Čatal Hojuk

Čatal Hojuk (tur. Çatal Höyük [tʃaˈtaɫhøjyc]) ili Čatal Hujuk (tur. Çatal Hüyük) arheološko je naselje iz mlađeg kamenog doba.

Smešteno u Anadoliji, a nastalo oko 6900. godine pre nove ere, ovo naselje potiče iz faze između pretkeramičke i keramičke faze. Prostiralo se na površini od oko 170 hiljada kvadratnih kilometara, a u njemu je živelo oko 5.000 stanovnika prosečne starosti od 30 godina. Civilizacija je postojala u mađem kamenom dobu, pre pojave pisma, ali su ostavili dokaze sofisticiranog društva koje je negovalo umetnost i imalo posebne rituale, a društvena hijerarhija nije postajala. Veruje se da su stanovnici van gradskih zidina uzgajali brojne kulture, od žita do lešnika.^[1]

Naselje je doživelo najveći procvat između 6250. i 5400. godine p. n. e.

Naselje[uredi | uredi izvor]

Struktura naselja nije ni nalik ni jednom drugom poznatom gradu. Nisu postojali putevi i ulice već je grad bio izgrađen poput košnice. U grad se ulazilo pomoću merdevina, a kuće su bile slepljene jedna uz drugu. Naselje je zbijenog tipa sa međuprostorom koji je služio za otpatke. Ljudi su živeli u četvrtastim kućama površine od oko 25 m², koje su građene od blokova sušene gline, sa samo jednom prostorijom i bez temelja. Podovi i zidovi su bili obloženi ilovačom, a u kuće se ulazilo sa krova.^[1] Na krovu su se obavljali svakodnevni poslovi. Na istočnim zidovima se nalazio banak koji je mogao biti sedište ili mesto za ležanje. Na severnoj strani bilo je smešteno ognjište. U nišama u kućama otkrivena je dekoracija, a ulazi su često bili ukrašeni lobanjama bikova.

Sahranjivanje[uredi | uredi izvor]

Ovde su prisutni snažni religijski simboli koji ukazuju na borbu svetla i mraka. Na zidovima su nacrtane glave bika, kao i drugi lovački prikazi, ljudski likovi u svojstvu bogova itd. Grobovi su se nalazili ispod kućnih podova. Sahranjivanje je vršeno u zgrčenom položaju, sa licem okrenutim prema unutrašnjosti prostorije. Meso je prie pokapanja bivalo skinuto sa kostura (sekundarno sahranjivanje). Delovi ženskih kostura su često bili obojeni u oker, plavu ili zelenu boju, a potom umotavani u rogožine i tako pokapani. Po pravilu je bilo mnogo grobnih priloga (glinenih pečata, zrna od poludragulja ili livenog bakra, drvenih posuda, tekstila itd.) Od priloga u ženskim grobovima javljaju se nakit, kozmetički pribor i predmeti izrađeni od kostiju u obliku kašike, a u muškim oružje i pravougaoni predmeti od gline na kojima je jedna strana dekorisana (pintadere odnosno pečati).

Plastika[uredi | uredi izvor]

U nišama kuća otkrivena je antropomorfna plastika. Uglavnom su to predstave žena, sa naglašenim atributima plodnosti, u različitim položajima (stojeći, sedeći, na postolju...) Otkrivene su i muške figure koje se prikazuju uglavnom sa bikom, kao muškim simbolom, dok je ženski panter ili mačka. U nišama su otkrivene i freske sa apstraktnim predstavama, simboličkim prikazima znakova ili oruđa, otiscima ruku kao i scenama iz stvarnog života, poput scena lova, rituala, portreta...

Rani halkolit[uredi | uredi izvor]

U rani halkolit datuju se brojne su zdele sa zaravnjenim dnom i sa razgrnutim obodima i sa stopom. Javljaju se i forme kruškolikih oblika sa izdvojenim vratom, loptastim recipijentom i zaravnjenim dnom u obliku diska i amfore. Keramika je drugačija, bogate kompozicije i prefinjenog ornamenta, u odnosu na druge lokalitete, poput Hacilara.