Klara Mas

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Klara Mas
Klara Mas na prigodnoj marki koju je američka pošta izdala 2005.
Puno imeKlara Luiz Mas
Datum rođenja(1876-06-28)28. jun 1876.
Mesto rođenjaNjuark, Nju Džerzi, SAD
Datum smrti24. avgust 1901.(1901-08-24) (25 god.)
Mesto smrtiHavana, Kuba

Klara Luiz Mas (Njuark, Nju Džerzi, 28. jun 1876 – 24. avgust 1901 Kuba) bila je američka medicinska sestra, koja je umrla nakon što je dobrovoljno pristala da je ujede komarac zaražen žutom groznicom, u okviru eksperimenata sa ovom bolešću. Istorijski gledano da nije bilo Klare Mas i njene žrtve u službi medicine, potvrda teorije da je vektor žute groznice u epidemije žute groznice u Havani komarac, možda bi još dugo ostala van domašaja lekara.[1]

Život i karijera[uredi | uredi izvor]

Rođena je kao najstarija ćerka Hedviga i Roberte E. Mas.. Odrasla je pomažući majci u podizanju i izdržavanju svojih osam mlađe braće i sestara. Stavljajući potrebe drugih ispred svojih, počev od desete godine, pet godina radila je kao neplaćena „majčina pomoćnica“, sve dok nije pronašla prvi plaćeni posao sa petnaest godina.[1] Kao dete nemačkih imigranata, bila je u stanju da se posebno dobro brine o nemačkom stanovništvu sa ovog područja jer je tečno govorilonemački jezik.

Njena rana iskustva u nezi dece pomogla su joj tokom školovanja kada je, sa sedamnaest godina, ušla u školu za medicinske sestre u Nemačkoj bolnici u Njuarku. Diplomirala je 1895. i brzo napredovala u funkcijama, postavši glavna medicinska sestra u bolnici tri godine kasnije.

Godine 1898, nakon njenog imenovanja za glavnu sestru, izbio je Špansko-američki rat, u kome je Masova u američkoj vojsci prepoznala potrebu za ženskim medicinskim sestrama u njenim ratnim naporima. Kada je američka vojska angažovala 1.563 medicinskih sestara po ugovoru za negu bolesnih i ranjenih, Klara Mas je bila jedna od njih.[2]

Dva puta se prijavila kao dobrovoljac tokom rata. Nakon što je njen prvobitni četvoromesečni ugovor istekao, ponovo se pridružila vojsci, proširivši svoja putovanja na južne države i daleko od svog doma u Manili na Filipinima nastavila svoj rad u vojsci. Njen drugi ugovor je prekinut posle sedam meseci kada se razbolela od denga groznice.[3]

Više vojnika je u špansko-američkom ratu umrlo od zaraznih bolesti nego od borbenih rana, a Mas je to uočila i pre nego što se prijavila kao medicinska sestra po ugovoru. Tokom rada sa ranjenicima i bolesnicima izloženih tifusu, malariji i žutoj groznici naučila je puno o ovim infekcijama. Iako se možda i sama prvi put susret sa ovim bolestima, nije obolela od njih tokom službe, delimično zbog poboljšanih sanitarnih mera koje su koristile medicinske sestre, a delom i zbog po nju srećnih okolnosti. U to vreme, prenosioci tifusa i žute groznice nisu bili potvrđeni, a znanje o vektoru bolesti malaričnom komaracu bilo relativno novo, nakon što je Ronald Ros sredinom 1890-ih, otkrio da malarija spada u grupu prenosivih bolesti (čijeg uzročnika (Plasmodium falciparum), prenosi komarac iz roda Anofeles.[4]

Njena služba medicinske sestre po ugovoru u vojsci ne bi bila poslednja da se Mas nije ukrstila sa žutom groznicom, u češćem u istraživanjima u kojima je trebalo dokazati da su komarci prenosioci žute groznice, a ne kao što se često pretpostavlja, prljava odeće ili izlučevina obolelih od žute groznice.[5]

Učešće u istraživanju žute groznice[uredi | uredi izvor]

Ubrzo nakon završetka svog drugog zadatka u vojsci, Mas se vratila na Kubu, koju je pozvao Vilijam C. Gorgas koji je radio u komisiji za žutu groznicu vojske Sjedinjenih američkih Država. Kako je tokom špansko-američkog rata on je na Kubi 1898. godine bilo brojnih slučajeva žute groznice i malarije, posebno u Havani Gorgas je proučio studije o žutoj groznici Karlosa Huana Finleja i Voltera Rida , koje su ovu bolest povezale sa komarcem žute groznice . To ga je navelo da uništi mesta za razmnožavanje ovih komaraca , što je rezultiralo izbegavanjem epidemije širom grada u Havani.

Kada je Komisija, na čelu sa majorom Volterom Ridom , osnovana posle rata da proučava žutu groznicu, koja je bila endemska u redovima vojske Sjedinjenih Američkih Država na Kubi, jedan od ciljeva bio je da se utvrdi kako se bolest prenosi: ujedom komaraca ili kontaktom sa kontaminiranim predmetima.[6] U realizaciji tog cilja uključila sa i Masova.

Komisija je za proučavanje žute groznice regrutovala ljude jer nija znala ni za jednu eksperimentalnu životinju koja može da oboli od žute groznice. Ovo je bio prvi poznati slučaj informativnog pristanka za eksperimente na ljudima gu kome su volonteri znali da njihovo učešće u studiji može da ih ubije. Rid je tokom ovog istraživanja na Kubi prvi put upotrebio termin „medicinski pristanak“, kako bi osigurao da učesnici znaju u kakve rizike ulaze pre početka testiranja.[7] Da bi ih podstakli istraživanje, Komisija je svakom volonteru plaćala po 100 dolara (danas  oko 3.000  dolara ) u momentu zaražavanja, sa dopunom od još 100 dolara ako se volonter razboli.

U ova istraživanja u martu 1901. godina uključila se i Masova koja se dobrovoljno javila da je ujede komarac Aedes egipti, koji je ranije bio hranjen krvlju pacijenta obolelog od žute groznice. Nakon ujeda komarca Masova je dobila blagi oblik bolesti koji se brzo lečio. U tom trenutku, istraživači su bili sigurni da su komarci put prenosa žute groznice, ali nisu imali naučni dokaz zašto su neki dobrovoljci koje su komarci ugrizli ostali zdravi. To je zahtevalo nova istraživanja u kojima je učešće uzela i Klara Mas.

Nakon prvog eksperimenta Masova je nastavila da učestvuje i u narednim eksperimentima, pa je 14. avgusta 1901. godine prihvata da je i po drugi put ugrize zaraženi komarac, kako bi istraživači dokazali da je prva infekcija dovoljna da imunizuje pacijenta protiv recidiva bolesti. Eksperiment se završio tragično po Masovu. Teško se razbolela 18. avgusta i umrla 24. avgusta 1901. godine. Njena smrt izazvala je negodovanje u javnom mnjenju i rezultovala prekidom eksperimenta na ljudima.

Klara Mas je sahranjena na groblju Kolon u Havani uz pune vojne počasti. Njeni posmrtni ostaci su 20. februara 1902. godine prebačeni na groblje Farmaunt u Njuarku, Nju Džerzi.

Priznanja[uredi | uredi izvor]

  • Godine 1951, povodom 50. godišnjice od Klarine smrti, Kuba je izdala jubilarnu poštansku marku u njenu čast.
  • Dana 19. juna 1952. godine, Nemačka bolnica Nevark (koja se od tada preselila u Bevil, Nju Džerzi) preimenovana je u Memorijalnu bolnicu Klara Mas, a zatim u Klara Mas medicinski centar .
  • Godine 1976. godine, za 100. godišnjicu njenog rođenja, američka pošta izdala je prigodnu marku od 13 centi, a Američko udruženje medicinskih sestara uvelo je u svoju Kuću slavnih  .
  • Kalendar svetaca Luteranske crkve odaje počast Masovoj i britanskoj medicinskoj sestri Florens Najtingel 13. avgusta kao „Obnoviteljicama društva“.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Clara Maass, yellow fever, and the early days of ethical medical testing - Hektoen International”. Hektoen International - An online medical humanities journal (na jeziku: engleski). 2019-02-06. Pristupljeno 2023-03-11. 
  2. ^ Lynn Wenzel & Carol J. Binkowski, , TwoDot, 2003, 84–95 p.
  3. ^ Susan E Lederer. “Walter Reed and the Yellow Fever Experiments.” in The Oxford Textbook of Clinical Research Ethics, ed. Ezekiel J. Emanuel, Christine C. Grady, Robert A. Crouch, Reidar K. Lie, Franklin G. Miller, and David D. Wendler. (New York, Oxford University Press, 2008), 10.
  4. ^ Russell Roberts, , Rutgers University Press, 1995, 49–54 p.
  5. ^ Walter Reed, Jas. Carroll, Aristide Agramonte: The etiology of yellow fever. An additional note. In: The journal of the American Medical Association. 36, 7, 1901
  6. ^ Chaves-Carballo, Enrique. ” Clara Maass, Yellow Fever and Human Experimentation” Military Medicine 178, no. 5 (2013): 557-562.
  7. ^ Crosby, Molly Caldwell (2006). The American Plague:. New York: Berkley Publishing Group. str. 177.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Клара_Мас&oldid=27482061”