Teški Gustav
 |
Teški Gustav (80 cm K (E)) (nem. Schwerer Gustav) i Dora bila su imena najvećih nemačkih železničkih topova kalibra 800 mm koje je nemačka vojska koristila tokom Drugog svetskog rata. Projektovao ga je i proizveo Krup krajem tridesetih godina 20. veka. Njegova osnovna namena bila je uništavanje velikih, jako utvrđenih ciljeva. Bio je težak 1.344 t i mogao je da ispali granatu tešku 7 t na daljinu od 37 km. Projektovan tokom priprema za Drugi svetski rat trebalo je da bude upotrebljen protiv francuskih utvrđenja na Mažino liniji. Jedan od topova učestvovao je u opsadi Sevastopolja u Sovjetskom Savezu, tokom Operacije Barbarosa. Uništile su ga njegove posade pred kraj rata kako ne bi pao saveznicima u ruke.
U istoriji artiljerije samo je američki 36-inčni (914,4 mm) teški minobacač Mali David imao veći kalibar od Gustava.
Razvoj[uredi | uredi izvor]
Tokom 1934. godine. Nemačka Vrhovna komanda (OKH) dala je zadatak nemačkom industrijskom koncernu Krup da projektuje i proizvede top koji je trebalo da bude namenjen za uništavanje francuskih utvrđenja na Mažino liniji, čija je izgradnja bila pri kraju, kao i da učestvuje u napadu na Gibraltar u sklopu planirane Operacije Feliks. Granata ispaljena iz ovog topa morala je da bude u stanju da probije 7 m betona ili 1 m homogenog čelika i to sa rastojanja na kojima bi ovaj top ostao izvan dometa neprijateljske artiljerije. Krupov inženjer dr. Erih Miler izračunao je da bi ovakve specifikacije mogao da ispuni samo top kalibra oko 80 cm koji bi ispaljivao granatu od 7 t iz cevi dužine najmanje 30 m. Veličina i težina predloženog topa bila je takva da je njegova mobilnost mogla da se postigne samo njegovim postavljanjem na udvostručene redove železničkih točkova. Kao kod drugih železničkih topova cev bi mogla da se pomera samo po elevaciji dok bi po pravcu bila usmeravana pokretanjem čitavog topa po kružno postavljenoj železničkoj pruzi. Krup je u sklopu priprema za proizvodnju izradio planove za topove kalibra 70 cm, 80 cm, 85 cm i 100 cm.
Sve do 1936. godine i Hitlerove posete Krupovim fabrikama u Esenu, tokom koje se raspitivao o mogućnostima projektovanih topova, na planu proizvodnje nije bilo pomaka. Hitler, koji je bio oduševljen veličinom i snagom ovih topova naručio je da se do početka operacije Barbarosa proizvedu tri topa kalibra 80 cm.
Krup je krajem 1939. godine izradio prototip koji je poslao na testiranje u opitni centar u Hilerslebenu. Tokom testiranja ustanovljeno je da je granata ispaljena iz ovog topa pod velikim uglom (skoro vertikalno) imala probojnu moć navedenu u specifikacijama Nemačke Vrhovne komande. Po završetku testova, sredinom 1940. godine top i postolje su rashodovani i najverovatnije isečeni u staro gvožđe.
Alfred Krup je u proleće 1941. godine lično ugostio Hitlera i Alberta Špera (ministra za naoružanje) u Rugenvald opitnom centru, kojom prilikom je izvršeno testiranja Gustava pre njegovog formalnog uvođenja u operativnu upotrebu. Kao rezultat uspešnog testiranja usledila je narudžbina za proizvodnju dva topa. Prva probna granata ispaljena je 10. septembra 1941. godine na vežbalištu Hilersleben i to iz cevi koja je bila postavljena na privremenom postolju. U novembru 1941. godine cev je prebačena u Rugenvald gde je ispaljeno još 8 protiv-oklopnih granata težine 7.100 kg na razdaljinu od 37.210 m.
U borbi, top je bio postavljen na posebno dvostruko postolje koje se kretalo na dva paralelna koloseka. Svako postolje imalo je 20 osnovina što je ukupno činilo 40 osovina (80 točkova). Krup je top nazvao Teški Gustav (Schwerer Gustav) prema jednom od direktora firme koji se zvao Gustav Krup fon Bolen und Halbah.
Gustav je koristio dve vrste municije: teške granate za probijanje betona i lakše visoko-eksplozivne granate. Takođe je planirana i izrada granate velikog dometa, koja bi imala raketni pogon i koja bi mogla da dosegne ciljeve udaljene i do 150 km. Za upotrebu ove granate, kojom bi mogli da se bombarduju ciljevi u Engleskoj, bilo je potrebno produžiti cev topa na 84 m.
U skladu sa tradicijom kompanije Krup, prvi top nije naplaćen, ali je izgradnja drugog topa pod imenom Dora, Nemačku državu koštala 7 miliona maraka.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Teški Gustav (Schwerer Gustav)[uredi | uredi izvor]
U februaru 1942. godine izvršena je reorganizacija 672. (E) jedinice teške ariljerije i Gustav je započeo svoje dugo putovanje u pravcu Krima. Voz koji je prevozio top bio je sastavljen od 25 vagona, a kompozicija je bila dugačka 1,6 km. Top je početkom marta stigao do poluostrva Perekov, gde je zadržan do početka aprila. Da bi Gustav bio prebačen na željenu poziciju, severno od luke Sevastopolj, izgrađen je poseban krak pruge Simferopolj-Sevastopolj, u dužini od 16 km na čijem kraju su izgrađena četiri polukružna koloseka kako bi Gustav mogao da se usmerava po pravcu. Opsada Sevastopolja bila je Gustavovo prvo vatreno krštenje. Radovi na postavljanju topa startovali su početkom maja i do 5. juna top je bio spreman za dejstvo. U sklopu svojih dejstava tokom opsade Sevastopolja Gustav je bombardovao sledeće ciljeve:
- 5. jun
- Sovjetska obalska artiljerija na udaljenosti od 25 km. Ispaljeno 8 granata.
- Utvrđenje Staljin. Ispaljeno 6 granata.
- 6. jun
- Utvrđenje Molotov. Ispaljeno 7 granata.
- Bela stena: podvodni magacin municije ispod zaliva Severnaja. Magacin se nalazio ispod 30 m vode i najmanje 10 m betona. Posle 9 ispaljenih granata, magacin je uništen kao i većina brodova koji su se u tom trenutku nalazili u zalivu.
- 7. jun
- Artiljerijska podrška pešadijskom napadu na utvrđeni rejon Sudvestšpic. Ispaljeno 7 granata.
- 11. jun
- Utvrđenje Sibir. Ispaljeno 5 granata.
- 17. jun
- Utvrđenje Maksim Gorki i njegova obalska baterija. Ispaljeno 5 granata.
Do završetka opsade Sevastopolja, koja je okončana 4. jula, na razrušeni grad ispaljeno je preko 30.000 t artiljerijskih granata. Gustav je tokom opsade ispalio 48 granata čime je ispunio radni vek svoje prve cevi koja je samo tokom testiranja ispalila 250 granata. Cev je zamenjena rezervnom, a ishabana cev je vraćena u Krup na remont.
Top je zatim rastavljen i prebačen na severni sektor Istočnog fronta gde je trebalo da učestvuje u napadu na Lenjingrad. Postavljen je na 30 km od grada, u blizini železničke stanice Taizi. Bio je u punoj pripravnosti za dejstvo kada je napad otkazan. Tokom zime 1942-43. Gustav se još uvek nalazio na položaju u blizini Lenjingrada.
Nakon što su Nemci počeli da se povlače na Istočnom frontu, Gustav je prebačen u blizinu Varšave gde je, tokom ustanka u Varšavskom getu, 1944. godine ispalio 30 granata na grad.
Pretpostavlja se da je nedugo zatim top uništen od strane njegove posade jer su njegovi ostaci pronađeni 22. aprila 1945. godine u šumi koja se nalazila 15 km severno od Auerbaha na oko 50 km jugoistočno od Kemnica.
Dora[uredi | uredi izvor]
Drugi teški železnički top kalibra 80 cm koji je proizveo Krup dobio je ime Dora. Tokom Drugog svetskog rata kratko je dejstvovao oko Staljingrada. Dora je sredinom avgusta 1942. godine prebačena na položaj oko 15 km udaljen od Staljingrada. Bila je spremna za dejstvo 13. septembra. Ipak, ubrzo je povučena zbog opasnosti da bude zarobljena od strane sovjetskih snaga koje su prešle u ofanzivu. Od tada, pa sve do kraja Drugog svetskog rata Dora nije učestvovala u borbama. Doru je uništila njena posada kako ne bi pala saveznicima u ruke. Njene ostatke pronašle su američke jedinice nedugo nakon otkrića ostataka Teškog Gustava.
Dugi Gustav (Langer Gustav)[uredi | uredi izvor]
Dugi Gustav je bio top kalibra 52 cm, a ime je dobio zbog cevi koja je bila dugačka 43 m. Trebalo je da ispaljuje dalekometne raketne projektile težine 680 kg na ciljeve udaljene i do 190 km. Sa ovakvim dometom bio je idealan za dejstvo po britanskoj prestonici Londonu. Oštećen je nakon jednog od mnogobrojnih savezničkih bombardovanja Esena i nikada nije završen.
P-1500 „Monstrum“[uredi | uredi izvor]
Nemci su u toku Drugog svetskog rata planirali izgradnju samohodne Dore težine 1.500 t, koja je trebalo da bude naoružana sa jednim topom kalibra 800 mm i sa dva topa kalibra 150 mm. Pogonska grupa bila bi sačinjena od četiri dizel-motora kakve su u to vreme koristile nemačke podmornice. Ovaj top, kome je Albert Šper nadenuo ime „Monstrum“ nikada nije sišao sa proizvodne trake.
Opšte karakteristike (Teški Gustav)[uredi | uredi izvor]
- Težina topa sa postoljem: 1.350 t
- Dužina topa: 47,3 m
- Visina topa: 11,6 m
- Širina topa: 7,1 m
- Dužina cevi: 32,48 m
- Pogon: dve dizel-električne lokomotive D311 snage 691 KW (DRG klasa V188)
- Maksimalna elevacija: 48° (ili 65° u zavisnosti od izvora, moguće da razlika u elevaciji zavisi od postolja koje se koristi)
- Težina pogonskog eksplozivnog punjenja: 1.134 kg iz 3 dela
- Brzina paljbe: 1 granata svakih 30 do 45 min ili 14 granata dnevno
- Preciznost: 20% (10 od 48) granata je padalo u prečniku od 60 m oko cilja. Najveće zabeleženo odstupanje iznosilo je 740 m.
- Posada: 250 ljudi kojima je trebalo 3 dana (54 časa) da postave top i da ga pripreme za dejstvo; 2.500 ljudi za postavljanje šina i izgradnju zaklona što je u zavisnosti od prirode i konfiguracije zemljišta moglo da potraje između 3 i 6 nedelja. Dva bataljona protiv-vazdušne artiljerije bila su zadužena da štite top od napada iz vazduha.
Municija[uredi | uredi izvor]
Visoko-eksplozivna[uredi | uredi izvor]
- Težina projektila: 4.8 t (4.800 kg)
- Brzina projektila (na izlazu iz cevi): 820 m/s
- Maksimalni domet: 48 km
- Eksplozivno punjenje: 700 kg
- Veličina kratera: širina 10 m, dubina 10 m
Protiv-oklopna[uredi | uredi izvor]
- Dužina projektila: 3,6 m
- Težina projektila: 7.1 t (7.100 kg)
- Brzina projektila (na izlazu iz cevi): 720 m/s
- Maksimalni domet: 38 km
- Eksplozivno punjenje: 250 kg
- Probojna moć: neki izvori tvrde da je probojna moć granate bila 80 m armiranog betona mada ovakve tvrdnje deluju prilično nerealno zato što je granata prilikom testiranja i pri maksimalnoj elevaciji koja se nije mogla postići u poljskim uslovima probila 7 m betona i to uz specijalno punjenje; granate je najverovatnije mogla da probije oklopnu ploču debljine između 1 m i 7 m betona.
Telo granate bilo je napravljeno od hrom-nikl čelika dok je balistička kupa na vrhu granate bila napravljena od legure aluminijuma.
