Romski feminizam u Srbiji
Romski feminizam u Srbiji se ogleda u borbi za rodnu ravnopravnost, socijalnu jednakost, veću vidljivost, integraciju i unapređenje položaja romskih žena na teritoriji Srbije uz ukazivanje na višestruku diskrminaciju i nasilje koje proživljavaju po osnovu toga što su žene i pripadnice romskog naroda. Romkinje zauzimaju nezavidan društveni položaj koji je svojim većim delom karakteristično preklopljen s rasizmom i seksizmom. Rasizam, po svojoj osnovnoj karakteristici, dolazi od većinskog, belog stanovništva u čijem okruženju Romkinje bitišu, nikada u potpunosti prihvaćene kao ravnopravne članice. S druge strane, Romkinje u okviru same romske zajednice, a pod plaštom tradicije, osećaju pritisak seksizma koji ima ogroman uticaj na individualne živote svake pojedinke, a istovremeno duboko obeležava celokupnu zajednicu i njen položaj u širem društvu.
Uticaj feminizma na položaj Romkinja[uredi | uredi izvor]
Feminizam je do Romkinja dolazio sporije, pre svega zbog njihove isključenosti iz sfere obrazovanja i rada, ali u velikoj meri i zbog jaza koji postoji između aktivizma Romkinja i samog feminističkog pokreta. Ovde se ima u vidu takozvani „salonski feminizam” belih žena iz visoke akademske klase koje imaju visoku društvenu startnu poziciju. Ovakav feminizam ostaje nedostupan ženama iz marginalizovanih grupa. Sam feministički pokret često ne prepoznaje zajedničke ciljeve sa Romkinjama, već izjednačava ciljeve borbe Romkinja s ciljevima Roma generalno. Prihvatajući feminizam Romkinje nailaze na konflikt unutar sebe s usvojenim vrednosnim sistemima. Romkinje aktivistkinje su zbog toga često primorane da preispituju svoju lojalnost pokretu za prava Roma kroz pitanje kako zadržati nešto što je deo romskog etosa, a istovremeno ne narušiti ljudska prava.
Romkinje u Srbiji su mnogo toga naučile od feminističkog pokreta, crpeći snagu i nalazeći savezništvo kod feministkinja koje su prepoznale potrebu da se feminizam u okviru srpskog društva proširi i na najmarginalizovanije članice tog društva. Nasuprot tome, sve uticajniji feminizam glavnog pravca koji se danas naziva „borbom za rodnu ravnopravnost”, permanentno izbegava da prepozna sve one koji dolaze iz nevećinskih grupa poput Romkinja, lezbejki, invalitkinja i trans žena. Cilj ženskog pokreta u tom smislu je sprovođenje ideje solidarnosti kako bi sva pitanja bila jednako zastupljena i s istom pažnjom predstavljena društvu.[1]
Istorija organizovanja Romkinja u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Prvi pisani tragovi organizacije romskih žena na ovim prostorima datiraju iz 1920-ih, kada je osnovano prvo neformalno žensko pevačko društvo u romskom naselju Čair u Nišu. Iako ne postoje pisani tragovi koji to beleže, poznato je i da su Romkinje bile uključene u antifašističku borbu, kao i u antifašistički front žena (AFŽ). Od 60-tih godina počinju da se organizuju folklorna romska udruženja širom Jugoslavije u kojima su i Romkinje bile aktivne.
Tokom devedesetih, romski ženski aktivizam skrenuo je pažnju na marginalizovane grupe, kao i očiglednoj i svakodnevnoj diskriminaciji koju trpe pripadnice romskog naroda. Ovim se istovremeno u pojmovnik ljudskih prava kod nas uvodi i termin „dvostruka diskriminacija”. Uskoro je postalo jasno da je potrebno ovaj termin zameniti pojmom „višestruka diskriminacije”, odnosno „intersekcionalnost”. Time se naglašava da se diskriminacija dešava i po još mnogim drugim osnovama, kao što su klasa, rod i seksualna orijentacija, religijsko opredeljenje, zdravstveno stanje, itd.[2]
Tokom 1997. godine u Nišu je počela da se formira grupa žena pod imenom Ženski prostor, koja je prepoznala da u sve vidljivijem civilnom sektoru, a posebno ženkom, nedostaje svest o višestrukoj diskriminaciji i problemima Romkinja. Istovremeno, u Beogradu se osniva Romski ženski centar Bibija. Iako ideja o umrežavanju romskih ženskih organizacija postoji od kraja 90-tih godina, prvo okuplljanje se dogodilo 2. i 3. decembra 2004. Tada je, u organizaciji Romskog ženskog centra Bibija, održan osnivački sastanak Romske ženske mreže. 14 aktivistkinja romskih ženskih organizacija i inicijativa izradile su okviran strateški plan za rad Mreže i načine za međusobnu podršku u uključivanju Romkinja u Dekadu inkluzije Roma.[3]
Danas Mreža broji 25 organizacija i inicijativa koje deluju na čitavoj teritoriji Srbije. U okviru Romske ženske mreže postoje i podmreže koje obuhvataju aktivistkinje u regionu, kao što su: Ženska romska mreža Vojvodina, Mreža Banata, mreža aktivistkinja južne Srbije „Zajedno možemo”, Romkinje Beograda. Njihova borba je okrenuta ka sistemskom rešavanju problema sa kojima se Romkinje suočavaju, ostvarivanju ženskih ljudskih prava vezanih za obrazovanje, rad, zapošljavanje, ekonomsko osnaživanje, unapređenje zdravstvene zaštite, borbu protiv nasilja u porodici i trgovine ženama i decom, veće učešće Romkinja u javnom i privatnom životu, razvijanje kulture i drugih aspekata koje čine temelj ljudskih prava.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Zaharijević, Adriana. Neko je rekao feminizam?. Beograd: Heinrich Böll Stiftung.
- ^ „Počeci organizovanja Romkinja na našim prostorima”. romadaje.org.[mrtva veza]
- ^ „Formiranje Romske ženske mreže”. romadaje.org.[mrtva veza]
- ^ „Mreža danas”. romadaje.org.[mrtva veza]