Bitka kod Medenina
| Bitka kod Medenina | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Severnoafričkog fronta | |||||||
 Bitka kod Medenina, 6. marta 1943. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo |
 Nemačka Italija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Bernard Montgomeri |
Ervin Romel Đovani Mese | ||||||
| Jačina | |||||||
|
2 pešadijske divizije 1 oklopna divizija 1 oklopna brigada[1] |
2 pešadijske divizije 3 oklopne divizije (nepotpune)[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 130 mrtvih i ranjenih |
635 mrtvih i ranjenih 52 tenka | ||||||
Bitka kod Medenina takođe poznata kao Operacija Kapri (Unternehmen Capri) bila je preventivni napad snaga Osovine (pod komandom Ervina Romela) na britansku Osmu armiju (general Bernard Montgomeri) u Tunisu u Drugom svetskom ratu, 6. marta 1943. Ova operacija je imala za cilj da odloži napad Britanske Osme armije na liniju Maret. Britanci su upozoreni od Ultra dešifriranja nemačkih bežičnih komunikacija i doveli su pojačanja iz Tripolija i Bengazija pre napada Osovine, koji je bio skup neuspeh. Napad Osovine odbijen je masovnom artiljerijskom vatrom; 55 tenkova Osovine je uništeno.
General Ervin Romel, komandant Grupe armija Afrika (Heeresgruppe Afrika), nije mogao da priušti da izgubi snage potrebne za odbranu linije Maret i napori su obustavljeni istog dana u sumrak.
Tokom noći Osma armija je iščekivala drugi pokušaj Osovine i uputila je isturene patrole radi izviđanja i uništavanja oštećenih tenkova Osovine. Tokom dana Luftvafe i italijansko vazduhoplovstvo su učinili maksimalne napore sa malo efekta protiv savezničke PVO i Pustinjskog vazduhoplovstva (Desert Air Force) i 7. marta, snage Osovine počele su povlačenje prema severu ka liniji Maret, dok je gonjenje Osme armije usporeno kišom. Bitka kod Medenina bila je poslednja bitka koju je vodio Romel na severnoafričkom frontu, pošto se ubrzo zauvek vratio u Evropu.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Američke i britanske snage pristale su na nekoliko tačaka duž obale francuskog Maroka i Alžira 8. novembra 1942. godine, tokom operacije Baklja. Ovo je došlo samo nekoliko dana nakon prodora Britanske Osme armije (general-potpukovnik Sir Bernard Montgomeri) nakon Druge bitke kod El Alameina. Kao odgovor, nemačke i italijanske trupe su prebačene sa Sicilije da okupiraju Tunis, jedno od retkih lako odbranjivih područja Severne Afrike i jednu noć plovidbe iz baza na Siciliji. Ovaj kratki prolaz je veoma otežao savezničkim brodovima da presretnu transporte Osovine, dok je vazdušno presretanje jednako otežano, jer je najbliža aerodromska baza Saveznika Tunisu, na Malti, bila daleko više od 320 km.[2]
Trka za Tunis u novembru i decembru 1942. je termin za pokušaj Saveznika da se do Tunisa dođe pre dolaska njemačkih i italijanski pojačanja. Zbog loših putnih i železničkih komunikacija, mogao je biti prebačen samo mali deo savezničke vojske, veličine jedne divizije, a na odličnom odbrambenom terenu mali broj nemačkih i italijanskih trupa bio je dovoljan da porazi taj pokušaj. Jačanje savezničkih snaga nastavljeno je, više aviona je postalo dostupno i izgrađeni su novi aerodromi u istočnom Alžiru i Tunisu. Saveznici su smanjili protok vojnika i opreme Osovine u Tunis i Bizertu, ali značajna sila Osovine već je bila iskrcana.[3]
Dana 23. januara 1943. Osma armija je zauzela Tripoli, glavnu bazu snabdevanja Ervina Romela. Romel je planirao za to, prebacivši svoju liniju snabdevanja u Tunis i nameravajući da blokira južni pristup Tunisu, iz Tripolija, u Gabesu. Linija Maret, koju je Francuska izgradila za zaštitu od italijanskog napada iz Libije, bila je
... linija zastarjelih francuskih bunkera, koja ni na koji način nije planirana prema standardima koji su zahtevali savremeni ratovi....
Savezničke snage su već prešle planine Atlas i postavile isturenu bazu na Faidu, u podnožju istočnog kraka planina, izvrsnu poziciju da prodru na obalu, odseku snage Osovine u južnom Tunisu od snaga dalje na severu, i prekinu liniju snabdevanja Tunisa.[5]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Nakon Druge bitke kod El Alameina Ervin Romel je napravio planove da se snage Osovine povuku preko Libije i da se ukopaju ispred starih francuskih utvrđenja linije Maret. Snage Osovine bi kontrolisale dva prirodna ulaza u Tunis na severu i jugu, sa lako odbranjivim planinskim prolazima između njih. U januaru su ti delovi nemačko-italijanske Oklopne armije na odbrani Mareta preimenovani u Prvu italijansku armiju (general Đovani Mese), odvojeni od jedinica (uključujući ostatke Afrika Korpusa) nasuprot Zapadnog Dorzala. Dana 23. januara 1943. godine, Osma armija je zauzela Tripoli, dok je vojska Osovine koja se povlačila kroz Libiju već bila na putu ka poziciji Mareta. Deo 2. korpusa SAD prešao je u Tunis kroz prolaze na planinama Atlas iz Alžira, kontrolišući unutrašnjost trougla koji su formirale planine. Njihov položaj podstakao je mogućnost prodora istočno prema Sfaksu na obali, kako bi od Arnimovih snaga na severu oko Tunisa odsekli Prvu italijansku armiju u Maretu.
Ofanziva Osovine na severu[uredi | uredi izvor]
Romelove oklopne snage nanele su u februaru 1943. težak poraz američkom 2. korpusu u bitkama kod Sidi Bou Zida i Kaserinskog prolaza. 22. februara Romel i Keselring, suočeni sa ojačavanjem savezničke odbrane i vestima da su vodeći elementi Osme armije konačno stigli do Medenina, samo nekoliko kilometara od linije Maret, odlučili su da prekinu napad na severu Tunisa i povuku se na jug radi podrške odbrani Mareta, nadajući se da je napad kod Kaserina izazvao dovoljno štete kako bi sprečio bilo kakvu ofanzivnu akciju sa zapada.[6] Snage Osovine iz Kaserina stigle su na liniju Maret 25. februara.
Bitka[uredi | uredi izvor]
Planovi Osovine[uredi | uredi izvor]
Dana 28. februara, Romel, Messe i viši komandanti oklopnih jedinica sastali su se kako bi razgovarali o napadu na Medenin, na raskrsnici nekoliko puteva i staza. Predložen je napad iz tri smera, od Toujane do Metameura sa leve strane, napad u centru i napad desno od prolaza Halouf do Medenina. Romel je predložio napad bliže obali kako bi stvorio mogućnost napada iz neočekivanog pravca, ali se potčinjeni nisu složili zbog informacija iz izviđanja od strane Afričkog korpusa da su obalni pristupi bili teški, minirani i branjeni mnogim topovima. Nije bilo mesta za manevar, a tenkovi bi bili laka meta za britansku artiljeriju i avione. Romel je odustao, a plan su sastavili Mese i general-potpukovnik Hajnc Zigler, privremeni komandant Afričkog korpusa. [7]
Napad je zakazan za 6. mart kako bi se jedinicama uključenim u operaciju Morgenluft (bitka kod Sidi Bou Zida) dalo vremena da nadoknade gubitke i reorganizuju se. Mese je planirao da okruži britanske trupe između linije Maret i Medenina sa grupom "DAK" (general-pukovnik Hans Kramer) sastavljenom od tri oklopne divizije Afričkog korpusa, 3. i 33. izviđačke jedinice, jednog bataljona 164. lake divizije Afrika, padobranskog bataljona, 7 poljskih artiljerijskih baterija i dva protivavionska bataljona; i kolonom Bari (general-pukovnik Teodor fon Sponek), borbena grupa sa po dva bataljona 200. i 361. pancergrenadirskog puka, borbenim grupama La Specija i Trst sa po dva bataljona, baterija nemačkih poljskih topova, sedam italijanskih poljskih baterija i deo tri protivavionske baterije; obe kolone su imale protivtenkovske i inženjerijske jedinice. [8]
Britanske snage[uredi | uredi izvor]
Osma armija se utvrđivala ispred odbrane Mareta od 17. februara i počela je nasilno izviđanje prema zapadu 26. februara, koje je otkrilo stazu na jug u unutrašnjosti oko planina do prolaza Tebaga, iako je teren na mapama bio označen kao neprolazan za vozila i tenkove. [9] 25-28. februara britanska obaveštajna služba je, zahvaljujući dešifrovanim nemačkim radio-porukama, upozorila Montgomerija na predstojeću ofanzivu Osovine oko 4. marta, kao i da neprijatelj ima zalihe goriva za samo 3 dana. 26. februara Osma armija je imala samo jednu diviziju u Medeninu (30. korpus sastavljen od 8. oklopne i 201. gardijske brigade), većina tenkova bila je sa 10. korpusom (general Brajan Horoks) u Bengaziju oko 1.600 km daleko, a napad na liniju Maret se nije mogao pripremiti pre 20. marta. Pojačanja su upućena najvećom brzinom i do 4. marta, stiglo je 400 tenkova, 350 poljskih i 470 protivtenkovskih topova, a snage RAF bile su dvostruko jače od snaga Osovine.[10]
6. mart[uredi | uredi izvor]
Dana 6. marta 1943. godine, tri nemačke oklopne divizije, dve lake divizije i devet italijanskih divizija pokrenule su Operaciju Kapri, napade južno u pravcu Medenina, najsevernijeg britanskog uporišta. U 6: 00 ujutro, u gustoj magli, snage Osovine započele su bombardovanje britanskih položaja, koje je potrajalo 90 minuta. Tenkovi 15. olopne divizije krenuli su drumom ka Medeninu, a zatim skrenuli na sever prema položajima britanske 7. oklopne divizije, gde su se sukobili sa protivtenkovskim (PT) topovima 131. pešadijske brigade i 2. bataljona Škotske Garde.[11] Na frontu 2. novozelandske divizije, 164. laka divizija "Afrika" sukobila se sa oklopnim transporterima Bren iz 21. NZ bataljona, koji su u magli naišli na 7 nemačkih vozila natovarenih pešadijom i PT topovima. Novozelanđani su naneli teške gubitke, uz gubitak dvojice ljudi i jednog oklopnog trnsportera. Male grupe pešadije Osovine isprobavale su odbranu, ali britanska artiljerija nije odgovarala, zbog naređenja da sačeka da napadači dođu u domet svih topova, a PT topovi imali su da pucaju samo izbliza. 5. poljski puk britanske artiljerije je bombardovao pešadiju i kamione koji su pratili tenkove, kako bi ih izolovao. [12]
Oko 8:30 ujutru, nemački tenkovi su krenuli na Tađera Kbir (kota 270), a 28. NZ bataljon opazio je deset tenkova i trideset kamiona koji su se kretali prema vadiju s desne strane. Tenkovi su stigli do lažnog minskog polja, a zatim su skrenuli ka uzvišici, kao što je bilo predviđeno. Dva 6-funtaška PT topa iz 73. protivtenkovskog puka otvorila su vatru i uništila četiri Panzer III na 370 m (400 yd), a minobacači 28. NZ bataljona su uništili peti tenk. Kada su posade iskočile, uključili su se minobacači, mitraljezi i artiljerija. Napadači su bili iznenađeni i neorganizovani, ali su onda primetili protivtenkovske topove i uzvratili vatru. Jedan 6-funtaš je oštećen, a dva čoveka ranjena, ali su se preživeli tenkovi povukli. Privedeno je 15 zarobljenika iz 10. oklopne divizije, uključujući i komandanta tenkovske čete.[12]
Malo posle 9:00 paljba minobacača 21. bataljona razbila je grupu pešadije koja silazila sa vozila i do 10:00 preostala pešadija se povukla i ukopala 4,8—6,4 km (3,0—4,0 mi) u pozadini. Britanska artiljerija pucala je svuda, posebno na ranije registrovana područja, čim bi se vojnici ili vozila Osovine prebacila u njih. Vodeći tenkovi 21. oklopne divizije pojavili su se na horizontu i odmah su napadnuti britanskom artiljerijom, a posmatrači 201. gardijske brigade izvestili su da nemački tenkovi "lutaju bez cilja".[11] 2. NZ divizija nije bila ponovo napadnuta u toku jutra, ali je videla dosta neorganizovanog kretanja nemačkih tenkova i transporta. Shvatilo se da je glavni osovinski napor bio protiv Tađera Kbira i dalje na severu. Na levom krilu, 3. i 33. izviđačka jedinica i nemačka štabna četa sa devet tenkova su na drumu za Medenin napadale leteći odred Slobodnih Francuza, koji su odbijali napade duž puta na 19 km južno od Medenina, izgubivši 27 ljudi tokom dana.[13]
Popodne, pešadija Osovine se pridružila napadima i do 15:30 razbijena je artiljerijom 2. NZ divizije. U 17:45 časova, oko 1.000 pešadije sa podrškom tenkova napredovalo je zapadno od tačke 270 i uništeno je artiljerijom 2. NZ divizije, poljskim i srednjim topovima 5. armijske grupe Kraljevske artiljerije (AGRA) i teškim protivavionskim topovima sa aerodroma u blizini. Nekoliko zarobljenih 88 mm topova sa britanskom posadom poslužili su kao protivavionski topovi.[13] Na frontu 51. Gorštačke i 7. oklopne divizije, napadi Osovine su bili uporniji, ali su imali malo uspeha, a Tađera Kbir nikada nije bio ugrožen. U 18:00, 27 nemačkih tenkova i pešadija bili su odbijeni od NZ poljske artiljerije, nakon čega su prestali napadi na novozelandski front.[14] Otprilike u 20:30 časova, Romel je prihvatio predlog Mesea da okonča napad, jer se ne može nastaviti bez rizika gubitaka koji bi ugrozili odbranu linije Maret.[11]
Napadi nemačke i italijanske avijacije trajali su čitavog dana, ali sa malim rezultatima pošto je RAF vladao vazdušnim prostorom iznad bojišta. Dvojica Novozelanđana su poginula, a dvojica ranjena u vazdušnom napadu na poljsku bolnicu, a jedan nemački lovac je oboren sa zemlje zarobljenim mitraljezom Breda.[14]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Gubici[uredi | uredi izvor]
Dana 6. marta, Montgomeri je pisao generalu Alanu Bruku, načelniku generalštaba Britanske Imperije:
On pokušava da me napadne tenkovima po danu, koje prati pešadija u kamionima. Ja imam 500 ukopanih PT topova od 6 funti... Imam 400 tenkova...dobru pešadiju...i veliku nadmoć u artiljeriji. Ovo je savršen poklon za nas, i taj čovek mora da je poludeo.
Godine 1943, Montgomeri je u svoj dnevnik zapisao da je Osma armija izgubila 130 ljudi, a 1957, G. F. Hou, zvanični istoričar SAD, procenio je nemačke gubitke na 61 mrtav, 388 ranjenih, i 32 nestala, dok su Italijani izgubili 33 mrtva, 122 ranjena i 9 nestalih; najmanje 41 tenk Osovine je izgubljen. Nemci su uništili 6 britanskih tenkova, 16 oklopnih kola, 33 vozila, 32 PT i PVO topa i uzeli 51 zarobljenika.[16] 1966., I. S. O Plejfer, britanski zvanični istoričar, nazvao je gubitke Osme armije zanemarljivim i zabeležio je gubitke Osovine od 635 ljudi, uglavnom Nemaca, i 44–56 tenkova.[17][18]
Bitka kod Mareta[uredi | uredi izvor]
Zbog neuspeha operacije Kapri, Romel je odlučio da bi jedini način da se spase vojska Osovine bio da se napusti kampanja i 9. marta je otputovao u Italiju na razgovore sa "Vrhovnom komandom" u Rimu. Ne našavši podršku svojim idejama, otputovao je 10. marta da vidi Hitlera u njegovom štabu u Ukrajini, pokušavajući da ga ubedi da napusti Tunis i vrati vojsku Osovine u Evropu. Hitler je odbio i Romel je stavljen, u strogoj tajnosti, na bolovanje. Arnim je postao komandant Grupe armija Afrika.[19] 26. marta Osma armija probila je položaje Osovine na liniji Maret i nastavila napredovanje u južni Tunis.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Stevens 1962, str. 173.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 204.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 210.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 229.
- ^ Watson 2007, str. 73
- ^ Watson 2007, str. 109–110.
- ^ Playfair 2004, str. 323–324.
- ^ Playfair 2004, str. 324.
- ^ Neillands 2004, str. 227.
- ^ Hinsley 1994, str. 282–283.
- ^ a b v Playfair 2004, str. 325–326.
- ^ a b Stevens 1962, str. 147.
- ^ a b Stevens 1962, str. 148.
- ^ a b Stevens 1962, str. 149.
- ^ Brooks 1991, str. 171–172.
- ^ Howe 1991, str. 519.
- ^ Brooks 1991, str. 169.
- ^ Playfair 2004, str. 326.
- ^ Watson 2007, str. 121, 123.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Brooks, S. (1991). Montgomery and the Eighth Army. London: The Bodley Head (for the Army Records Society). ISBN 978-0-370-31723-6.
- Cooper, M. (1978). The German Army 1933–1945, Its Political and Military Failure. Briarcliff Manor, NY: Stein and Day. ISBN 978-0-8128-2468-1.
- Hinsley, F. H. (1994) [1993]. British Intelligence in the Second World War. Its influence on Strategy and Operations. History of the Second World War. abridged (2nd (rev.) izd.). London: HMSO. ISBN 978-0-11-630961-7.
- Howard, M. (1972). Grand Strategy: August 1942 – September 1943. History of the Second World War United Kingdom Military Series. IV. London: HMSO. ISBN 978-0-11-630075-1.
- Howe, G. F. (1991) [1957]. Northwest Africa: Seizing the Initiative in the West. United States Army in World War II: Mediterranean Theatre of Operations (online izd.). Washington: Department of the Army. ISBN 978-0-16-001911-1. Pristupljeno 2. 6. 2015.
- Neillands, R. (2004). Eighth Army: From the Western Desert to the Alps, 1939–1945. John Murray. ISBN 978-0-7195-5647-0.
- Playfair, Major-General I. S. O.; et al. (2004). Butler, J. R. M., ur. The Mediterranean and Middle East: The Destruction of the Axis Forces in Africa. History of the Second World War United Kingdom Military Series. IV. Uckfield, UK: Naval & Military Press. ISBN 978-1-84574-068-9. Nepoznati parametar
|orig-date=ignorisan (pomoć) - Sebag-Montefiore, H. (2001). Enigma: The Battle of the Code. London: Phoenix. ISBN 978-0-7538-1130-6.
- Stevens, W. G. (1962). „7. The Medenine Incident”. Bardia to Enfidaville. The Official History of New Zealand in the Second World War 1939–1945. Wellington: New Zealand Historical Publications Branch. OCLC 4377202. Pristupljeno 27. 8. 2015.
