Carigradski sabor (1756)
Carigradski sabor 1755-1756 je pomesni sabor pravoslavne crkve, koji je proglasio nevažećim sve Svete tajne van pravoslavne crkve[1], a takođe je osudio katoličku praksu krštenja[2] i odlučio da prihvati katolike i protestante koji se obraćaju pravoslavlju kroz krštenje[3].
Tradicija primanja obreda za nepravoslavne[uredi | uredi izvor]
Veliki raskol 1054. godine i protestantska reformacija zahtevali su formulisanje odnosa Pravoslavne crkve prema katoličanstvu i protestantizmu[4]. O pitanju koje se postavilo o praksi prihvatanja katolika u okrilje pravoslavne crkve bilo je različitih mišljenja (pokajanjem, miropomazanjem, krštenjem). Carigradski pomesni sabor 1484. je rešio ovo pitanje tako što je doneo odluku o prihvatanju katolika putem konfirmacije[5]. Ovakva praksa primanja obreda se ustalila u Pravoslavnoj Crkvi. Tako je antiohijski patrijarh Makarije III, braneći gledište o nedopustivosti ponovnog pokrštavanja Latina, 1657. godine pisao: „mi priznajemo njihovo sveštenstvo i nikada nismo ponovo zamolili latinske sveštenike kada su prešli u pravoslavlje, a moramo prepoznati i krštenje. Oni su samo raskolnici, a raskol ne čini čoveka nevernim i nekrštenim, već samo stvara izopštenog iz Crkve.”[6]. Nedopustivost ponovnog krštenja nepravoslavnih (pa i protestanata) branio je carigradski patrijarh Jeremija III. Nedopustivost ponovnog krštenja jeretika pominje se i u „Poruci patrijaraha Istočne katoličke crkve o pravoslavnoj veri“ od 1723. godine (Carigradski patrijarsi Jeremija III, Antiohijski Atanasije III i Jerusalimski Hrisant): na taj način, smatramo da je to učenje krajnje lažno i nečisto, kao da se radi o nesavršenoj veri, narušava se celovitost i savršenstvo sakramenta. Jer jeretici, koje Crkva prihvata kada se odreknu svoje jeresi i pridruže Vaseljenskoj Crkvi, primili su savršeno krštenje, iako su imali nesavršenu veru. I kada konačno steknu savršenu veru, ne bivaju ponovo kršteni“.
U 17. veku se među pravoslavnim stanovništvom Osmanskog carstva intenzivira katolički prozelitizam, a 1729. godine Rimska kongregacija za širenje vere zabranila je svako učešće u katoličkim sakramentima hrišćana koji nisu u zajednici sa Rimom, čime je zapravo dovedena u pitanje zakonitost slavljenja Svetih Tajni „šizmatika i jeretika“, a shodno tome i celokupnog crkvenog života Pravoslavne Crkve[7].
Pozadina sabora[uredi | uredi izvor]
Carigradski patrijarh Kiril V, koji je bio antilatinski, insistirao je na prijemu bivših katolika u pravoslavnu crkvu, suprotno crkvenom predanju, isključivo krštenjem. U junu 1751. godine, zbog svog stava po pitanju ponovnog krštenja katolika, patrijarh je svrgnut od strane mitropolita i otišao je u progonstvo na ostrvo Halki[8]. Novi Patrijarh Pajsije II i Sveti Sinod Carigradske patrijaršije osudili su mišljenje Kirila i izvesnog monaha Avksentija, koji su branili bivšeg patrijarha i njegove stavove. Osmanske vlasti su uhapsile Avksentija, što je izazvalo nemir među njegovim sledbenicima. Narodni nemiri naterali su osmanske vlasti da Kirila V vrate iz izbeglištva i vrate ga na patrijaršijski tron. Tako je 1752. godine patrijarh Pajsije, koji se pridržavao tradicionalne prakse prihvatanja katolika putem konfirmacije, uklonjen pod pritiskom vernika, a na patrijaršijski presto se vratio Kiril V. Godine 1755. Kirilo V je izdao poruku u kojoj je odbacio zakonitost. krštenja katolika i Jermena, dok je 18 episkopa Sinoda, na čelu sa mitropolitom Kizijskim Ananijom, izdalo dekret protiv ove poruke, gde su odbacili stavove patrijarha. Episkopi koji su potpisali ukaz protiv patrijarha uklonjeni su iz Carigrada, a poruka Kirila V pročitana je u svim crkvama.
Tako se 1755. godine u Carigradskoj crkvi posebno zaoštrio spor oko prihvatanja heterodoksnih obreda između patrijarha Kirila V i propovednika Avksentija Đakona, s jedne strane, i bivšeg patrijarha Pajsija II i mitropolita Kalinika, s druge strane. Konfrontacija između patrijarha Kirila V i prokatoličkih arhijereja Carigradske crkve primorala je ove poslednje da se obrate za podršku Aleksandrijskom i Jerusalimskom patrijarsima.
Episkop Sergije (Serafimov) je smatrao glavnim razlozima Sabora 1756. „težak položaj u kojem se nalazila Grčka crkva sredinom 18. veka“, kao i „rimsku propagandu i posebno jezuita, koji su , da bi postigli svoj cilj, širili rimokatoličko učenje među pravoslavnima, dozvoljavali su sebi sva moguća sredstva“.
Srpski pravoslavni kanonista episkop Nikodim Milaš glavnim razlogom saborskih odluka naziva vanredne okolnosti pravoslavno-katoličkih odnosa u 18. veku i odgovor Grčke crkve na agresivnu latinsku propagandu[9].
Odluke Saveta i posledice
Saborski oci su osudili praksu katoličkog krštenja, definicije Sabora su glasile:
„Od pre tri godine postavlja se pitanje da li treba priznati krštenje jeretika koji nam se obraćaju, jer se ovo krštenje vrši suprotno predanju Sv. apostola i svetitelja otaca, a takođe protivno običajima i uredbama Vaseljenske i apostolske Crkve, onda... sve što čine jeretici, a ne čini se kako zapovedaju Duh Sveti i Apostoli, i kako se čini, smatramo da bude protivno celokupnom apostolskom predanju i kao delo pokvarenih ljudi sada u Crkvi Hristovoj, opštim ukazom odbacujemo svako jeretičko krštenje, i stoga prihvatamo sve jeretike koji nam se obraćaju kao neosvećene i nekrštene, i time mi sledite pre svega Gospoda našeg Isusa Hrista, koji je zapovedio svojim apostolima da krštavaju u ime Oca i Sina i Svetoga Duha; dalje sledimo svete božanske apostole, koji su ustanovili trostruko pogruženje uz izgovaranje po jednog lica Svete Trojice na svakom od njih... najzad, sledimo drugi i peti-šesti vaseljenski sabori, koji propisuju da svi koji pređu u Pravoslavlje koje nije kršteno trostrukim pogruženjem smatra se nekrštenim, pri čemu bi se svakom prizivalo ime jedne od Božanskih Ipostasi, a kršteni na neki drugi način. Držeći se ovih svetih i božanskih ustanova, smatramo jeretičko krštenje dostojnim osude i odvratnim, jer ne odgovara, već protivreči apostolskoj božanskoj ustanovi, i nije ništa drugo nego beskorisno, po reči sv. Amvrosija i sv. Atanasije Veliki, umivanje katihumena ne osvećuje i ne čisti od greha; Zato sve nekrštene jeretike primamo od jeretika, kada pređu u pravoslavlje, kao nekrštene i, bez ikakvog stida, krštavamo ih po apostolskim i sabornim pravilima“[10].
Oros Sabora potpisali su patrijarsi Carigradski Kiril V, Aleksandrijski Matej Psalt i Jerusalimski Partenije U saborskoj rezoluciji se ne pominje Rimokatolička crkva, ali su saborske odluke bile usmerene pre svega protiv katolika[. Posle usvajanja orosa katolici i protestanti su počeli da se ponovo krštavaju u grčkim crkvama, a predstavnici nehalkidonske i predefeske crkve koji su prešli u pravoslavlje primani su bez ponovnog krštenja. Uprkos ovoj odluci sabora, Ruska pravoslavna crkva je nastavila da prima preobraćenike iz redova bivših katolika i unijata kroz sakrament pokajanja.
Značenje i ocene[uredi | uredi izvor]
Prema istraživačima, odluka grčkih crkava u vezi sa heterodoksnim krštenjem bila je motivisana, pre svega, ne eklisiološkim razlozima, već željom da se obuzda misionarska delatnost jezuita na ostrvima grčkog arhipelaga. Odluka o ponovnom krštenju katolika bila je posledica agresivnog katoličkog prozelitizma raspoređenog u pravoslavnoj sredini i stvaranja grkokatoličkih crkava, koje su postigle određeni uspeh u istočnoj Evropi i na Bliskom istoku. U pomesnim pravoslavnim crkvama grčkog govornog područja praksa ponovnog krštenja katolika trajala je do kraja 19. veka[11].
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Služenie obщeniю: pereosmыslenie svяzi meždu pervenstvom i sobornostью. Issledovanie Sovmestnoй pravoslavno-katoličeskoй rabočeй gruppы vo imя sv. Irineя Lionskogo” (PDF). dspace.spbu.ru. 19. avgust 2021. Arhivirano iz originala 21. maj 2023. g. Pristupljeno 14. sep 2023. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „KONSTANTINOPOLЬSKIE SOBORЫ”. pravenc.ru.
- ^ Veselov, Alekseй. „Istoriя prinяtiя zapadnыh hristian v Grečeskoй Cerkvi i bogoslovie akrivii i ikonomii”. bogoslov.ru.
- ^ Alfeev, Ilarion (2014). Cerkovь: Nebo na zemle. M.: Эksmo,Religiя. Knigi mitropolita Ilariona. str. S. 45. — 224 s. ISBN 9785669674510 Proverite vrednost parametra
|isbn=: checksum (pomoć). - ^ Zaйcev, A. A. „Granicы Cerkvi”. pravenc.ru.
- ^ Zutter, Э. H. (2004). Hristianstvo Vostoka i Zapada: V poiskah zrimogo proяvleniя ih edinstva. Bibleйsko-bogoslovskiй institut svяtogo apostola Andreя. str. S. 301. — 312 s. ISBN 5896470657.
- ^ Zutter, Э. H. „Transformaciя v ponimanii raskolov i ih preodoleniя u hristian latinskoй tradicii”. cyberleninka.ru.
- ^ Luhovickiй, L. V. „Kirill V // Pravoslavnaя эnciklopediя”. pravenc.ru.
- ^ Amvrosiй, Pogodin (1996). K voprosu o čine prinяtiя v pravoslavnuю cerkovь lic, prihodящih k neй iz inыh hristianskih cerkveй. Vestnik russkogo hristianskogo dviženiя. str. S. 55—86. ISBN 07677294 Proverite vrednost parametra
|isbn=: length (pomoć). - ^ Episkop, Nikodim (1996). Pravila Svяtoй Pravoslavnoй Cerkvi s tolkovaniяmi Nikodima, Episkopa Dalmatinsko-Istriйskogo. Troice-Sergieva lavra. str. S. 589—590.
- ^ Pantelis, Kalaitzidis (2014). Theological, historical, and cultural reasons for anti-ecumenical movements in Eastern Orthodoxy // Orthodox Handbook on Ecumenism. Oxford: Regnum book international. str. P. 142. — 962 p. ISBN 978-1-908355-44-7.