Korisnik:NIKOLINA12345CEN.../pesak
Kopaonička čuvarkuća[uredi | uredi izvor]
Kopaonička čuvarkuća (lat. Sempervivum kopaonikensis ) kod nas raste na Kopaoniku[1]. Može se naći u istočnoj Aziji, severnoj Africi i u Evropi. U Srbiji ima status zaštićene vrste. Na teritoriji Nacionalnog parka Kopaonik raste na jako malom prostoru od nekoliko hektara, ona je stenoendemična vrsta koja ne raste više nigde na svetu[2].
Ona je višgodišnja biljka sa debelim dlakavim listovima [3] sukulenta zeleno sivkaste boje. U njima skladišti mnogo vode.[4] Uglavnom raste po stenama, zidovima[5] i krovovima kuća. Njeni cvetovi su u obliku ,, zvezde". Mogu da narastu 30 cm do 60 cm bledožuti ili žuto zelenkasti[6]. Zbog svega navedenog pomalo liči na kupus, drugi naziv zečiji kupus. Razmnožava se oprašivanjem. Vegetativno se razmnožava razdvajanjem rozeti. Slično kao i naša obična čuvarkuća. Kopaonička čuvarkuća vrlo je otporna biljka i živi zauvek, ako uvene iza sebe ostavi seme iz kog kasnije izraste nova biljka.
Lekovita svojstva, njen sok može da se koristi kao lek za bol u uhu, uz kombinaciju sa medom lek za cistu, čaj kao diuretik, lek za kožne tegobe, može izlečiti kurije oko.
Ukupni u svetu postoji oko 50 vrsta.
Stanište Nacionalni park Kopaonik[uredi | uredi izvor]
_-_Bele_Stene_01.jpg)
Zbog svojih prirodnih vrednosti 1981. godine Kopaonik je proglašen za Nacionalni park. Kopaonik je najveći masiv u Srbiji. Pod zaštitom je 698 hektara izdvojenih u:11 rezervata prirode i 26 prirodnih spomenika,12 geomorfoloških, 6 geoloških,8 hidroloških i 15 objekata svrstanih u nepokretna kulturna dobra.[7]Najviši deo je prostrana površ Ravni Kopaonik, oko koje se dižu Suvo Rudište sa Pančićevim (Milanovim) vrhom (2017 m) na kome je Pančićev mauzolej, Karaman (1934 m), Gobelja (1834 m) i dr. Jugoistočno od Suvog Rudišta greben Kopaonika je sužen i raščlanjen u niz plastastih uzvišenja: Čardak (1590 m), Šatorica (1750 m) i Oštro koplje (1789 m), između kojih su široke presedline. Na Kopaoniku je najrasprostranjenija raskomadana šumsko-pašnjačka zona središnje Srbije. Na višim delovima je četinarska smrčeva i jelova, a po stranama bukova i hrastova šuma.,
Biljni svet Kopaonika[uredi | uredi izvor]
Kopaonik je mesto na kome se mogu naći primeri endemske flore kao što su: kopaonička čuvarkuća, ljubičica, pančićeva potočarka, runolist. Šumska zajednica:balkanska bukva, jele, smrča, planinski javor, bor. Na Kopaoniku je zaštićeno više od 30 vrsta biljaka. Visokoplaninska flora Kopaonika zastupljena je sa 825 biljnih vrsta i podvrsta svrstanih u 292 roda i 80 familija, što predstavlja 1/5 ukupne flore Srbije. Najviši šumski pojas iznad 1500 mnv pokrivaju guste smrčeve šume dok se na većim nadmorskim visinama (1750-1900) smrčeve šume proređuju i prelaze u zajednice niskih žbunova gde preovlađuju planinska kleka i borovnica. Ledeno doba je, u odnosu na ostale delove Evrope, na našim planinama neznatno uništilo floru o čemu svedoči i brojna reliktna flora tj. biljke koje su ostaci nekadašnje drevne flore. Reliktna flora ukazuja na autohtonost flore i vegetacije Kopaonika. Biljke relikti Kopaonika su: Leontopodium alpinum, Vaccinium uliginosum, Eriophorum latifolium, Taxus bacata, Acer heldreichii, Ostya carpinifolia, Trolius europaeus i dr.[7]
Životinjski svet Kopaonika[uredi | uredi izvor]
Neke od zaštićenih životinjskih vrsta su suri orao, sivi soko, šumska sova, divlja mačka i živorodni gušter.[8]Faunu sisara Kopaonika čini 40 vrsta: 9 vrsta bubojeda (Insectivora), 5 vrsta slepih miševa-ljiljakChiropteara), 1 vrsta paglodara (Lagomorpha), 14 vrsta glodara (Rodentia), 9 vrsta mesoždera (Carnivora) i dve vrste papkara (Artiodactyla).
Sve ove vrste su autohtone i naseljavaju područje Koponika od davnina, uz izuzetak američke ondatre koja je uz posrednu pomoć čoveka, prodrla pre 40 godina uz dolinu Ibra i vodotoke severoistočnog podgorja Kopaonika.Vode NP ,, Kopaonik“ pripadaju salmonidnom, pastrmskom regionu i odlikuju se samo ribljim naseljima autohtone vrste potočne pastrmke ( Salmo truta L.). Potočna pastrmka predstavlja semimigratornu (sa izraženim slatkovodnim migracijama u toku ishrane, a posebno u periodu mresta), reofilnu vrsti ( naseljava hladne i brze vodotoke, bogate kiseonikom, čije je dno prekriveno kamenjem i krupnijim šljunkom). Potočna pastrmka se u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode, nalazi na listi „ zaštićenih divljih vrsta“, a njena zaštita, upravljanje, lov, korišćenje i unapređivanje populacija uređuju se i propisima iz oblasti ribarstva.
.jpg)
Klima[uredi | uredi izvor]
Sa skoro 200 sunčanih dana godišnje, Kopaonik zaslužuje svoje drugo ime „Sunčana planina“. Južni položaj, visina i otvorenost terena sprečava zadržavanje oblaka nad planinom. Hladan vazduh pada u okolne ravnice i uvale, tako da zimske temperature nisu preniske. Prosečna godišnja temperatura je 3,7°C. Sneg počinje krajem novembra i traje do maja, prosečno 159 dana godišnje. Nivo padavina je veći od 1000 mm godišnje.
| Prosečno mesečno i godišnje osunčavanje na Kopaoniku¹ | |||||||||||||
| Merna stanica | Jan. | Feb. | Mart | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moguće prosečno mesečno i godišnje osunčavanje na Kopaoniku | |||||||||||||
| Kopaonik | 291 | 295 | 370 | 403 | 456 | 560 | 466 | 432 | 375 | 342 | 291 | 280 | 4461 |
| Stvarno prosečno mesečno i godišnje osunčavanje na Kopaoniku | |||||||||||||
| Kopaonik | 82 | 92 | 118 | 141 | 161 | 170 | 242 | 241 | 195 | 137 | 90 | 73 | 1741 |
| Priština | 73 | 102 | 140 | 189 | 224 | 261 | 311 | 299 | 230 | 172 | 94 | 67 | 2162 |
| Kraljevo | 63 | 87 | 129 | 176 | 205 | 230 | 273 | 267 | 207 | 154 | 86 | 54 | 1929 |
| Beograd | 68 | 88 | 138 | 184 | 224 | 256 | 292 | 274 | 220 | 174 | 87 | 55 | 2060 |
| ¹Podaci su dobijeni od republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije, a podaci za veće gradove oko Kopaonika i Beograd su iznete radi poređenja. | |||||||||||||
| Temperaturna kretanja na Kopaoniku¹ | |||||||||||||||||
| Merna stanica | Nmv. | Jan. | Feb. | Mart | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. | Kol. | Zima | Leto |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ravni Kopaonik | 1710 | -6.0 | -5.2 | -2.7 | 11.6 | 11.9 | -0.1 | -3.8 | 2.9 | 17.9 | -5.0 | 11.0 | |||||
| Pančićev vrh | 2017 | -7.4 | -6.9 | -5.1 | 10.1 | 10.2 | -0.6 | -3.6 | 1.7 | 17.6 | -6.0 | 9.6 | |||||
| Priština | 573 | -1.2 | 1.1 | 5.1 | 19.6 | 19.5 | 4.7 | 0.4 | 9.8 | 20.8 | 0.1 | 18.9 | |||||
| Kraljevo | 219 | -0.2 | 2.3 | 6.6 | 20.8 | 20.4 | 5.8 | 1.5 | 11.1 | 21.0 | 1.2 | 20.1 | |||||
| Beograd | 132 | 0.6 | 2.4 | 7.0 | 22.1 | 21.8 | 6.9 | 2.7 | 12.0 | 21.5 | 1.9 | 21.4 | |||||
| ¹Podaci su dobijeni od republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije, a podaci za veće gradove oko Kopaonika i Beograd su iznete radi poređenja. | |||||||||||||||||
| Trajanje snežnog pokrivača na Kopaoniku¹ | |||||||||||||||||
| Merna stanica | Nmv. | Početak | Kraj | Trajanje | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lešak | 12. decembar | 5. mart | 84 dana | ||||||||||||||
| Jošanička Banja | 555 | 11. decembar | 19. mart | 99 dana | |||||||||||||
| Kuršumlija | 383 | 8. decembar | 17. mart | 100 dana | |||||||||||||
| Podujevo | 620 | 12. decembar | 26. mart | 105 dana | |||||||||||||
| Ravni Kopaonik | 1710 | 13. oktobar | 12. maj | 212 dana | |||||||||||||
| ¹Podaci su dobijeni od republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije, a podaci za veće gradove oko Kopaonika i Beograd su iznete radi poređenja. | |||||||||||||||||
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Čuvarkuća inače na latinskom znači živeti dugo i večni jer je ona skoro neuništiva biljka . Grci i Rimljani su sadili čuvarkuće oko drugih biljaka da ih nebi napale gusenica ili neke druge štetne životinje. Ona cveta u oktobru i novembru . Tada se skupljaju njeni listovi za čajeve ili bilo kakve lekovite napitke. Veruje se da ko redovno pije čaj od ove biljke da će ziveti dugo,neki čak i kažu večno.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nacionalni park Kopaonik (na jeziku: srpski), 2021-12-08, Pristupljeno 2021-12-20
- ^ „Početna”. Nacionalni park Kopaonik (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-12-20.
- ^ volimo, Srbiju. „Srbiju volimo - Kopaonička čuvarkuća, neobična biljka sa srebrne planine”. Srbiju volimo (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-12-08.
- ^ „Čuvarkuća - sadnja, gajenje, presađivanje | Baštovanka”. www.bastovanka.com. Pristupljeno 2021-12-10.
- ^ „Latinski jezik za medicinske škole: ČUVARKUĆA - Sempervivum tectorum”. Latinski jezik za medicinske škole. petak, 23. mart 2018. Pristupljeno 2021-12-08. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ „BioRas - Biološka Raznovrsnost Srbije”. bioras.petnica.rs. Pristupljeno 2021-12-20.
- ^ a b Kopaonik, Nacionalni park. „Biljni svet”. Nacionalni park Kopaonik (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-03-23.
- ^ Nacionalni park Kopaonik (na jeziku: srpski), 2021-12-08, Pristupljeno 2021-12-23