Širvanšah palata

Širvanšah palata Şirvanşahlar sarayı
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Širvanšah palata
Mesto	Azerbejdžan
Koordinate	40° 21′ 58″ S; 49° 50′ 00″ I
Uključuje	Mausoleum of Seyid Yahya Bakuvi Muratova kapija Palata džamija Širvanšah kupatilo Širvanšah mauzolej
Kriterijum	Kulturno dobro: iv
Referenca	958
Upis	2000. (24. sednica)
Ugroženost	2003 –2009

Širvanšah palata (azer. Şirvanşahlar Sarayı, pers. کاخ شروانشاهان) izgrađena je u 15. veku od strane Širvanšahova i opisana je od strane Unesko kao „jedan od bisera azerbejdžanske arhitekture”. Nalazi se u Starom gradu, Baku, Azerbejdžan i, zajedno sa Devojačkom kulom, čini grupu istorijskih spomenika na Uneskovoj listi svetske baštine. Kompleks sadrži glavnu zgradu palate, divanhanu, grobnicu, šahovu džamiju sa minaretom, mauzolej Sejida Bakuvija, vrata na istoku, Muratovu kapiju, rezervoar i ostatke kupatila.

Palata se nalazila na novčanici od 10.000 manata u periodu od 1994. do 2006, a danas se nalazi na novčanici od 10 novih manata koji su u opticaju od 2006.

Istorija

U 15. veku dinastija Širvanšah, sa Ibrahimom I na čelu, prebacila je prestonicu iz Šemaha u Baku nakon razornog zemljotresa. Zatim su počeli sa izgradnjom „palate”. Smatra se da je građevina predstavljala memorijalni kompleks izgrađen oko svetog mesta bogosluženja i grobnice Sejida Bakuvija, koji je bio svetac u islamskom sufizmu. Širvanšah Halilula I sahranjen je sa svojom porodicom u grobnici u palati. Drugi istoričari tvrde da je zgrada korišćena kao palata vladara. Obe teorije prati nedostatak dokaza. Poznato je da su se bunari u prizemlju „palate” smatrali izvorima lekovite vode sve do skorijeg vremena, kao i brdo na kojem je palata.

Nakon Safavidskog osvajanja Bakua 1501. godine sufisti su proterani. Tokom vekova, „palata” je počela da propada i poznata je u Bakuu kao palata Kanova; ovaj toponim koristio se u ruskoj istoriografiji, koji je prvi citirao istoričar Bartold.

Arhitektura

Glavna zgrada kompleksa počela je sa izgradnjom 1411. godine pod Širvanšahom Ibrahimom I. Dvospratna zgrada palate ima oko 50 prostorija, različitih veličina, povezanih sa uskim spiralnim stepenicama. Veliki portal iz dvorišta vodi direktno do drugog sprata, do visoke osmougaone prostorije pokrivene kupolom. Malo, osmougaono predsoblje iza te prostorije povezuje je sa ostalim prostorijama u palati.

Mauzolej Širvanšahova. 15. vek.

Divanhana je mali kameni paviljon. U unutrašnjosti je dvorište okruženo arkadnom galerijom sa tri strane. Farid paviljon sastoji se od oosmougaone hale pokrivene kamenom kupolom. Velika proporcionalna vrata na glavnom ulazu ukrašena su ukrasom i arapskim natpisom. Na ukrasnim slikama se prepliću motivi smokve i vinove loze. Vrata su iznutra ukrašena sa dva medaljona na kojima se nalaze natpisi pisani arapskim pismom.

Kejgubad džamija je bila džamija sa medresom koja se spajala sa Dervišovom grobnicom, a koju je izgradio Faruh Jasar. Ranije je bila poznata kao sudnica ili divanhana. Grobnica se nalazila u južnom delu džamije. Ispred džamije nalazi se pravougaona molitvena sala i mali hodnik. Kupola stoji na četiri stuba u centru prostorije. Istoričar Abasgulu Bakihanov je napisao da je Bakuvi učio i molio se u džamiji: „Ćelija u kojoj se molio, škola u kojoj je radio i njegov grob su tamo, u džamiji”. Kejgubad Širvanšah je vladao od 1317. do 1343. i bio je deda Ibrahimu I.

Grobnica je pravougaonog oblika, sa heksagonalnom kupolom iznad ulaza koja je ukrašena sa više radijalnim zvezdama sa spoljne strane. Na ulazu se nalazi natpis koji opisuje svrhu zgrade: „Halilula I, veliki sultan, veliki širvanšah, branitelj religije je naredio da se izgradi ova grobnica za svoju majku i sina u 839.” (1435–1436). Na dva medaljona u obliku kapljica vode u flanelnim delovima portala nalaze se natpisi sa imenom arhitekte Memara Alija (arhitekta Ali).

Palata Džamija (iz 1430-ih) nalazi se u donjem delu dvorišta kompleksa. Džamija je klasičnog izgleda, završava se sa dve neznatno isturene kupole, a minaret se izdiže sa severoistočnog ugla zgrade. U džamiji postoje dve kapele za molitve: velika za muškarce i mala za žene, i nekoliko malih podružnica. Postoji natpis pod stalaktitnim pojasom minareta: „Veliki sultan Halilula I naredio je izgradnju ovog minareta. Neka Alah blagoslovi dane njegove vladavine. Godine 845.” (1441–1442)

Mauzolej Sejida Bakuvija se nalazi u južnom delu kompleksa. Mauzolej je oktaedar i pokriven je osmougaonom nadstrešicom. Sastoji se od nadzemne i podzemne prostorije. Gornji deo mauzoleja korišćen je za izvođenje kultnih obreda, a donji je predstavljao grobnicu. Kompleks palate Širvanšah obuhvata i kapiju sultana Murata (1585). Ona je izgrađena kasnije tokom osmanske okupacije 1585—1603. Kapija je izgrađena u čast sultana Murata III.

Kupatilo se nalazi na najnižoj terasi kompleksa. Otkriveno je 1939, a datira iz 17. veka. Arheološkim iskopavanjima otkriveno je veliko kupatilo sa 26 prostorija. Na osnovu ostataka zidova kupatila može se reći da su njegove prostorije bile prekrivene kupolama, a svetlost je prodirala kroz otvore u kupolama. Kupatilo je bilo poluukopano u zemlju zbog održavanja toplote zimi i hladovine leti.

Širvanšah palata je proglašena muzejem pod zaštitom države od 1964. godine. Glavni radovi na restauraciji održani su 2001. i 2002. godine pod pokroviteljstvom Svetske banke.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•