Vitezi kneza Lazara
Vitezi kneza Lazara je istorijski roman srpskog književnika Slavomira Nastasijevića, objavljen 1962. godine. Događaji opisani u romanu obuhvataju period srpske istorije od bitke na Marici (1371) do boja na Kosovu (1389).
Likovi[uredi | uredi izvor]
Pored istorijskih ličnosti (kneza Lazara, Nikole Altomanovića, Vuka Brankovića, Vlatka Vukovića, Relje od Pazara) koje su pokretači i nosioci krupnih istorijskih zbivanja koja su opisana u romanu - raspad Srpskog carstva i prve borbe sa Turcima - pisac je u svoje delo uneo veći broj neistorijskih, izmišljenih likova - slugu, sebara i prostih ratnika - pomoću kojih je oživeo duh vremena i srednjovekovnog srpskog društva. Svi junaci kosovskog boja koji se pominju u narodnim pesmama kosovskog ciklusa opisani su u romanu kao istorijske ličnosti, iako mnoge istorija nije zabeležila (Ivana Kosančića, Toplicu Milana, Pavla Orlovića), a ima i više potpuno izmišljenih, ali umetnički uspelih likova (Lazarev pobratim Borovina Vukašinović, sebar-strelac Mitar Danguba, putujući minstrel Onesikrit Vizantinac, tamničar Debeli Mršević, vitez Crni Gavrilo, Toma i Dostana Altomanovići) čiji međusobni odnosi, dijalozi i doživljaji, iako neistorijski, verodostojno prikazuju društvene odnose, običaje i način života u srednjovekovnoj Srbiji.[1]
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
U leto 1371, car Uroš, vladar velike pobožnosti, ali nevičan državnim poslovima, dolazi iz Skoplja, carske prestonice, u Kruševac sa svojim poslednjim pristalicama, braćom Oliverovićima, pošto sumnja da mu njegov izabrani savladar, novopostavljeni kralj Vukašin Mrnjavčević, radi o glavi. Po carevom nalogu, knez Lazar šalje svoje sestriće, braću Musiće, i Oliveroviće kao poslanike dvojici najmoćnijih srpskih velikaša - kralju Vukašinu, gospodaru južnih srpskih oblasti, i županu Nikoli Altomanoviću, gospodaru zapadne Srbije, Raške i Zete. Poslanstvo upućeno kralju Vukašinu, koje predvode Stefan Musić i Krajmir Oliverović, prati srpsku vojsku koja je krenula u susret Turcima, sa ciljem da napadne tursku prestonicu, Jedrene: na putu susreću preživele begunce od kojih saznaju za katastrofalnu srpsku pogibiju na Marici, i spasavaju od turske potere smrtno ranjenog despota Uglješu, koji im umire na rukama. U despotovoj pratnji upoznajemo i mladog junaka Milana Toplicu, koji se pridružuje vitezima kneza Lazara.[1]
Za to vreme, poslanici upućeni u Užice kod Nikole Altomanovića, pod vođstvom Lazara Musića i Damjana Oliverovića, nailaze na neprijateljski doček: župan ih optužuje da su uhode i baca u tamnicu, zajedno sa vlastelinom Gradimirom, Lazarevim prijateljem, i Ognjenom Kosančićem, koji je doneo županu otkup za sina Ivana, koga su oteli razbojnici u županovoj službi. Poslanici uspevaju da provale iz tamnice uz pomoć lukavog putujućeg pevača Vizantinca, koji gostuje na Altomanovićevom dvoru, ali u borbi ginu Gradimir i stariji Kosančić. Vitezima kneza Lazara pridružuju se njihovi sinovi, u nameri da osvete svoje: Gradimirov sin Miloš, čuven po svojoj snazi i poznat kao Kobilić, i Ognjenov sin Ivan Kosančić, i njegov štitonoša, čuveni samostrelac Mitar Danguba.[1]
Na vesti o porazu glavnine srpske vojske na Marici, knez Lazar odlučuje da prikupi sopstvenu vojsku: Musići, Oliverovići, Ivan Kosančić, Milan Toplica i Miloš Obilić naoružavaju svoje kmetove i slobodne sebre i obučavaju ih kao ratnike. Pošto se pregovori sa Altomanovićem završavaju pokušajem atentata na kneza Lazara, među njima izbija otvoren rat. Lazar sklapa savez sa ugarskim kraljem i bosanskim banom Tvrtkom, pobeđuje županovu vojsku u bici kod Užica i deli njegovu oblast: sam Nikola je oslepljen i zatvoren u manastir, dok njegov brat Toma i sinovica Dostana nalaze utočište u Ugarskoj.[1]
Knez Lazar upućuje uhode u Jedrene, na čelu sa pevačem Vizantincem, kako bi dobio tačne vesti o turskoj vojnoj snazi i planovima: posle niza avantura, i nehotičnog učešća u neuspeloj zaveri mladih turskih plemića, pod vođstvom mladog prestolonaslednika Mustafe, protiv sultana Murata, uhode se jedva živi vraćaju u Lazarevu Srbiju, sa vestima da je turska sila daleko veća nego što se sumnjalo, i da je napad na Srbiju neminovan. Kako bi ojačao odbrambenu snagu Srbije, knez Lazar traži saveznike: priznaje bosanskog bana Tvrtka za srpskog kralja, i sklapa savez sa Ugarskom.[1]
Prvi turski napad vitezi kneza Lazara dočekuju spremno: turski izviđački odredi su isečeni, a glavnina turske vojske je napadima manjih srpskih odreda izazvana da opsedne utvrđeni grad Pločnik, gde je u toku noći napadnuta i razbijena. Braća Musići i Oliverovići se ističu u boju, Lazareva Srbija je zatim pune tri godine pošteđena turskih napada, dok Osmanlije nastavljaju da šire svoje posede u Vizantiji, Trakiji, Bugarskoj i Makedoniji. Uprkos turskim uspesima, Srbija i Bosna ponovo pokazuju svoju snagu dve godine kasnije, kada bosanski vitez Vlatko Vuković razbija pljačkaški odred Lala Šahina, pobednika na Marici, u bici kod Bileće. Sledeće godine, srpska država pod knezom Lazarom spremno dočekuje novi turski napad, ali je na Kosovu potučena od trostruko veće turske vojske. Svi junaci romana padaju u borbi, osim pevača Vizantinca, koji beži u Ugarsku, sastavljajući usput pesmu o boju na Kosovu.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Slavomir Nastasijević, Vitezi kneza Lazara, Narodna knjiga, Beograd (1989), str. 482
