Велики Гетсби

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Veliki Getsbi (višeznačna odrednica).
Veliki Getsbi
Omot prvog izdanja (1925)
Nastanak i sadržaj
Orig. naslovThe Great Gatsby
AutorF. Skot Ficdžerald
Dizajner koricaFransis Kugat
ZemljaSjedinjene Američke Države SAD
Jezikengleski
Žanr / vrsta delaroman
Izdavanje
Datum10. april 1925.
(Čarls Skribners sans)
Tip medijaštampani
(tvrdi i meki povez)
Hronologija
PrethodnikLepe i proklete (1920)
NaslednikNežna je noć (1934)

Veliki Getsbi (engl. The Great Gatsby) roman je američkog književnika F. Skota Ficdžeralda. Prvi put je objavljen 1925. godine. Radnja je smeštena u izmišljenom gradu Vest Eg na Long Ajlendu u leto 1922. godine. Priča se razvija oko mladog i misterioznog milionera Džeja Getsbija i njegove opsesije prelepom Dejzi Bjukenen. Ovaj roman se smatra najboljim Ficdžeraldovim delom. Veliki Getsbi takođe istražuje teme dekadencije, idealizma i otpora prema promenama i socijalnim previranjima.

Roman opisuje doba koje je sam Ficdžerald nazvao „doba džeza”. Nakon Prvog svetskog rata američka ekonomija doživljava ’pravi bum’, a zahvaljujući prohibiciji dolazi do procvata organizovanog kriminala. Iako je Ficdžerald poput svog junaka iz romana Nika Karaveja slavio bogatstvo i sjaj svoga doba, osećao je nelagodu zbog neobuzdanog materijalizma i nedostatka morala svojih savremenika.

Iako je godinu dana nakon objavljivanja roman dobio svoje prve adaptacije na Brodveju i na filmskom platnu, nije bio naročito popularan; ukupno je bilo prodato 25.000 primeraka za života Ficdžeralda. Knjiga je pala u zaborav tokom velike depresije i Drugog svetskog rata. Nakon ponovnog izdavanja 1945. i 1953. godine, brzo je pronašao široku publiku i danas se smatra velikim američkim romanom, a postao je i deo obavezne lektire u američkim srednjim školama i na univerzitetskim kursevima književnosti. [1]

Council on Books in Wartime, američka neprofitna organizacija je američkim vojnicima koji su ratovali preko mora distribuirala besplatno knjige raznih izdavača i pisaca, a ova knjiga je bila jedna od tih. Tad raste njena popularnost i pokreće kritičko i naučno preispitivanje što prvobitno dovodi do popularizacije dela i kasnijeg velikog uspeha.

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Ova izmišljena priča prati istinite činjenice koje se vezuju za period prohibicijei uspona džez muzike u tom periodu. Svoju priču priča kroz mnoga istinita društvena dešavanja u tim dvadesetim godinama 20. veka. Priča prenosi istorijski kontekst tog perioda i razočarenje naroda preovlađujućim društvenim normama.

Pisac se nakon odbijanja kao udvarača porodice devojke u koju je bio zaljubljen prijavljuje u vojsku tokom Prvog svetskog rata i dobija čin potporučnika.[2] Dok je čekao da ga rasporede na zapadni front bio je stacioniran u kampu Šeridan u Montgomeriju u Alabami gde upoznaje 17-godišnju južnjakinju Zeldu Sajr koju je i kasnije pitao da se uda za njega na šta je ona pristala, ali je brak odložilo dok se on finansijski ne stabilizuje.

Nakon kasnijih uspeha kao pisac i romanopisac Ficdžerald se ženi Zeldom i sele se na Long Ajlend.[3] Iako su se preselili na ekskluzivnu lokaciju Ficdžerald nije odobravao ekstravagantne zabave, a bogate osobe koje je sretao su ga razočaravale i njihov privilegovani način života je smatrao moralno uznemirujućim. Iako se Ficdžerald, kao i glavni lik romana Getsbi oduvek divio bogatima, ipak je posedovao neku ogorčenost prema njima.[4]

Sinopsis[uredi | uredi izvor]

 UPOZORENjE: Slede detalji zapleta ili kompletan opis knjige!

U proleće 1922. godine Nik Karavaj, student univerziteta Džejl sa srednjeg zapada i veteran Prvog svetskog rata putuje u Njujork kako bi se zaposlio kao prodavac obveznica. Iznajmljuje bungalov u Vest Egu na Long Ajlendu, pored luksuznog imanja u kome živi Džej Getsbi, misteriozni multimilioner koji priređuje sjajne zabave i večere, ali ne učestvuje u njima.

Jednog jutra posle nekog vremena Nik dobija zvanični poziv na zabavu u Getsbijevoj vili. Nik je tamo posramljen što ne zna nikoga dok ne sretne poznanika Džordana, golf šampiona. Dok je pričao sa njim prilazi mu čovek koji se predstavlja kao Džej Getsbi i priča Niku kako su njih dvojica služili u 3. pešadijskoj diviziji tokom rata. Ubrzo nakon toga Nik odlazi sa zabave.

Krajem jula Nik i Getsbi ručaju zajedno u restoranu i Getsbi pokušava da impresionira Nika svojim pričama o ratnom herojstvu i danima provedenim na Oksfordu. Posle toga Nik sreće opet Džordana u hotelu Plaza gde mu Džordan otkriva da su se Getsbi i njegova dugogodišnja prijateljica Dejzi upoznali oko 1917. godine dok je Getsbi bio oficir američkih ekspedicionih snaga i da su se zaljubili jedno u drugo, ali se Dejzi nevoljno udala za Toma kad je Getsbi raspoređen u inostranstvo. Getsbi se nada da će novostečeno bogatstvo naterati Dejzi da se predomisli i koristi Nikako da organizuje okupljanje kako bi ponovo video Dejzi. Tokom tog okupljanja Dejzi i Getsbi se upuštaju u seksualnu aferu za koju Tom saznaje u septembru u hotelu Plaza. Tad se njih dvojica posvađaju, a Getsbi insistira da Dejzi potvrdi da nikada nije ni volela Toma. Tad ona izjavljuje da voli obojicu, a oni ostaju zatečeni time. Tad Tom prezrivo kaže Getsbiju da je odveze kući. Dok su se vozili ka njenoj kući automobil u kome su bili tokom prolaska pored Vilsonove garaže udara i ubija Mirtl, Tomovu ljubavnicu koja je tu živela. Getsbi tad Niku otkriva da je Dejzi vozila, ali da je on preuzeo krivicu kako bi je zaštitio. Tad mu Nik predlaže da pobegne kako bi izbegao krivično gonjenje, ali on to odbija. Nakon toga Tom da bi napakostio Getsbiju kaže Džordžu, mužu njegove nesrećno stradale ljubavnice da je to Getsbijev auto, a Džord pretpostavlja da je vlasnik vozila ujedno bio i Mirtlin ljubavnik. Ubrzo posle toga Džordž odlazi kod Getsbija kući i ubija ga u bazenu njegove vile nakon čega izvrši samoubistvo.

Nakon Getsbijeve smrti Nik počinje da mrzi Njujork i zaključuje da su Getsbi, Dejzi, Tom i on bili stanovnici srednjeg zapada nenaviknuti na istočnjački život. Nik posle sreće Toma ali odbija da se rukuje sa njim zato što je Tom rekao Džordžu ko je vlasnik vozila. Pre povratka kući Nik se vraća u Getsbijevu vilu i gleda preko zaliva zeleno svetlo koje dolazi za pristaništa gde Dejzi živi.

Ekranizacije[uredi | uredi izvor]

Prva ekranizacija dela bila je tihi film, Brodvejska filmska drama Ovena Dejvisa iz 1926. godine.[5][6] 1949. godine Eliot Nugent režira drugu verziju filma, a 1974. godine izlazi još jedna filmska ekranizacija. Najpopularnija filmska ekranizacija Veliki Getsbi izlazi 2013. godine sa Leonardom Dikapriom, Keri Maligan i Tobijem Magvajerom u glavnim ulogama.[7][8]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „'The Great Gatsby' by the numbers”. USA TODAY (na jeziku: engleski). Pristupljeno 31. 7. 2019. 
  2. ^ Mizener 1965, str. 70.
  3. ^ Mizener 1965, str. 164.
  4. ^ Mizener 1965, str. 141: Fitzgerald "admired deeply the rich" and yet his wealthy friends often disappointed or repulsed him. Consequently, he harbored "the smouldering hatred of a peasant" towards the wealthy and their milieu.
  5. ^ Howell 2013
  6. ^ Hischak 2012, str. 85–86
  7. ^ Dixon 2003
  8. ^ Hischak 2012, str. 85–86

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Велики_Гетсби&oldid=27478537”