Crkva Ciranavor
| Crkva Ciranavor | |
|---|---|
| Ավանի Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե Եկեղեցի Avani Surb Astvatsatsin Kat'oghike Yekeghets'i | |
 Crkva Ciranavor u Jerevanu | |
  Crkva Ciranavor Lokacija na mapi Jermenije | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | okrug Avan, Jerevan,  Jermenija[1] |
| Koordinate | 40° 12′ 54″ S; 44° 34′ 19″ I / 40.215048° S; 44.571965° I |
| Religija | jermenska apostolska crkva |
| Grad | Jerevan |
| Opština | okrug Avan |
| Država | Jermenija |
| Arhitektonski opis | |
| Tip arhitekture | oktagon sa cilindričnim nišama |
| Stil arhitekture | jermenski |
| Završetak izgradnje | 6. vek |
| Broj kupola | smatra se da je imala 5 (jednu veliku glavnu u centru i četiri manje kupole na svakom uglu) |
Crkva Presvete Bogorodice u Avanu (jerm. Ավանի Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե Եկեղեցի; Avani Surb Astvatsatsin Kat'oghike Yekeghets'i), takođe poznata i kao crkva u Avanu, saborna crkva u Avanu, Avanska crkva ili crkva Ciranavor, kasnije preimenovana u crkva Svetog Ovanesa, stara je crkva iz 6. veka smeštena u okrugu Avan u Jerevanu, glavnom gradu Jermenije. Predstavlja najstariju očuvanu crkvu na prostoru grada Jerevana, a danas se mogu videti samo njeni ostaci, tačnije deo nekadašnje crkve.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Crkva je izgrađena krajem 6. veka, između 591. i 602. godine.[2] Izgradnja crkve započeta je ubrzo nakon završetka dugog Vizantijsko-persijskog rata (572—591), koji je rezultirao širenjem direktog uticaja Vizantijskog carstva na prostore zapadnih regiona Jermenije sve do Avana. Kako bi ojačao političku kontrolu nad novoosvojenim regionima, car Mavrikije (582—602) odlučio je da podrži prohalkidonsku frakciju Jermenske apostolske crkve. Godine 593. sazvan je regionalni savet zapadnojermenskih episkopa u Teodosipolisu i proglašena je lojalnost halkedonskom verovanju. Savet je za katolikosa halkedonskih Jermena odabrao Jovana (Ovanesa, Jovanesa) Bagarskog. S obzirom da je njegov rival, katolikos svih Jermena, propersijski katolikos Mojsije II (574—604) bio je smešten u Dvinu, novoizabrani provizantijski katolikos Jovan odlučio je da svoje sedište smesti u Avan koji je kontrolisalo Vizantijsko carstvo.[3]
Novi kompleks u Avanu sastojao se iz saborne crkve i još nekoliko drugih građevina. Sa severne strane, priljubljeni crkvi, nalaze se temelji rezidencije katolikosa, za koju se smatra da je izgrađena pre same crkve, u periodu 581—582. godine. Prema sedmovekovnom jermenskom istoričaru Sebeosu, obe građevine su izgrađene pod katolikosovim nadzorom, a za crkvu se veruje da je posvećena apostolima. Godine 602. persijski kralj Horzoje II okupirao je Avan, eliminisao avanskog katolikosa i pretvorio kompleks u manastir.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Saborna crkva, koja će kasnije biti preimenovana u crkvu Svetog Ovanesa, bila je izgrađena na osnovama prethodnih građevina, što potvrđuju brojni ukrašeni kamenovi pronađeni tokom iskopavanja pretežno na zapadnoj strani zgrade. Današnji ostaci crkve nalaze se na dvostepenoj platformi, dok svodovi, kupole i krov crkve nedostaju, kao i delovi gornjih zidova. Arhitektonski istoričar Toros Toramanijan navodi da je sadašnja crkva bez krova nekada imala pet kupola — jednu veliku u centru građevine i četiri manje kupole na svakom uglu crkve, iznad kružnih odaja na uglovima. Ako se ova tvrdnja ispostavi kao tačna, Avan bi bio prvo mesto u kojoj je nađena crkva sa pet kupola iz tog perioda. Crkva je u osnovi četvorougaona sa oktagonalnim centrom iznad koga je originalno bila kupola. Postoje četiri polukružne apside i četiri tročetvrtinske kružne dijagonalne niše koje vode do kružnih odaja na uglovima crkve. Kružni oblik bočnih kapela daje crvki jedinstveni izgled.
Prednja, zapadna, fasada ima duge natpise sa obe strane ulaza na gornjoj trećini zgrade, a takođe se i na nadvratnici iznad ulaznih vrata nalazi kraći natpis. Ime „Johan” može se naći napisano na jednom od natpisa, i verovatno predstavlja raniji oblik imena Ovanes, ali naučnici nisu našli nikakvu vezu između ovog imena i katolikosa. Nizak zakrivljeni ulaz vodi u crkvu sa zapadnog zida i okružen je ukrašenim tročetvrtinskim stubovima, prekrivenim kapitelima i lunetama. Kao greda iznad glavnog oltara korišćen je višapakar, vrsta menhira karakterističnog za jermensko područje. Na severnom zidu crkve se nalaze još jedna vrata za koja se smatra da su izgrađena kasnije, nakon što je crkva izgrađena, kako bi vodila do rezidencije katolikosa. Pored prethodno navedenih razloga, crkva Svetog Ovanesa je arhitektonski značajna zato što se smatra prototipom crkve Svete Hripsime izgrađene kasnije 618. godine. Konzervacioni radovi na crkvi obavljeni su u periodu 1940—1941. godine,[4] zatim 1956—1966, kao i 1968. godine.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Crkva Ciranavor -
Pogled sa strane na crkvu Ciranavor -
Pogled na jedan od zidova crkve -
Zapadna fasada crkve Presvete Bogorodice -
Zapadna fasada crkve sa očuvanim hačkarima na zemlji -
Natpisi pronađeni na unutrašnjoj strani zapadnog zida crkve (levo od vrata) -
Natpisi pronađeni na unutrašnjoj strani zapadnog zida crkve (desno od vrata) -
Kratak natpis na nadvratnici ulaznih vrata -
Višapakar koji je bio korišćen kao unutrašnja greda -
Unutrašnji ostaci crkve Svetog Ovanes -
Hačkari koji se nalaze ispred zapadnog zida -
Ploča na zidu crkve -
Jedan od sačuvanih hačkara
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ”. arlis.am (na jeziku: jermenski). Pristupljeno 5. 7. 2018.
- ^ Buniatov, N. G.; Яralov, Ю. S. (1950). Arhitektura Armenii Moskva. str. 53.
- ^ Meyendorff 1989, str. 108-109, 284, 343.
- ^ Asratяn, G. O. (1973). Erevan i ego okrestnosti. str. 5.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kiesling, Brady (2005), Rediscovering Armenia: Guide, Yerevan, Armenia: Matit Graphic Design Studio
- Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. The Church in history. 2. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press.
- Ostrogorsky, George (1956). History of the Byzantine State. Oxford: Basil Blackwell.
- Šopen, I. (1852). Istoričeskiй pamяtnik sostoяniя armяnskoй oblasti k эpohu ee prisoedeneniя k Rossiйskoй imperii. S-P. str. 35.
- Ələkbərli, Ə. (2002). Qərbi Azərbaycan. II. str. 541—543.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Jermenske arhitektonske studije: Avanska crkva
- Armeniapedia.org: Avanska crkva
- FindArmenia.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. novembar 2010): Saborna crkva u Avanu