Molitva, đurđevdanski obred
| Molitva, đurđevdanski obred | |
|---|---|
 Ikona i obredni hleb ili slavski kolač | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Timočka Krajina, istočna Srbija |
| Zajednica | Pravoslavno hrišćansko stanovništvo |
| Predlagač | Opština Knjaževac |
| Datum upisa | 18.06.2012 |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Đurđevdanski susreti — Molitva pod Midžorom (Đurđevdanska molitva) je običajna praksa koja se izvodi jednom godišnje u selu Vrtovac, na Staroj planini, na Đurđevdan. Tada se članovi zajednice okupljaju na kolektivnoj seoskoj slavi - zavetnoj molitvi.
Đurđevdan je seoska slava sela Vrtovac i praznik koji najavljuje buđenje prirode i blagostanje sela i okoline. Sveti Đorđe se, između ostalog, smatra i zaštitnikom stočara.[1] Ovo je jedan od najveselijih praznika u opštini Knjaževac i za njega je vezan veliki broj običaja.[2]
Ovaj obred se nalazi na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije[3].
Obred[uredi | uredi izvor]
Centralno mesto u obavljanju radnji koje su sastavni deo ovog prolećnog običaja ima domaćin, kolačar, koga svake godine bira zajednica. Kolačar u ime zajednice prinosi žrtvu ispred kamenog krsta u kapeli (ćeliji), obavlja molitvu i sa planinkom, koju takođe bira zajednica, lomi obredni hleb.[3] Posebnost ovog nesvakidašnjeg običaja ogleda se u raznolikosti i broju svetkovina koje se obeležavaju neposredno i za vreme jedne od najvećih srpskih krsnih slava – Svetog Đorđa.[1]
Obredni rituali[uredi | uredi izvor]
Savlje u Vrtovcu počinje u petak pre Đurđevdana, kada ljudi iz sela beru lekovito bilje sa obronaka Stare planine, verujući da će se snaga bilja preneti i na ljude i stoku. Od ovih biljaka pletu se i čuveni Đurđevdanski venčići.[1]
Kolačar i Planinka[uredi | uredi izvor]
Svake godine bira se domaćin, koji se naziva kolačar i koji prinosi žrtvu, molitvu i nadalje se stara o religijskom sadržaju rituala. Takođe se se bira i planinka, žena koja kolačaru pomaže pri obredu. Planinka je bogato okićena raznim biljem[3] i prema verovanju, treba da predstavlja duh prirode i smatra se čuvarem prerade mleka.[1]
Ispaša[uredi | uredi izvor]
U ranu zoru 6. maja, na dan krsne slave, domaćini poteraju svoja stada na mesto gde je trava dobra i bujna. Kada se vrate sa ispaše, pastire sačekaju žene koje im daju venac da kroz njega simbolično pomuzu ovcu. Toga dana se i ritualno prvi put u godini kolje jagnje koje se naziva đurđilče.[1]
Đurđilče[uredi | uredi izvor]
Pre obreda domaćin stavi jagnjetu venčić oko vrata, upali sveću na desnom rogu i da mu malo soli da poliže. Zatim se prekrsti, tri puta okadi i pomoli Bogu, uz reči: „Ne koljem te ja, nego Đurđevdan!“ Đurđilče zapravo predstavlja žrtvu koje se u ime sela ritualno prinosi kod zavetnog kamenog krsta u ćeliji (kapeli posvećenoj Svetom Đorđu), na mestu zvanom Kalavat.[1]
Zavetni krst[uredi | uredi izvor]
Specifičnost ovog rituala je i to što je na kamenom krstu reljefno prikazan lik drevnog prehrišćanskog božanstva „Tračkog herosa“ na konju, koji je od vremena primanja hrišćanstva transformisan u lik Svetog Đorđa.[1]
Obredni hleb[uredi | uredi izvor]
Za ovaj prolećni praznik priprema se slavski kolač, koji u svakoj kući obredno lome domaćin slave i sveštenik ili najstariji gost. U ćeliji kolač lome domaćin kolačar zavetne slave i planinka, izabrana žena.[1]
Sociološki značaj[uredi | uredi izvor]
Đurđevdanska molitva, kao domen društvenih običaja, rituala i svečanih događaja sadrži segment iz prakse prinošenja kolektivne žrtve, aspekt gošćenja i organizovanja kolektivne proslave i praktikuje ga stanovništvo sela Vrtovac u okolini Knjaževca, u istočnoj Srbiji.[3] Ovaj prastari običaj svake godine okupi ne samo veliki broj meštana, već i znatiželjnih turista koji sa velikom pažnjom isprate svaki segment ovog nesvakidašnjeg događaja.[1]
Etno festival[uredi | uredi izvor]
U Vrtovcu se tradicionalno na Đurđevdan organizuje i etno festival „Đurđevdanski susreti – Molitva pod Midžorom”, a u obližnjem selu Balta Berilovac čobanske igre i priprema tradicionalnog jela iz Istočne Srbije – belmuža. Ove manifestacije ogledaju se u različitim atraktivnim folklornim predstavama, kao i izvornim kulinarskim specijalitetima.[1]
Manifestacija „Đurđevdanski susreti-Molitva pod Midžorom“ od 2000-te godine neguje tradicionalna obeležja staroplaninskog područja. Prvi deo Manifestacije organizuje se 6. maja u selu Vrtovac, na mestu zvanom Kalavat, uz poštovanje svih starih običaja u prisustvu sveštenika. Narednog dana, 7. maja, održava se Etno festival u selu Balta Berilovac.
Manifestacija obuhvata nadmetanje takmičara u 10 kategorija. Na manifestaciji nastupaju i Folklorni ansambli iz okoline.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z i „Molitva, đurđevdanski obred”. Serbia.com. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ a b „MOLITVA POD MIDZOROM”. Zvanična prezentacija. Turistička organizacija opštine Kwaževac. Arhivirano iz originala 20. 01. 2019. g. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ a b v g „MOLITVA, ĐURĐEVDANSKI OBIČAJ”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Ministarstvo kulture i informisanja RS i Etnografski muzej u Beogradu. Pristupljeno 20. 1. 2019.
