Pseudoistorija
Pseudoistorija je pežorativni pojam koji se koristi za tip istorijskom revizionizma, koji često uključuje senzacionalne tvrdnje čije bi prihvatanje zahtevalo ponovno pisanje značajne količine prihvaćene istorije i koji se zasniva na metodoma koji odstupaju od standardnih istoriografskih konvencija. Kriptoistorija je srodan pojam koji se koristi za pseudoistorijske radove koji se zasnivaju na okultnim izvorima.
Pseudoistijski radovi i ideje nisu pravilno istražene, recenzirane ili ih ne podržavaju uobičajeni istoriografski metodi. Jedan od uobičajenih primera pseudoistorije je negiranje Holokausta, ali se i mnoge druge vrste teorija zavere mogu klasifikovati kao pseudoistorija.
Jedna od karakteristika pseudoistorije koju ona deli sa drugim vidovima pseudonauke je direktno objavljivanje radova i ideja. Normalna naučna debata, u koju spada i legitimni istorijski revizionizam, se vodi u specijalizovanim publikacijama kao što su žurnali. Mnogi pseudoistoričari preskaču ovaj korak i dikretno objavljuju svoje tvrdnje u popularnim formatima kao što knjige i članci čiji je cilj nestručna javnost koja ne može da oceni istinitost tvrdnji.
Pseudoistorijske tvrdnje su kontradiktorne prema zvaničnoj istoriji, kao i prema drugim pseudoistorijama.
Definicija[uredi | uredi izvor]
Pseudoistorija se može uporediti sa pseudonaukom po tome što obe dele metodologiju, verovanja i prakse za koje se tvrde da su naučne, ali ne prate odgovarajuće naučne i istorijske metodologije i nedostaju im dokazi ili su oni neubedljivi.
Prema piscima Majklu Šermeru i Aleksu Grobmanu, pseudoistiroja je „ponovno pisanje prošlosti za sadašnje lične ili političke svrhe“.[1]
Filozof Robert Tod Karol je predložio sledeće kriterijume za neku temu koji bi je označili pseudostorijom:
- rad nekritički prihvata mitove i anegdotske dokaze bez skepticizma
- rad ima političku, versku ili drugu ideološku agendu
- rad nije objavljen u akademskim krugovima i nije adekvatno recenziran.
- dokazi za ključne činjenice su selektivni i slavi i ignorišu protivrečne tvrdnje
- rad pretpostavlja da je mogućost da je nešto istina dovoljno da to bude istina
- rad se oslanja na jednu ili više teorija zavere onda kada bi princio Okamove oštrice preporučio prostije i verovatnije objašnjenje neke činjenice.
Veze sa drugim pseudodisciplinama[uredi | uredi izvor]
Pseudoistoriju često prati i pseudoarheologija kao što je verovanje u navodne drevne civilizacije kao što je Atlantida, ili učenja Nju ejdž izvora kao što su Ramta ili Knjiga Urantije, koje zagovaraju istorijske događaje ili hronologije koje se nisu desile. Ramta, na primer, je biće koje je navodno vodilo vojsku koja je pokorila 2/2 sveta pre 35.000 godina. Nacionalni misticizam je kombinacija pseudoistorije i pseudoarheologije sa navodnom istorijom posebne entičke grupe, koji tvrdi drevno ili čak ponekad natprirodno poreklo današnjeg naroda koji istorijski izvori ne podržavaju. Neki Hitlerovi simpatizeri su imali takva verovanja, tvrdivši atlantsko poreklo arijevske rase. Neki nacisti su imali slična verovanja, kao što je Društvo Tule. Još jedan primer preklapanja pseudoistorije sa misticizmom su tvrdnja iz Mormonove knjige po kojoj su američki starosedeoci potomci Izraelićana koji su migrirali na američki kontinent u starozavetno vreme.
Primeri[uredi | uredi izvor]
- katastrofizam
- knjiga Imanuela Velikovskog „Svetovi u sudaru“[2]
- alternativne hronologije
- teorija Anatolija Fomenka Nova hronologija[3]
- psihoistorija - pokušaj da se psihologija spoji sa istorijom, čime bi se odbacio istorijski metod
- prekolumbovska prekookeanska putovanja (u ovo ne spada vikinška kolonizacija Amerike)
- religiozna istorija
- naučna predviđanja u svetim tekstovima
- Sionski priorat: radovi kao što su „Sveta krvi, sveti gral“, koji pretpostavljaju da se Isus Hrist mogao oženiti Marijom Magdalenom, koja se kasnije preselila u današnju Francusku i rodila prvog u liniji merovinške loze.[5]
- radovi Dejvida Bartona i drugih koji zagovaraju da su Sjedinjene Američke Države osnovane isključivo kao hrišćanska nacija.[6][7]
- potrage za Nojevom barkom[8]
- etnocentrične pseudoistorije
- većina afrocentrističkih ideja (prekolumbovski kontakti Afrike i Amerike, Crni Egipat) su ocenjene kao pseudoistorijske[9][10]
- teorije o autohtonim Arijevcima koje je trebalo da osnaže hinduistički nacionalizam[11]
- kriptoistorije o germanskom misticizmu i nacističkom okultizmu[12]
- britanski izraelizam
- radovi inspirisani antisemitizmom
- „Protokoli sionskih mudraca“, falsifikovani rad čija je svrha bila da pokaže postojanje jevrejske zavere za vladavinu svetom[13]
- poricanje Holokausta: tvrdnje da se Holokaust nije desio ili je značajno preuveličan[14]
- Srpska autohtonistička škola[15]
- Visočke piramide
- Venetska teorija
- ideje da su današnji Makedonci direktni potomci antičkih Makedonaca
- Teza da su bugarski car Samuil i njegovi naslednici Gavrilo Radomir i Jovan Vladislav bili „makedonski carevi”.[16]
- antički astronauti, arheoastronomija i izgubljeni svetovi
- ideje od postojanju izgubljenih kontinenata Atlantida i Lemurija[4]
- „Kočije bogova?“ i druge knjige Eriha fon Denikena, koje tvrde da su drevni vanzemaljci sagradili piramide i druge spomenike[17]
- radovi Kristofera Najta, kao što je „Urijelova mašina“, koja zagovara postojanje drevne tehnološki napredne civilizacije[18][19]
- Šekspirovo autorstvo, pretpostavka da je neko drugi, a ne Vilijam Šekspir napisao dela koja mu se pripisuju.
- poricanje sletanja na Mesec
- ideje o majanskim proročanstima
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Shermer & Grobman 2009, str. 2.
- ^ Fritze 2009, str. 169.
- ^ Novikov, S. P. (2000). „Pseudohistory and pseudomathematics: fantasy in our life”. Russian Mathematical Surveys. 55.
- ^ a b Fritze 2009, str. 11.
- ^ Miller, Laura (2006). Burstein, Dan, ur. Secrets of the Code. Vanguard Press. str. 405. ISBN 978-1-59315-273-4.
- ^ House Passes, Considers Evangelical Resolutions, Baltimore Chronicle
- ^ David Barton - Propaganda Masquerading as History, People for the American Way
- ^ Dietz, Robert S. "Ark-Eology: A Frightening Example of Pseudo-Science" in Geotimes 38:9 (Sept. 1993), pp. 4.
- ^ Sherwin, Elisabeth. „Clarence Walker encourages black Americans to discard Afrocentrism”. Davis Community Network. Pristupljeno 13. 11. 2007.
- ^ Ortiz de Montellano, Bernardo & Gabriel Haslip Viera & Warren Barbour (1997). „They were NOT here before Columbus: Afrocentric hyper-diffusionism in the 1990s”. Ethnohistory. Duke University Press. 44 (2): 199—234. JSTOR 483368. doi:10.2307/483368. Nepoznati parametar
|no=ignorisan (pomoć) - ^ Nanda, Meera (January - March, 2005). „Response to my critics” (PDF). Social Epistemology. 19 (1): 147—191. doi:10.1080/02691720500084358. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) Sokal, Alan (2006). „Pseudoscience and Postmodernism: Antagonists or Fellow-Travelers?”. Ur.: Fagan, Garrett. Archaeolological Fantasies: How pseudoarchaeology misrepresents the past and misleads the public. Routledge. ISBN 978-0-415-30592-1. - ^ Nicholas Goodrick-Clarke. (1985). The Occult Roots of Nazism: Secret Aryan Cults and Their Influence on Nazi Ideology: The Ariosophists of Austria and Germany, 1890–1935. Wellingborough, England: The Aquarian Press. ISBN 978-0-85030-402-2.. (Several reprints.) Expanded with a new Preface. . 2004: I.B. Tauris & Co. ISBN 978-1-86064-973-8.
- ^ United States Holocaust Memorial Museum, Holocaust Encyclopedia "Protocols of the Elders of Zion", last updated 4 May 2009., Приступљено 24. 4. 2013.
- ^ Deborah E. Lipstadt, Denying the Holocaust: The Growing Assault on Truth and Memory, Plume. 1994. ISBN 978-0-452-27274-3. str. 215.
- ^ Todorović, Miloš. „Nationalistic Pseudohistory in the Balkans”. Skeptic Magazine. Pristupljeno 18. 12. 2019.
- ^ Pirivatrić 1997, str. 182-183.
- ^ Fritze 2009, str. 201.
- ^ Merriman, Nick, ur. (2004). Public Archaeology. Routledge. str. 260.
- ^ Tonkin, S., 2003, Uriel's Machine – a Commentary on some of the Astronomical Assertions., Pristupljeno 24. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Merriman, Nick, ur. (2004). Public Archaeology. Routledge. str. 260.
- Shermer, Michael; Grobman, Alex (2009). Denying History: Who Says the Holocaust Never Happened and why Do They Say It?. University of California Press. ISBN 978-0-520-94409-1.
- Fritze, Ronald H,. (2009). Invented knowledge: false history, fake science and pseudo-religions. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-430-4.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Jokić-Stamenković, Dragana (25. 5. 2022). „Kad „doktori nauka” i „akademici” fabrikuju neku novu prošlost”. Politika. Pristupljeno 26. 5. 2022.
- O štetnosti pseudoistorije (CZDS, maj 2023)
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
