Gobekli Tepe
Gobekli Tepe (tur. ɡøbe̞kli te̞pɛ) je arheološki lokalitet neolitskog svetilišta na brdu u jugoistočnoj Anadoliji, Turska, 95 km od reke Eufrat.
Poznat je kao najstariji primer monumentalne arhitekture, nastao oko 9600. p. n. e – 8200. p. n. e. (Sedam milenijuma pre Keopsove piramide u Gizi)[1], koja je ujedno i najstarija verska građevina na svetu[2].
Najverovatnije su ga podigli lovci-sakupljači kao jedno od prvih trajnih svetilišta na svetu, a zajedno sa obližnjim, nešto mlađim, svetištem Nevali Čori, trajno je promenio razumevanje evroazijskog neolita. Naime, od 1994. godine ga sistematski istražuju turski i nemački arheolozi koji su utvrdili da je religija, a ne isključivo poljoprivreda i stočarstvo kako se do tada mislilo, bila preduslov prelaza iz mezolita u neolit.[3]
Arheolozi sa Univerziteta Čikago su 1960-ih otkrili ovo područje, ali su ga držali za vojnu predstražu iz vizantijskog doba. 1994. godine istraživač Nemačkog arheološkog instituta (DAI), Klaus Šmit, je otkrio veliki broj komadića kvarca i zaključio kako je na ovom mestu u prošlim vekovima radile stotine ljudi, a da velelepne ploče nisu vizantijski grobovi nego mnogo starije tvorevine. Sledeće godine je sa svojim timom sistemskim istraživanjem otkrio nekoliko prstenova kamenja, a geomagnetskim snimanjen utvrđeno je kako ih ima najmanje 20, nagomilanih bez reda.
Svi krugovi su istog oblika i načinjeni od krečnjačkih stubova u obliku džinovskih klinova ili velikih slova T. Monoliti od kojih se sastoje su izrazito veliki, a najviši je bio visok 5,4 metra i težio je 16 tona. Njihova površina je ukrašena raznovrsnim reljefima životinja (škorpije, veprovi, lavovi, lisice, zmije i stilizovani delovi ljudi tako da ceo stub izgleda poput čoveka s pojasom), neki grubo uklesani, a drugi simbolični i precizno izvedeni. Monoliti su bili povezani niskim kamenim zidovima, a u sredini svakog prstena nalaze se dva viša stupa čiji su tanji krajevi postavljeni u žlebove usečene u tlu.
.JPG)
Prstenovi su svakih nekoliko decenija bili zakopavani i na njima su podizani drugi, manji i manje sofisticirani. Tako je lokalitet vekovima građen, zatrpavan i ponovo građen, da bi ga na oko 8200. p. n. e. stanovništvo potpuno napustilo.
Oko lokaliteta nisu pronađene naseobine i sve upućuje da je ovaj kompleks delo radnika koje su s divljači (čije su brojne kosti pronađene) hranili lovci-sakupljači iz udaljenih koliba. Prema Šmitu, dokaz da je grupa sakupljača hrane izgradila veliki hram je da je organizovana religija mogla nastati pre poljoprivrede i drugih vidova civilizacije.[4].
Nalazište je UNESKO proglasio za deo svetske kulturne baštine.[5]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ [http://globalheritagefund.org/what_we_do/overview/current_projects/gobekli_tepe_turkey ГХФ - Гобекли Тепе
- ^ GHF - Gobekli Tepe, izvješće na globalheritagefund.org
- ^ Charles C. Mann, Rođenje religije, National Geographic broj 6., lipanj 2011., pp. 24.–49.; The Birth of Religion: The World's First Temple Архивирано на сајту Wayback Machine (18. mart 2012)
- ^ K. Schmidt, Zuerst kam der Tempel, dann die Stadt, Vorläufiger Bericht zu den Grabungen am Göbekli Tepe und am Gürcütepe 1995.–1999., Istanbuler Mitteilungen 50., 2000., pp. 5.–41.
- ^ „Da li ste čuli za Gobeklitepe - najstariji hram na svetu?”. B92. 1. 2. 2020. Pristupljeno 2. 2. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Deutsches Archäologisches Institut
- Which came first, monumental building projects or farming? Archaeo News 14. prosinca 2008.
- video
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
