Pobuna na brodu Baunti

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Pobuna na brodu Baunti (višeznačna odrednica).

Flečer Kristijan i pobunjenici ostavljaju kapetana Vilijama Blaja i još osamnaestoricu na otvorenom moru. Slika Roberta Doda iz 1790.

Pobuna na brodu Baunti desila se u južnom Pacifiku 28. aprila 1789. Nezadovoljna posada, na čelu sa zamenikom-poručnikom Flečerom Kristjanom, preuzeli su kontrolu nad brodom od svog poručnika Vilijama Blaja i ostavili njega i još 18 lojalista u čamcu na otvorenom moru. Pobunjenici su se naselili na Tahitiju ili na ostrvu Pitkern. Blaj je u međuvremenu u čamcu završio putovanje od više od 6.500 km (3.500 nmi) pre nego što je stigao na sigurno i započeo proces privođenja pobunjenika pred lice pravde.

Brod Kraljevske mornarice HMS Baunti je napustio Englesku 1787. godine na misiji da sakuplja i transportuje biljke sa Tahita do Zapadnih Indija. Petomesečni period na Tahitiju, tokom kojeg su mnogi muškarci živeli na obali i uspostavili odnose sa domorodačkim Polinežanima, je naneo štetu disciplini. Odnosi između Blaja i njegove posade pogoršali su se nakon što je počeo da donosi sve teže kazne, kritike i zlostavljanja, a posebna meta je bio Kristijan. Posle tri nedelje nazad na moru, Kristijan i drugi su prisilili Blaja da napusti brod. Dvadeset i pet muškaraca je ostalo na brodu posle, uključujući i lojaliste koji su se držani protiv svoje volje i druge za koje nije bilo mesta u čamcu.

Nakon što je Blaj stigao u Englesku u aprilu 1790. godine, Admiralitet je poslao HMS Pandoru da uhapsi pobunjenike. Četrnaest je zarobljeno u Tahitiju i zatočeno na Pandori, a potom su bezuspešno tražili Kristijanovu grupu koja se sakrila na ostrvu Pitkern. Nakon okretanja prema Engleskoj, Pandora se nasukala na Veliki koralni greben, sa gubitkom 31 člana posade i četiri zatvorenika sa Bauntija. 10 preživelih zatočenika stiglo je do Engleske u junu 1792. godine i bili su izvedeni na vojni sud; četvorica su oslobođena, trojica su bili pomilovana, a trojica su obešena.

Kristijanova grupa ostala je neotkrivena na Pitkernu sve do 1808. godine, do kada je samo jedan pobunjenik, Džon Adams, ostao živ. Gotovo svi pobunjenici iz njegove grupe, uključujući i Kristijana, su ubijeni u međusobnim obračunima ili u sukobima sa svojim polinezijskim saputnicima. Protiv Adamsa nije preduzeta nikakva akcija; potomci pobunjenika i njihovih tahićanskih supruga žive na Pitkernu i u 21. veku. Opšte prihvaćeno gledište da je Blaj bio okrutan čovek, a Kristijan tragična žrtva okolnosti, kako je prikazano u filmovima, je osporeno od istoričara krajem 20. i početkom 21. veka.

Tok događaja

Hlebno drvo

Nakon gubitka severnoameričkih kolonija, nakon što su Sjedinjene Američke Države proglasile nezavisnost, Velikoj Britaniji nedostajalo je žitarica. One su bile osnovna hrana za robove koji su radili na plantažama šećerne trske na Jamajci. Brod HMS Baunti sa 46 članova posade poslan je sa zadatkom da nabavi neke namirnice kao zamenu. Uputili su se ka Tahitiju jer se Blajh, koji je već imao znatno iskustvo stečeno pod komandom Džejmsa Kuka, dobro snalazio u tim vodama. U ovom području uspevalo je hlebno drvo. Džozef Benks, predsjednik Kraljevskog društva, smatrao ga je pogodnim da zameni žitarice.

Baunti stiže na Tahiti

Zbog nedostatka finansija, brod je imao premalu posadu, a nije bilo ni vojnika koji bi održavali disciplinu. Nakon napornog 10-mjesečnog putovanja Baunti je dospeo na Tahiti, gdje su ih domoroci srdačno dočekali. Mornari su se opijali i stupili u ljubavne veze sa ženama na ostrvu. Disciplina je ubrzo bila jako narušena; izobilje i bezbrižnost učinili su svoje. Posada se zadržala ovde oko 5 mjeseci.

Napuštanje Tahitija i pobuna

Karta putovanja HMS Baunti u Tihom okeanu od 1788. do 1790. godine.

  Putovanje na Tahiti i do mesta pobune 28. aprila 1789.

  Kretanje Bauntija nakon pobune, pod zapovedništvom Flečera Kristijana

  Putovanje Blajevog čamca do Kupanga na Timoru

Baunti, natovaren s oko 1000 mladica hlebnog drveta, napustio je Tahiti 4. aprila 1789. Četiri dana pre nego što je izbila pobuna došlo je do svađe između poručnika Blaja i oficira Flečera Kristijana. Povod svađe bio je nedostatak opreme i alata. Uveče, dan pre nego što će izbiti pobuna, Blaj je optužio Flečera da je ukrao zalihe. Sledećeg dana, 28. aprila, Flečer je sa trojicom mornara doša u Blajevu kabinu i uhapsio ga. Blaj i njemu 18 odanih mornara prisiljeni su napustiti brod. Ukrcani u spasilački čamac, sa nešto namirnica, opremljeni samo kvadrantom i džepnim satom, bez karte ili kompasa, upućeni su praktično u sigurnu smrt. Zahvaljujući Blajovim nautičkim sposobnostima, nakon 2 meseca i preplovljenih 6000 km su uspeli stići do ostrva Timora. Kad je stigao u London, Blaj je slavljen kao junak. Prijavio je pobunu Admiralitetu 15. marta 1790. godine, 11 meseci nakon dana pobune.

Pobunjenici su se potom podelili i naselili Tahiti ili Pitkern gde su spalili Baunti kako bi izbegli otkrivanje i spriječili napuštanje ostrva.

Britanska vlada je poslala brod HMS Pandoru da uhvati pobunjenike. Pandora je 23. marta 1791. godine stigla na Tahiti gde su odmah uhvaćena četvorica pobunjenika sa Bauntija, i još desetorica u roku od nekoliko sedmica. Njih četrnaestorica su bili zatočeni u improvizovanoj ćeliji na palubi Pandore. Na povratku Pandora se nasukala na Velikom koralnom grebenu 29. avgusta 1791. godine, s gubitkom od 31 člana posade i četiri zatvorenika. Preživelih deset zatvorenika su na kraju vraćeni u Englesku i suđeno im je na na pomorskom sudu.

Potomci nekih od pobunjenika još uvek žive na Pitkernu.

Mišljenje istoričara

Prema nemačkom istoričaru Janu Vitu, Blaj je bio taj koji je provocirao pobune. Nedugo nakon što se spasio opet postaje kapetan. Opet se dešavaju pobune na drugim brodovima, koje su obično predvodili njegovi oficiri. Isto se ponovilo kad je postao guverner u Australiji.