Kiparska konvencija

Kiparska konvencija potpisana je 4. juna 1878. godine između Osmanskog carstva i Britanske imperije. Sultan je predao Britancima kontrolu nad ostrvom Kipar u zamenu za podršku na Berlinskom kongresu i zaštitu od ruskog prodora. Prethodno je vođen rat između Osmanskog carstva i Rusije (deo Velike istočne krize), u kome su Rusi dospeli do same turske prestonice, preteći da je zauzmu. Britanci nisu mogli dozvoliti izlazak Rusije na topla mora, što ih je činilo prirodnim saveznikom sultana. Kiparska konvencija važila je do 5. novembra 1914. godine, kada su Britanci, zbog svrstavanja Osmanskog carstva uz Centralne sile, anektirali ostrvo.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Sultan je predao administraciju Kipra Britaniji, u zamenu za garancije da će britanska mornarica koristiti ostrvo kao bazu za zaštitu Osmanskog carstva od moguće ruske agresije. Britanci su žrtvovali Kipar tri puta (1833, 1841, 1845), pre nego što su ga konačno prihvatili 1878. godine. Britanija i ostale evropske sile su sredinom 1870-tih godina nastojale da spreče prodor Rusa u oblasti pod kontrolom slabog Osmanskog carstva. Rusi su, sa druge strane, pokušavali da izađu na topla mora, preko carigradske luke i Dardanela. Britanska administracija na Kipru trebalo je to da spreči. Juna 1878. godine pregovori Britanije i Osmanskog carstva kulminirali su sklapanjem Kiparske konvencije. Britanska kolonijalna uprava nad Kiprom izazvala je reakciju grčkih nacionalista koji su sada dobili nove gospodare. Grci su održali pozdravni govor u Larnaki povodom dolaska prvog britanskog visokog komisionera, biskupa Kitiona, nadajući se da će Britanci podržati ujedinjenje Kipra i Grčke, kako su prethodno učinili sa Jonskim ostrvima.

Britancima je Kipar služio kao ključna baza na pomorskoj ruti ka Britanskoj Indiji, najznačajnijoj britanskoj prekomorskoj teritoriji. Godine 1906. izgrađena je nova luka u Famagusti, što je povećalo značaj Kipra kao strateški značajne tačke na moru, kojom se branio Suecki kanal. Kada se Osmansko carstvo 5. novembra 1914. godine uključilo u Prvi svetski rat, svrstavajući se na stranu Centralnih sila, Britanci su anektirali Kipar. Konvencija je tada i zvanično odbačena. Slično je učinjeno i sa Egiptom, gde je ukinut Kedivat i proglašen Egipatski sultanat pod britanskim protektoratom.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

Eric Solsten, ed. (1991). Cyprus: A country study. Federal Research Division. British Rule.