Crkva Svetog Trifuna u Morinju
Crkva Svetog Trifuna u Donjem Morinju, Boka kotorska, Crna Gora, je danas katolička, mala kamena crkvica i pripada Kotorskoj biskupiji.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Crkva je jedna od najznačajnih sakralnih spomenika Boke kotorske. Počela se graditi u srednjem vijeku, dograđivana je i kasnije, krovni pokrivač je promijenjen 1934. godine, obnovljena je 2009. godine sredstvima biskupije, povodom 1200. godišnjice prenosa moštiju Svetog Trifuna (kod katolika Tripuna) iz Carigrada u Kotor. Nalazi se u uvali Sutvara, pored istoimenog izvora, a oko crkve je visoki zid. Blizu je morske obale (oko 100 metara), [1] uz put ka Gornjem Morinju. [2] U zapadnom dijelu crkvenog dvorišta je groblje. Pop Sava Nakićenović piše da je crkvica ograđena u 18. vijeku, a zbog nje su bile česte razmirice između pravoslavnih Morinjana i rimokatolika iz Kostanjice, kojima je tu i groblje. Najstariji poznati pomen crkvice je odmah po protjerivanju Turaka iz ovog kraja, 1705. godine. Pravoslavac Mato Milin je imao zemljište uz crkvu, ali je sa porodicom, od Turaka pobjegao u Perast. Zabranjeno im je miješanje u crkveni posjed katoličke crkve, jer su se oko nje brinuli Staniša Dabović i ostale porodice iz Kostanjice. Morinjski hroničar Špiro Milinović u knjizi Podaci o istoriji Morinja i drugih oblasti navodi podatak da je porodica Berber iz Morinja ovu crkvu darivala Kostanjičanima, kako bi odvojili pravoslavne i katoličke obrede,koji su se do tada naizmjenično vršili, u jednom oltaru, vršili u crkvi Svetog Jovana. [3] Po svemu sudeći crkva je nekada bila pravoslavna i posvećena Svetoj Varvari, jer je do nje izvor Sutvara, a i u Grblju postoji selo istog imena, Sutvara, sa pravosalvnom crkvom Svete Varvare. [4] Katolici ovu svetiteljku nazivaju Sveta Barbara.
U ovoj crkvi su katolici slavili Svetog Trifuna 10. novembra, tj. prenos njegovih moštiju iz Carigrada u Kotor. Najstariji dio crkve je iz 13. ili sa početka 14. vijeka. U najstarijem dijelu crkve nalaze se najstariji prikazi brodova u Kotorskoj biskupiji. Urezani su u malteru. Crkva je izgrađena na hridi i nekada je sa mora bila vidljivija, ali je kasnijom gradnjom većih kuća postala manje vidljiva. [5] U selu Klinci na Luštici postoji pravoslavna crkva Svetog Trifuna, [6] kao i u obližnjem selu Mrkovi. [7] Crkva Svete Nedjelje u Jošici je bila slične sudbine kao i ova crkvica Svetog Trifuna. Prelaskom u katolicizam, pod pritiskom katoličkih vlasti, neka bratstva su polagala pravo na hramove koji su ranije izgradili kao pravoslavci, a čest običaj su bile i dvooltarske crkve, koje je nametala politika Mletačke republike, da bi se pravoslavne crkve vremenom pretvorile u katoličke. Neke crkve su pripadale katolicima ili pravoslavicima, usljed različitih istorijskih okolnosti.
Nakon trovanja i rušenja pravoslavnog manastira arhangela Mihaila na Miholjskoj prevlaci, falsifikovana je diploma, da bi vlastela kotorska prisvojila Miholjski zbor, tj. oblast manastira arhangela Mihaila. Na osnovu te diplome dužd mletački Foskari god. 1455. izdaje naredbu protiv šizmatika (pravoslavnih) u dijecezi kotorskoj u korist kotorskog biksupa, da se nateraju plaćati, koji rabotaju baštine i zemlje crkvene, osobito ovih crkava: Sv. Mihajila i Sv. Marije na Prevlaci, Sv. Gavrila i Sv. Petra u Bogdašićima, Sv. Aleksandra u Lješkovićima, Sv. Luke i Sv. Nikole u Luštici i sviju drugih crkava i crkvica, što je mitropolit šizmatički ili slavenski pod sobom držao. Tako je katolički biksup kotorski postao nasljednik imovine pravoslavnog vladike zetskog u Boki. [8] U to vrijeme su mnoge crkve Boke prešle u katoličke ruke, po svemu sudeći i ova, nekadašnja crkva Svete Varvare, a kasnije preimenovane u Svetog Trifuna.
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Lazar Tomanović je zapisao da mu je krsno ime bio Sveti Trifun, a slavio ga je u rodnim Lepetanima, drugog dana nakon Aranđelovdana, 10. novembra po julijanskom kalendaru, na dan apostola Olimpa, Erasta... [9] Proslave Svetog Trifuna nema u pravoslavnim kalendarima toga dana. Katolici u Kotorskoj biskupiji slave ovog sveca i 10. novembra kao Mali Trifundan. U vjerski mješovitom kraju je očigledno dolazilo da prožimanja pravoslavnih i katoličkih tradicija. U crkvenom pravoslavnom i katoličkom kalendaru crnogorskog godišnjaka Orlić za 1865. godinu, katolcii slave 10. novembra: Trifon i druž., a pravoslavni 10. novembra, po julijanskom, nemaju Trifuna. [10] Tomanovićevi preci su iz Stare Crne Gore, iz Cuca, došli u Morinj, a zatim u Lepetane.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Gugl mape, Doi Morinj, Crkve Svetog Trifuna.
- ^ Gugl mape, Doi Morinj, Crkve Svetog Trifuna.
- ^ Srednjovjekovni svjedok vjerske tolerancije.
- ^ Sveta Velikomučenica Varvara Selo: Sutvara.
- ^ Proslava Malog Tripundana.
- ^ Slava crkve Svetog Trifuna na Luštici. Arhivirano iz originala 01. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 10. 2020.
- ^ 89 crkava hercegnovske opštine, pod br.73 i 78.
- ^ Tomanović 2007, str. 462, 463.
- ^ Tomanović 2007, str. 454.
- ^ Orlić, crnogorski godišnjak. Cetinje. 1865. str. 20, 21.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi.