Zorka Janković
| Zorka Janković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Zorka Janković (pseudonim Velikovecka Mira) |
| Datum rođenja | 1870. |
| Mesto rođenja | Berkasovo, Austrougarska |
| Datum smrti | 1933. |
| Mesto smrti | Zemun (verovatno), Kraljevina Jugoslavija |
| Književni rad | |
| Period | 1903–1933. |
| Najvažnija dela | Žensko pitanje (1911), Problem savezništva (1926) |
Zorka Janković (Berkasovo, oko 1870 — Zemun (verovatno), posle 1933) bila je društveno-kulturna aktivistkinja, urednica uglednih časopisa, prevodilac i književnica. Pisala je drame i prozu, a svoje članke objavljivala je i u uglednim časopisima, često pod pseudonimom Velikovecka Mira. Bavila se ženskim pitanjem i borila za emancipaciju i obrazovanje žena.[1]
Privatni život[uredi | uredi izvor]
Zorka Janković rođena je 1870. godine u Berkasovu kod Šida,[2] kao ćerka opštinskog beležnika. Devojačko prezime joj je bilo Kostić. Završila je nižu školu, planirajući da nastavi dalje školovanje, ali se to zvanično nije dogodilo, već je, „samostalno, autodidaktički stekla lepo obrazovanje”.[3]
Posle udaje se sa mužem, učiteljem Aleksandrom (Brankom) Jankovićem preselila u sremsko selo Golubinci.[1] Aleksandar je umro 1908. godine i Zorka posle njegove smrti odlazi u Vojku, gde se zapošljava u pošti. Po završetku Prvog svetskog rata preselila se u Zemun.[4]
Zorka Janković imala je ozbiljnih zdravstvenih problema. Njen vid bio je slab, što je verovatno bila nasledna slabost. Njena porodica bila je zabrinuta da ne oslepi. Početkom 1920. godine otkriveno je da boluje od "najopasnije plućne bolesti". Lečila se u Dubrovniku.[4]
Tačni podaci o mestu i godini smrti ove velike žene nije poznata, ali se pouzdano zna da je umrla nakon 1933. godine, verovatno u Zemunu.[5]
Aktivistički rad[uredi | uredi izvor]
Zorka Janković je javnim radom počela da se bavi po dolasku u Golubince u Dobrotvornoj zadruzi „Srpkinja“. Po uzoru na Savku Subotić izučavala je i beležila folklorne običaje Srema. Pisala je „folklorističke crtice“ koje je slala Simi Trojanoviću, tadašnjem upravniku Etnografskog muzeja u Beogradu. Njen najznačajniji aktivistički period poklapa se sa organizovanjem izložbe "Srpska žena", održane u Pragu 1910. godine. Tada je Zorka izabrana za predstavnicu "svih srpskih krajeva", i čime je dobila priznanje za svoj dotadašnji aktivistički i književni rad, pre svega na polju skupljanja folkornog nasleđa Srema.[4] O iskustvu rada na izložbi kao i o izloženim eksponatima pisala je u otvorenim pismima upućenim Savki Subotić, koja su objavljena juna iste godine u Brankovom kolu.[5]
Iste, 1910. godine Zorka Janković učestvuje u osnivanju Saveza Srpkinja iz Vojvodine i Hrvatske, a od 1914. aktivna je u Narodnom ženskom savezu Srba, Hrvata i Slovenaca. Jedna je od sekretarki Odbora Ženske zajednice, koja 1926. Izdaje Pravila Narodne ženske zajednice Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Od 1928. do 1933. sa Jovanom Palavestrom i Jelenom Demajo uređuje list Glas Narodne ženske zajednice, koji jednom mesečno izlazi u Beogradu.[5]
Književni i prevodilački rad[uredi | uredi izvor]
Na početak njenog književnog delovanja uticala je jedna nemačka književnica koju je upoznala na putovanju.[1] Prvi književni prevod Žorka janković objavila je 1903. u bečkom listu Parlamentar. Bio je to prevod Zmajeve „Pesme o pesmi“. Većinu književnih radova i drugih tekstova objavila je u listovima Ženski svet i Brankovo kolo, a oglašavala se i u listu Radikal dr Žarka Miladinovića.[4] Od književnih radova poznati su dramolet „Dečje duše” (koji potpisuje pseudonimom Velikovecka Mira)[5] i kratko prozno delo „Gospođa sa zelenom mrenom”.[6]
Zorka se trudila da kroz svoj rad pruži podršku ženama, obrazuje ih i ohrabri. Bila je veliki borac za ženska prava. Kao rezultat istraživačkog rada na tu temu izašla je 1913. godine njena knjiga "Žensko pitanje", u kojoj se bavi položajem žena u „prastarom, klasičnom i novijem dobu“, zatim se usredsređuje na „savremeno doba“. Vodila je računa da sazna i ispiše sve o društvenim, ekonomskim i kulturnim pitanjima.[1] Potom je izučila položaj i mogućnosti ženskih pokreta i organizacija širom Evrope. U nastavku se bavi ženskim pitanjem i ženskim organizacijama i pokretima u Francuskoj, Švajacrskoj, Italiji, Belgiji, Portugalu i Španiji, Holandiji, Švedskoj, Norveškoj, Dankoj, Finskoj, Islandu, Engleskoj i Nemačkoj. U „Pogovoru“ (datiranom godinom 1913) skicira problematiku ženskog pitanja kod Srba.[5] Dr Vladislava Polit je pisala o važnosti Zorkine obrade jednog takvog fenomena, navodeći da je bila prva koja je to u javnosti učinila, ponesena težnjom da 20. vek bude vek renesanse ženskog pitanja.[3]
| „ | Što srpska žena do sada nije dovoljno spremna da u velikoj meri sudeluje u narodnim i opštim poslovima, nije li ona tome umnogome, sama kriva? Srpkinje prenimo se! Dižimo svoj glas, krećimo u rad. Ne čekajmo da nam se na tanjiru, kao slatka ponuda, donosi hrana, potrebna da nas snaži za novi život, nego pripavljajmo same sebe. Novo doba će nam bez pardona, postaviti zadatak: da se sami brinemo o reorganizaciji položaja žena u našem narodu. | ” |
Godine 1913. Zorka sarađuje na izradi knjige „Srpkinja, njezin život i rad, njezin kulturni razvitak i njezina narodna umjetnost do danas”, ali zbog bolesti odbija da bude u uredništvu. Godine 1926. objavila je knjigu „Problem saveza” u kojoj se bavi problemom umrežavanja ženskih grupa i pokerta.[5]
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
- Gospođa sa zelenom mrenom, kratka proza (19??)
- Dečje duše, drama (rukopis završen 1910, čuva se u Rukopisnom odeljenju Matice srpske)[5]
- Žensko pitanje, sociološko-etnološko delo (1911)
- Pesnikinje : Milena Miladinović, biografski članak, Srpkinja..., str. 52-53 (1913)
- Pred spomenikom Milice Stojadinovićeve-Srpkinje, biografski članak Srpkinja..., str. 90 (1913)
- Problem Saveza, političko-sociološko delo (1926)[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Loš, Tatjana (15. jul 2016). „Zorka - čuvarka narodnih običaja”. Večernje NOVOSTI. Pristupljeno 22. 9. 2016.
- ^ Srpski Biografski rečnik, knj. 4. 2009.
- ^ a b Srpkinja ... 1913.
- ^ a b v g DISKURSNE OSOBINE PRIVATNE PREPISKE ... 2005. str. 25—26.
- ^ a b v g d đ e Đurić, Dubravka. „Zorka Janković”. Knjiženstvo. Arhivirano iz originala 23. 09. 2016. g. Pristupljeno 22. 9. 2016.
- ^ a b Virtuelna biblioteka Srbije
- ^ Jankovićka, Zorka (1913). Žensko pitanje. Novi Sad. str. 155.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Belović-Bernadžikovska, Jelica (1913). Pripovedačice : Zorka (Mira) Janković. str. 64.
- Srpski Biografski rečnik, knj. 4. Novi Sad: Matica Srpska. 2009. str. 285. ISBN 978-86-7946-037-0.
- Stojaković, Gordana; Savić, Svenka; Majkić, Mirjana (2001). Znamenite žene Novog Sada. 1. Novi Sad: Futura publikacije. str. 148—150.
- Srpkinja : njezin život i rad, njezin kulturni razvitak i njezina narodna umjetnost do danas (uredile srpske književnice). Irig: Dobrotvorna zadruga srpkinja. 1913.
- Stojaković, Gordana (2005). DISKURSNE OSOBINE PRIVATNE PREPISKE O KNJIZI «SRPKINJA, NJEZIN ŽIVOT I RAD, NJEZIN KULTURNI RAZVITAK I NJEZINA NARODNA UMJETNOST DO DANAS» /1909-1924/ (PDF). Novi Sad: UNIVERZITET U NOVOM SADU. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 09. 2016. g. Pristupljeno 22. 09. 2016.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Žene zvane hrabrost”. Plezir. Pristupljeno 22. 9. 2016.