktesifona u Iraku, koju je potom porodica Dahl prodala na aukciji kako bi prikupila sredstva za Muzej Roald Dahl i prizorski centar.[13] Fotografija je koštala 6.000 funti. U svojoj autobiografiji Dečak piše:

Možda ne verujete, ali kad sam imao osamnaest godina osvajao sam nagrade i medalje Kraljevskog fotografskog društva iz Londona i drugih mesta poput Fotografskog društva Holandije. Dobio sam i divnu veliku bronzanu medalju od Egipatskog fotografskog društva u Kairu, i još uvek imam fotografiju koja ju je osvojila. To je slika jednog od takozvanih sedam svetskih čuda, luka Česifona u Iraku. Ovo je najveći nepodržani luk na zemlji i fotografirao sam ga dok sam 1940. godine trenirao za RAF. Letio sam preko pustinje sam u starom biplanu Havker Hart i imao sam fotoaparat oko vrata. Kad sam primetio ogromni luk kako stoji sam u moru peska, spustio sam jedno krilo i okačio se uz kaiševe i pustio upravljačku palicu dok sam ciljao i kliknuo okidač. Ispalo je dobro.[13]

Spomenik je obnovila vlada Sadama Husejina tokom 1980-ih, kada je severno krilo koje se urušilo delimično obnovljeno. Svi radovi, su međutim, zaustavljeni nakon rata u Persijskom zalivu 1991. godine. Od 2004. do 2008. iračka vlada je sarađivala sa projektom Dijala na Univerzitetu u Čikagu kako bi obnovili lokaciju po ceni od 100.000 dolara.[14] Ministarstvo kulture takođe je pozvalo češku kompaniju Avers da obnovi lokaciju. Obnova je završena 2017. godine.[15]

Delimično rušenje 7. marta 2019. godine dodatno je oštetio Tak Kasru, samo dve godine nakon što je završena poslednja obnova.[15]

Dokumentarni film[uredi | uredi izvor]

2017. godine Pedžman Akbarzadeh sa sedištem u Holandiji snimio je prvi dugometražni dokumentarni film o Tak Kasra: Tak Kasra: Čudo Arhitekture. Spomenik je bio u opasnosti od napada ISIS-a u periodu 2015-2016; Akbarzadeh se bojao da će uskoro biti uništen, pa je zbog toga osetio hitnost snimanja svog dokumentarca.[16] Film istražuje istoriju i arhitekturu Tak Kasre sa uglednim naučnicima i arheolozima iz različitih zemalja.[17]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Taq Kasra Gallery
  • 1824. nacrtao kapetan Hart
    1824. nacrtao kapetan Hart
  • Slika iz 1864.
    Slika iz 1864.
  • 1923 Iračka poštanska marka, sa lukom
    1923 Iračka poštanska marka, sa lukom
  • Fotografija iz 1932.
    Fotografija iz 1932.
  • Slika iz 2009: Irački zvaničnici i oficiri američke vojske tokom razgovora o obnovi postojeće građevine.
    Slika iz 2009: Irački zvaničnici i oficiri američke vojske tokom razgovora o obnovi postojeće građevine.
  • Slika iz 2016
    Slika iz 2016
  • Nacionalni muzej Irana, arhitektura koja je usvojena od Tak-i Kasra
    Nacionalni muzej Irana, arhitektura koja je usvojena od Tak-i Kasra

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Keall, E. J. "AYVĀN-E KESRĀ". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 29 December 2016.
  2. ^ Farrokh, Kaveh. Shadows in the Desert: Ancient Persia at War. Oxford: Osprey, 2007
  3. ^ , Chris, ur. (2008). Taq-I-Kasra (Arch of Ctesiphon). worldheritagesite. 
  4. ^ Schmidt, J.H. „L'expédition de Ctésiphon en 1931-1932”. Persee. Pristupljeno 9. 9. 2017. 
  5. ^ Because of the vicissitudes of historical transmission, eventually no less than four Sasanian rulers were quoted as its builders: Shapur I (241–273), Shapur II (310–379), Khosrau I Anushirvan (531–579) and Khosrau II Parvez (590–628). Kurz, Otto (1941). „The Date of the Ṭāq i Kisrā”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. (New Series). 73 (1): 37—41. JSTOR 25221709. 
  6. ^ a b v g d đ e ž Reade, Dr Julian (1999). Scarre, Chris, ur. The Seventy Wonders of the Ancient world The Great Monuments and How they were BuiltNeophodna slobodna registracija. Thames & Hudson. str. 185–186. ISBN 0-500-05096-1. 
  7. ^ Wright, G. R. H., Ancient building technology vol. 3. Leiden, Netherlands. Koninklijke Brill NV. 2009. 237. Print.
  8. ^ Le Strange, Guy (1922). Baghdad during the Abbasid Caliphate: from contemporary Arabic and Persian sources (2nd izd.). Oxford: Clarendon Press. str. 253–254. 
  9. ^ Briant, Pierre. „Ctesiphon, palais sassanide”. achemenet. Pristupljeno 29. 12. 2016. 
  10. ^ „Master Builders: Influence of Sassanid Architecture Reached far Beyond their Borders - Kaveh Farrokh”. kavehfarrokh.com. Pristupljeno 21. 1. 2017. 
  11. ^ Taq Kasra: The Archway of Ctesiphon - http://www.amusingplanet.com/2016/03/taq-kasra-archway-of-ctesiphon.html
  12. ^ GOING SOLO by Roald Dahl
  13. ^ a b „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 11. 06. 2015. g. Pristupljeno 13. 06. 2020. 
  14. ^ „Diyala Project”. Arhivirano iz originala 14. 12. 2013. g. Pristupljeno 13. 06. 2020. 
  15. ^ a b http://www.taqkasra.com/2019/03/10/taq-kasra-partially-collapses/
  16. ^ „Taq Kasra: Wonder of Architecture”. SOAS Centre for Iranian Studies. Arhivirano iz originala 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 30. 8. 2019. 
  17. ^ „Taq Kasra Documentary Film”. TaqKasra.com. Pristupljeno 16. 12. 2017. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Taki Kisra na Vikimedijinoj ostavi.

Šablon:Iranian Architecture

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Таки_Кисра&oldid=27020733”