Turska kupatila u Nišu
Turska kupatila u Nišu ili hamami u Nišu (tur. hamam, od arapskog: حمّام, ḥammām) bila su bliskoistočna vrsta saune za kupanje u pari, izgrađeni u ovom gradu u vreme vladavine Osmanskog carstva. Kao važan deo turske kulture, ova kupatila služila ne samo za održavnje lične higijene već i za socijalizaciju građana Niša. Ona su polako počela da nestaju odlaskom Osmanlija, nakon oslobođenja Niša 1878. godine i sa pojavom savremenih vodovodnih i sanitarnih instalacija u gradu.[1][2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon Antičke terme u Niškoj tvrđavi sa svim osobinama koje odlikuje kasnoantičku – tetrahijsku arhitekturu,[3] koja su bile pandam savremenim velnes i spa centrima, poput onih u Justinijani Primi, Viminacijumu, nakon dolaska Osmanlija u Nišu je zavladao jedan novi vid rekreacije, opuštanja i socijalnog život, u turskim kupatilima ili hamamima.[4]
Budući da je Niš pet vekova bio deo Osmanskog carstva, hamami su postali sastavni deo njegove arhitekture. Hamami su bili važna tačka društvenog okupljanja niških Osmanlija i mesto ritualnog kupanja.[4]
Prvo tursko kupatilo u Nišu[uredi | uredi izvor]
Prvo tursko kupatilo koje se nalazi u blizini mosta na Nišavi, je hamam u Niškoj tvrđavi zadužbina Mehmed bega, prvog sandžakbega Smederevskog sandžaka od 1459. do 1463. godine.[5]
U periodu Osmanske vlasti u Nišu se hamami prvi put pominju u turskim popisnim knjigama iz 1516. i od 1521. do 1523. godine.
Nešto kasnije Turski putopisac Evlija Čelebija beleži da u Nišu, 1660. godine, sa obe strane mosta na Nišavi, postoji po jedan hamam. U vreme Čelebijinog boravka u Nišu, hamam na desnoj obali Nišave nije bio u sastavu Niške tvrđave.[6]
Hamam je prvobitno bio van bedema današnje Niške tvrđave, sve sve do završetka njene izgradnje 1723. Otuda i zaključak Čelebije da su se hamami nalazili kraj mosta na Nišavi.Hamam se pominje 1760. pod nazivom Đumušoglijin hamam.
Hamam Ali bega[uredi | uredi izvor]
Hamam na levoj obali Nišave bio je zadužbina Ali bega, takođe sandžakbega Smederevskog sandžaka posle 1464. godine. Tokom 18. veka ovaj hamam je bio poznatiji kao Čukur hamam.
Hamam se nalazio se na mestu zgrade u kojoj je danas knjižara „Svetlost“, na današnjem Trgu kralja Milana.
Hamam je stradao u velikom požaru u Jevrejskoj mahali koji se desio 15. avgusta 1879.
Ero hamam[uredi | uredi izvor]
Krajem 18. veka podignut je treći hamam u Nišu, na početku današnje Obrenovićeve ulice, gde je sada zgrada, iz 1930. u to vreme, niškog trgovca Nisima, sa staklarskom radnjom „Luvr“. Radio je do 1924. pod nazivom „Ero hamam“.[7]
Veliki hamam na Stambol kapiji[uredi | uredi izvor]
Četvrti i poslednji hamam u Nišu izgrađen je na početku 19. veka, pod nazivom „Veliki hamam na Stambol kapiji“ prema istoimenoj mahali.[7]
Nalazio se na današnjem Sinđelićevom trgu, na mestu na kome se danas nalazi Narodno pozorište.
Aktivno je radio sve do aprila 1941. godine kada je uništen prilikom nemačkog bombardovanja Niša.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Simonović D. et al. (1995). Enciklopedija Niša: istorija. Niš, Gradina: Prosveta
- ^ Grupa autora (2011). Leksikon grada Niša. Beograd
- ^ Andrejević B. (1996). Spomenici Niša: zaštićena kulturna dobra od izuzetnog i velikog značaja. Niš: Prosveta
- ^ a b Milić D. i sar. (1983). Istorija Niša 1: Od najstarijih vremena do oslobođenja od Turaka 1978 godine. Niš, Gradina: Prosveta
- ^ Mirčetić D.Ž. (2002). Istorijski arhiv Niš 1948-1998. Niš: Vuk Karadžić
- ^ „Niška tvrđava: Hamam U: Spomenici kulture u Srbiji”. spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2022-01-09.
- ^ a b Đurović Lj., & Vučković N. (2013). Vodič Istorijskog arhiva Niš. Niš: Punta.
