Nabor
Nabor je oblik koji nastaje kontinuiranim deformacijama stena u Zemljinoj kori. Nastaju pod dejstvom orogenih kretanja i mogu se uočiti u svim stenama koje imaju slojevitost ili planaran raspored minerala, dakle u sedimentnim, metamorfnim i trakastim ili škriljavim magmatskim stenama.
Morfologija nabora[uredi | uredi izvor]
Potpuni nabor sastoji se od antiklinale i sinklinale. Antiklinala se obično definiše kao oblik konveksan naviše, mada ovoj definiciji više odgovara termin antiforma.[1] Za potpuno definisanje antiklinalne strukture, potrebno je poznavati hronološke odnose geoloških jedinica od kojih je naborna struktura izgrađena. Posmatrajući ovaj kriterijum, antiklinala se može definisati kao naborni oblik, koji u jezgru sadrži najstarije slojeve, a na krilima najmlađe.[2] Slično se definiše i sinklinala - to je naborni oblik koji u jezgru ima najmlađe slojeve, a na krilima starije. Po ranije definisanom kriterijumu, naborni oblik konveksan naniže, nosio bi naziv sinforma.
Prevojna područja sinklinale i antiklinale nazivaju se šarniri nabora. Šarnir antiklinale je greben (teme) nabora, dok je šarnir sinklinale dno nabora. Delovi nabora koji spajaju šarnire su krila nabora. Unutrašnji deo sinklinale ili antiklinale, koji leži između krila, predstavlja jezgro nabora.
Simetralna površ krila nabora predstavlja aksijalnu površ antiklinale ili sinklinale. Kod simetričnih nabora, aksijalna površ deli antiklinalu ili sinklinalu na dva jednaka (simetrična) dela. Presečna linija aksijalne površi i bilo koje slojne površi u naboru predstavlja osu nabora. Osa nabora je njegov najvažniji element, jer se može posmatrati i kao generatrisa nabora – ona bi svojim translatornim sinusoidalnim kretanjem obrazovala, geometrijski posmatrano, površ jednog nabora.[3][4][5]
Ravan, kojom se mogu povezati šarniri sinklinale, ili šarniri antiklinale, naziva se anvelopa nabora. Rastojanje između dva susedna temena (ili dva susedna dna, u slučaju sinklinale) po anvelopi, naziva se raspon nabora. Normalno rastojanje anvelope, konstruisane po šarnirima antiklinala, i sinklinala istog sloja, zove se amplituda nabora.
Ugao, koji je komplementan uglu pada aksijalne površi, zove se ugao vergence, a smer prema kojem je aksijalna površ otklonjena od vertikalne ravni, naziva se vergenca nabora. Intenzitet nabora (I) predstavlja odnos između amplitude i raspona nabora (I=A/R).
Klasifikacija nabora[uredi | uredi izvor]
Zbog svoje složenosti, nabori su, tokom dugog niza godina, istraživani, opisivani i klasifikovani sa različitih aspekata.[6][7] Neki od najvažnijih kriterijuma za klasifikaciju nabora su:[8]
- položaj aksijalne površi i krila nabora prema horizontalnoj ravni;
- odnos krila prema aksijalnoj površi;[9]
- oblik šarnira;
- uzajamni odnos oblika slojeva u naboru;[10][11]
- prostorni oblik ose;
- simetričnost krila.
Sve ove klasifikacije su isključivo morfološke, iako su neke od njih u tesnoj vezi sa kinematikom nabiranja područja.
Klasifikacija po položaju aksijalne površi i krila nabora prema horizontalnoj ravni[uredi | uredi izvor]
Kod ove klasifikacije osnovni kriterijum predstavlja prostorni položaj (uglavnom padni ugao) aksijalne površi i odnos krila prema horizontalnoj ravni. Po ovim oznakama, mogu se razlikovati sledeće vrste nabora:[12]
- uspravan nabor – ima vertikalnu aksijalnu površ (ugao vergence je 0°);
- kos nabor – aksijalna površ je kosa, a krila padaju na suprotne strane. Odnos slojeva na oba krila je normalan;
- prevrnut nabor – sa kosom aksijanom površi i padom krila na istu stranu. Na povlatnom krilu odnos slojeva je normalan, a na podinskom krilu slojevi su prevrnuti (inversni);
- polegao nabor – ima horizontalnu ili skoro horizontalnu aksijalnu površ. Slojevi su, i kod ovog tipa nabora, normalni na povlatnom, a prevrnuti na podinskom krilu;
- zagnjuren nabor – ima ugao vergence veći od 90°.
Klasifikacija po odnosu krila prema aksijalnoj površi[uredi | uredi izvor]
Osnovni kriterijum za izdvajanje pojedinih tipova po ovoj klasifikaciji predstavlja odnos krila prema aksijalnoj površi.[13] Razlikuju se tri tipa nabora:
- normalan nabor – onaj, kod koga krila konverguju prema šarnirima;
- izoklin nabor – ima krila paralelna aksijalnoj površi. Zbog toga ona imaju iste ili približno iste elemente pada. Ako aksijalna površ nije vertikalna, jedno krilo je tada uvek prevrnuto.
- lepezast nabor – ima krila koja konverguju suprotno od šarnira nabora.
Klasifikacija po obliku šarnira[uredi | uredi izvor]
Idealan cilindrični nabor ima oblik sinusoide. Međutim, u prirodi se nikada ne sreću idealni nabori, već najrazličitija odstupanja od ovog cilindričnog tipa.[14] Po ovom kriterijumu, nabori mogu biti:
- uglasti nabori - imaju šarnire koji su svedeni na uska prevojna područja, a krila često predstavljaju skoro geometrijski pravilne ravni.
- sandučasti nabori - nemaju šarnire pravilno savijene kao kod sinusoidalnih, nego su šarniri dvojni, svedeni na uska područja uglastog savijanja između kojih leži nesavijeno šarnirsko područje. Ovi nabori javljaju se većinom u krutim stenama.
- fleksure (monoklinale) i strukturne terase - predstavljaju nepotpuno razvijene nabore (posmatrano morfološki). To su područja nagle promene pada u jednoj seriji koja inače ima ujednačen pad. Fleksure su područja sa padom strmijim od regionalnog, a strukturne terase su područja sa padom blažim od regionalnog. Fleksure se veoma često javljaju u plastičnim stenama kao nastavak raseda na mestima gde naprezanja nisu bila dovoljno velika da izazovu kidanje, pa su deformacije ostale u području plastičnog oblikovanja. Strukturne terase su značajne u geologiji nafte, jer mogu poslužiti za određivanje mesta ležišta.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Barnes, J. W.; Lisle, R. J. (2013). „5 Field Measurements and Techniques”. Basic geological mapping: 4th Edition. John Wiley & Sons. str. 79. ISBN 978-1-118-68542-6.
- ^ Lisle, Richard J (2004). „Folding”. Geological Structures and Maps: 3rd Edition
. Elsevier. str. 33. ISBN 0-7506-5780-4.
- ^ Davis, George H.; Reynolds, Stephen J. (1996). „Folds”. Structural Geology of Rocks and Regions. New York: John Wiley & Sons. str. 372–424. ISBN 0-471-52621-5. after Donath, F.A.; Parker, R.B. (1964). „Folds and Folding”. Geological Society of America Bulletin. 75 (1): 45—62. Bibcode:1964GSAB...75...45D. ISSN 0016-7606. doi:10.1130/0016-7606(1964)75[45:FAF]2.0.CO;2.
- ^ Sudipta Sengupta; Subir Kumar Ghosh; Kshitindramohan Naha (1997). Evolution of geological structures in micro- to macro-scales. Springer. str. 222. ISBN 0-412-75030-9.
- ^ RG Park (2004). „Fold axis and axial plane”. Foundations of structural geology (3rd izd.). Routledge. str. 26. ISBN 0-7487-5802-X.
- ^ Twiss, Robert J.; Moores, Eldridge M. (1992). Structural geology (2nd izd.). Macmillan. str. 220—221. ISBN 978-0-7167-2252-6.
- ^ Neville J. Price; John W. Cosgrove (1990). „Figure 10.14: Classification of fold profiles using dip isogon patterns”. Analysis of geological structures. Cambridge University Press. str. 246. ISBN 0-521-31958-7.
- ^ R. G. Park (2004). „Figure 3.12: Fold classification based upon dip diagrams”. Foundations of structural geology (3rd izd.). Routledge. str. 31 ff. ISBN 0-7487-5802-X.
- ^ Jackson, C.A.L.; Gawthorpe R.L.; Sharp I.R. (2006). „Style and sequence of deformation during extensional fault-propagation” (PDF). Journal of Structural Geology. 28 (3): 519—535. Bibcode:2006JSG....28..519J. doi:10.1016/j.jsg.2005.11.009. Arhivirano iz originala (PDF) 2011-06-16. g. Pristupljeno 2009-11-01.
- ^ Withjack, M.O.; Schlische (2006). „Geometric and experimental models of extensional fault-bend folds”. Ur.: Buiter S.J.H. & Schreurs G. Analogue and numerical modelling of crustal-scale processes. Special Publications 253. R.W. Geological Society, London. str. 285—305. ISBN 978-1-86239-191-8. Pristupljeno 2009-10-31.
- ^ Rowland, S.M.; Duebendorfer E.M.; Schieflebein I.M. (2007). Structural analysis and synthesis: a laboratory course in structural geology (3 izd.). Wiley-Blackwell. str. 301. ISBN 978-1-4051-1652-7. Pristupljeno 2009-11-01.
- ^ Park, R.G. (2004). Foundation of Structural Geology (3 izd.). Routledge. ISBN 978-0-7487-5802-9.
- ^ Ramsay, J.G.; Huber M.I. (1987). The techniques of modern structural geology. 2 (3 izd.). Academic Press. str. 392. ISBN 978-0-12-576922-8. Pristupljeno 2009-11-01.
- ^ Pollard, DD; Fletcher, RC (2005). „Figure 3.14: Geometric attributes of folded geological surfaces”. Fundamentals of Structural Geology. Cambridge University Press. str. 92. ISBN 978-0-521-83927-3.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Pollard, DD; Fletcher, RC (2005). „Figure 3.14: Geometric attributes of folded geological surfaces”. Fundamentals of Structural Geology. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83927-3.
- Twiss, Robert J.; Moores, Eldridge M. (1992). Structural geology (2nd izd.). Macmillan. ISBN 978-0-7167-2252-6.
- Dimitrijević M. 1964. Strukturna geologija. Beograd: Rudarsko-geološki fakultet, Laboratorija za metode geološkog kartiranja
- Pešić L. 2002. Opšta geologija - Endodinamika. Beograd: Rudarsko-geološki fakultet
- Davis, George H.; Reynolds, Stephen J. (1996). „Folds”. Structural Geology of Rocks and Regions. New York, John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-52621-6.
- Pollard, David D.; Fletcher, Raymond C. (2005). Fundamentals of structural geology. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83927-3.
- Donath, F.A., and Parker, R.B., 1964, Folds and Folding: Geological Society of America Bulletin, v. 75, p. 45-62
- McKnight, Tom L; Hess, Darrel (2000). „The Internal Processes: Folding”. Physical Geography: A Landscape Appreciation. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-020263-5.
- Ramsay, J.G., 1967, Folding and fracturing of rocks: McGraw-Hill Book Company, New York, 560p.
- Lisle, Richard J (2004). „Folding”. Geological Structures and Maps: 3rd Edition. Elsevier. ISBN 978-0-7506-5780-8.
- Reicherter, K.; Froitzheim, N.; Jarosinki, M.; Badura, J.; Franzke, H.-J.; Hansen, M.; Hübscher, C.; Müller, R.; Poprawa, P.; Reinecker, J.; Stackebrandt, W; Voigt, T.; von Eynatten, H.; Zuchiewicz, W. (2008). „19. Alpine Tectonics north of the Alps”. Ur.: McCann, T. The Geology of Central Europe. Geological Society, London. ISBN 978-1-86239-264-9. Pristupljeno 2009-10-31.
- Carreras, J.; Druguet E.; Griera A. (2005). „Shear zone-related folds”. Journal of Structural Geology. 27 (7): 1229—1251. Bibcode:2005JSG....27.1229C. doi:10.1016/j.jsg.2004.08.004. Arhivirano iz originala 2012-08-17. g. Pristupljeno 2009-10-31.
- Bradley, D.; Hanson L. (1998). „Paleoslope Analysis of Slump Folds in the Devonian Flysch of Maine” (PDF). Journal of Geology. 106 (3): 305—318. Bibcode:1998JG....106..305B. S2CID 129086677. doi:10.1086/516024. Arhivirano iz originala (PDF) 2011-07-17. g. Pristupljeno 2009-10-31.
- Nichols, G. (1999). „17. Sediments into rocks: post-depositional processes”. Sedimentology and stratigraphy. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-632-03578-6. Pristupljeno 2009-10-31.
- Hyne, N.J. (2001). Nontechnical guide to petroleum geology, exploration, drilling, and production. PennWell Books. ISBN 978-0-87814-823-3. Pristupljeno 2009-11-01.
- Orchuela, I.; Lara M.E.; Suarez M. (2003). „Productive Large Scale Folding Associated with Igneous Intrusions: El Trapial Field, Neuquen Basin, Argentina” (PDF). AAPG Abstracts. Pristupljeno 2009-10-31.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
