Zlotska reka
 | Ovom članku potrebni su dodatni izvori zbog proverljivosti. |
| Zlotska reka vl. Valja Zlotuluj | |
|---|---|
 Zlotska reka kod Zlota | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 32 km |
| Basen | 314 km2 |
| Pr. protok | 3,40 m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Plovnost | ne |
| Vodotok | |
| Izvor | Veliki krš, Kučajske planine |
| Ušće | Crni Timok |
| Koor. ušća | 43° 54′ 50″ S; 22° 02′ 45″ I / 43.913883° S; 22.045788° I |
| V. ušća | 184 m |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
| Oblast | Istočna Srbija |
| Naselja | Zlot Sumrakovac |
| Pritoke | Lazareva reka |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Zlotska reka (vl. Valja Zlotuluj/Valja Zlotuluj) je reka u istočnoj Srbiji, koja izvire na planini Kučaj i najveća je pritoka Crnog Timoka. Dužina ove reke je 32 km, a sliv obuhvata površinu od 314 km². Zlotska reka teče kroz sela Zlot i Sumrakovac. Reka prosečno Crnom Timoku daje 3,40 m³ u sekundi.[1] U reci žive peševi, potočne pastrmke, klenovi i potočna mrena.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Zlotska reka izvire na istočnim padinama Velikog krša, na Kučajskim planinama. Izvorišna čelenka joj nije razvijena jer je obrazovana u krečnjaku. Sastoji se od tri kraka od kojih je jedan skrašćen. Druga dva kraka izviru na visini od 980 m i 1000 m. U ovom delu reka nosi naziv Rogožin. Vodeni tok prvo teče prema severoistoku, a onda skreće na jugoistok. Zatim se probija kroz krečnjake Kučaja stvarajući duboku, usku i kratku klisuru dužine 3,5 km i odatle je poznata kao Beljevina. U toj klisuri reka prima veće količine vode iz četiri jakih kraških vrela od kojih je najznačajniji onaj iz Burćeve pećine. Dalje reka teče istočnim podnožjem Kučaja stvarajući prostranu dolinu sa izraženim rečnim terasama. Sa desne strane, Zlotska reka prima samo jedan ali jaki vodotok, Lazarevu reku, koji nastaje iz vrela kod Lazareve pećine, odnosno Zlotskog vrela. Zlotsko vrelo čine dva jaka kraška izvora koja se hrane vodama koje poniru na Dubašničkoj visoravni. Nakon spajanja Lazareve reke sa Beljevinom, ona udvostručava njen protok i dobija svoj pravi naziv - Zlotska reka. Ostale pritoke Zlotske reke predstavljaju manji vodeni tokovi. Reka dalje protiče kroz selo Zlot. Donji tok odlikuje se širokom dolinom sa aluvijalnim ravnima. Protiče kroz selo Sumrakovac, a zatim se na svom ušću račva u dva kraka i uliva u Crni Timok.[2][3]
Sliv Zlotske reke je asimetrično razvijen. Najveći deo površine na zapadu leži u najvišim delovima Kučaja na prosečnoj visini preko 800 m i razvođe reke je daleko pomereno prema zapadu, dok je istočni deo manje površine, na nižim visinama (prosečno 400 m), a razvođe reke je veoma blizu rečne doline. U zapadnim delovima sliva rečnu mrežu čine tokovi Mikuljske reke, Demižloka, Klencuša, Vojale i njihovih pritoka. Međutim, kada ti vodotoci naiđu na krečnjake oni poniru i pojavljuju se u Zlotskim vrelima ili u izvorima u klisuri Beljevine.[4]
Izgradnja mini-hidroelektrana[uredi | uredi izvor]
Na Zlotskoj reci i njenim pritokama bila je planirana izgradnja 5 mini-hidroelektrana, dve na teritoriji opštine Boljevac i tri na teritoriji grada Bor (od kojih jedna na Beljevinskoj reci). Prva MHE koja je počela da se gradi je MHE Sumrakovac uzvodno, uzvodno od sela Sumrakovac. Izgradnjom ove mini-hidroelektrane voda iz Zlotske reke bila bi preusmerena u cevi zbog čega bi rečno korito u dužini od oko 2 km ostalo suvo ili sa malom količinom vode, čime bi se direktno ugrozio živi svet reke u dužini od 2 kilometara, ali i nizvodno zbog nedostatka kiseonika.
Početkom 2020. godine u selu Zlot i Sumrakovac održani su protesti meštana protiv izgradnje mini-hidroelektrana.[5] Februara 2020, borba protiv izgradnje MHE uspešno je okončana zabranom izgradnje mini-hidroelektrana na teritoriji grada Bora, međutim veliki problem predstavlja deo Zlotske reke na teritoriji opštine Boljevac na kojem je i dalje u planu izgradnja MHE Sumrakovac uzvodno i MHE Sumrakovac nizvodno.[6]
Kvalitet vode[uredi | uredi izvor]
Zlotska reka i njene pritoke važe za veoma očuvane i čiste reke, a Lazareva reka se nalazi na prostoru zaštićenom zakonom, Spomenik prirode Lazarev kanjon. Dokaz njene čistoće predstavlja i prisustvo na nečistoće veoma netolerantne ribe kao što su patrmka, klen, bojanka, krkuša, peš i bela riba.
Glavni problem koji ugrožava kvalitet vode Zlotske reke jesu prisustvo divljih deponija uz samu reku.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Petrović, Dragutin, Sliv Zlotske reke, Zbornik radova SAN, XXXIX - Geografski institut 7, Naučna knjiga, Beograd 1954.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Zaštita, uređenje, korišćenje i razvoj prirodnih sistema i resursa, Vode i vodno zemljište, Prostorni plan opštine Boljevac, str. 35, Infoplan D.O.O. Aranđelovac, 2011.
- ^ Petrović, Dragutin, Sliv Zlotske reke, Zbornik radova SAN, XXXIX - Geografski institut 7, str. 85, Naučna knjiga, Beograd 1954.
- ^ Petrović, Dragutin, Dolina Zlotske reke, Sliv Zlotske reke, Zbornik radova SAN, XXXIX - Geografski institut 7, str. 115-117, Naučna knjiga, Beograd 1954.
- ^ Petrović, Dragutin, Opšte morfološke odlike sliva i njegova podela, Sliv Zlotske reke, Zbornik radova SAN, XXXIX - Geografski institut 7, str. 88, Naučna knjiga, Beograd 1954.
- ^ "Poruka protesta u Sumrakovcu investitoru MHE: Nisi dobrodošao" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. oktobar 2021) Beta, 11. januar 2020. Pristupljeno 22. januara 2021.
- ^ "Bor zabranjuje gradnju mini hidroelektrana" Dejan Đorđević, RTV Bor, januar 2020. Pristupljeno 22. januara 2021.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Zlotska reka na Vikimedijinoj ostavi
