Crkva brvnara Svetog Nikole u Krupi na Vrbasu
| Crkva Svetog Nikole u Krupi na Vrbasu | |
|---|---|
| Crkva Svetog oca Nikole na Vrbasu | |
 Crkva brvnara Svetog Nikole u Krupi na Vrbasu | |
| Osnovni podaci | |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Banjalučka eparhija |
| Osnivanje | 1735. |
| Posvećen | Svetom Nikoli |
| Lokacija | |
| Mesto | Krupa na Vrbasu, Banjaluka |
| Država |  Republika Srpska |
Crkva brvnara u Krupi na Vrbasu je crkva Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u gradu u zaseoku Tovilovići nedaleko od banjalučkog naselja Krupa na Vrbasu u Republici Srpskoj, Bosni i Hercegovini. Pripada Banjalučkoj eparhiji, a posvećena je Svetom ocu Nikoli. Godine 2012. proglašena je nacionalnim spomenikom u Bosni i Hercegovini. [1] Crkva brvnara u Krupi na Vrbasu sagrađena je, kako predanje kaže, 1735. godine, a osveštao ju je crnogorski vladika Janićije 1752. godine. Međutim o tome ne postoje pisani tragovi pa se ne zna sa sigurnošću o godini nastanka ove crkve. Institucije Republike Srpske pozivaju se na svjedočenje sveštenika Bogdana Vranješevića koga su ustaše ubile 1941. godine. [2] Prvu fotografiju i opis crkve zabilježio je Milan Karanović 1926. godine. [3]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Istraživajući samu crkvu, a pri tom pokušavajući da otkriju koji bi vijek ili godina mogla uzeti kao nastanak, došli su do zaključka da je to period najvjerovatnije kraj 18. i početak 19. vijeka. Do tog zaključka su došli na osnovu elemenata građevine kao što su odsudstvo tavanice, ili svoda u unutrašnjosti što je karakteristika gradnje iz 18. vijeka, ali primjetni su i elementi trostrane apside i zodove od masivnih brvana što je odlika gradnje u 19. vijeku. O nastanku ove crkve postoji još jedno tumačenje, a koje govori da je današnja crkva podignuta u 19. vijeku na mjestu na kome je nekad bila starija crkva, tj. da je stara crkva obnovnovljena i da je tom prilikom urađena trostrana apsida, a da je zadržala neke elemente starije crkve. Crkva je duga nešto više od osam metara, a široka šest metara, što je još jedna karakteristika crkava iz 19. vijeka.[4] Kada je u pitanju spoljašnji izgled mogu se primjetiti vrata na zapadnoj strani crkve nad kojima je polukružna streha. Prozori su do obnavljanja bili mali i koso usječeni u brvna, koji su kasnije promjenjeni i postavljeni veći prozorski okviri. Pri toj obnovi, prozori su dobili i svoj ukras u vidu ukrašenih demirima i poklopcima sa mandalima. U toku rekonstrukcije crkve 1979. godine krov je pokriven limom, što je bio rezultat obnove ove crkve od strane mještana, koji su zamjenili stari krov od šindre. Nakon 2000.godine urađena je nova rekonstrukcija kojom je vraćen prvobitni izgled crkve i urađen krov od drveta. Kada je u pitanju sama unutrašnjost crkve u oltarskom dijelu sačuvana je stara kamena časna trpeza koja je postavljena na ukrašeni drveni stubac sa upornicima, konzolama, sa strane. Ikonostasna pregrada je sastavljena od 3 dijela, a stupci priprate su ukrašeni rustičnim ornamentima. Pod unutar crkve je od kamenih ploča.
Od ikona i ostalih pripadajućih elemenata jedne crkve, posebno se ističe ikona Sabor Arhanđela sa Hristovim likom na keramionu iz ranog 19. vijeka. Takaođe tu su i carske dveri i prestone ikone, kao i priljepljene papirne gravire na lipovim daskama iz iulustrovanih ruskih štampanih izdanja iz 19. vijeka. Pored ruskih, mogu se naći i grčki graviri iz 18. vijeka, kolorisanih i štampanih u Veneciji. Carske dveri su ukrašene rezbarijom motivima todiranog užeta kojim su uokvirena polja sa nalijepljenim gravirima.[5]
Od knjiga, Crkva brvnara posjeduje jevanđelje štampano u Moskvi 1778. godine, sa nekoliko zapisa imena priložnika.[6]
Legende[uredi | uredi izvor]
Za crkvu Svetog Nikole u Krupi na Vrbasu postoji nekoliko legendi. Postoji priča vezana za sam nastanak o ovoj crkvi koja govori o njenom premještanju i sa lokaliteta Spasovine na današnju lokaciju. Druga legenda vezana za gradnju crkve govori o begu Hadžiji Đumišiću. Naime, turska vlast nije dala dozvolu za gradnju crkve, ali je lokalno stanovništvo podmitilo bega i dobili dozvolu za gradnju. Zbog svoje odluke kažnjen je od strane vladara da plati zlata koliko je težak, pa je u tursku kasu unio 110 oka.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika”. old.kons.gov.ba. Pristupljeno 2021-04-21.
- ^ „Priča o neobičnoj crkvi brvnari kod Banjaluke (FOTO)”. MONDOBA (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-21.
- ^ a b PUTOKAZI - Banjalučke crkve brvnare (na jeziku: srpski), Pristupljeno 2021-04-21
- ^ Ševo 2002, str. (75).
- ^ Ševo 2002, str. (76).
- ^ Ševo 2002, str. (77).
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hecegovini do 1878. godine. Banjaluka.
