Spomen-park Brezovica

Spomen park Brezovica

Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.

Spomen park Brezovica je memorijalni park-šuma u kojoj je 22. juna 1941. godine osnovan Sisački partizanski odred, prvi partizanski odred u okupiranoj Jugoslaviji. Ovaj deo šume je posle rata uređen, a u spomen parku je 1981. godine podignut monumentalni spomenik.

Istorija

Nakon napada nacističke Nemačke na Sovjetski Savez 22. juna 1941. godine, grupa sisačkih članova KPJ i skojevaca, isti dan se sastala u obližnjoj šumi Brezovici i tamo formirala Sisački partizanski odred. Odred je delovao nekoliko meseci, nakon čega je bio rasformiran.

Posle rata, na mestu osnivanja odreda bila je postavljen spomen-ploča. Spomenik je bio poznat pod imenom „Debeli Brest“, jer se nalazio pod starim brestom ispod kojeg je odred bio osnovan.

Godine 1981, na tom mestu podugnut je reprezentativni spomenik visoke umetničke vrednosti, čiji je autor bio akademski vajar Želimir Janeš. U spomenik je bila ugrađena ploča koja je ranije stajala na tom mestu. Unutar spomenika su se nalazile bronzane spomen-ploče u obliku stilizovanih pesnica, na kojima se nalazio spisak svih boraca odreda.

Nakon 1990. godine, spomenik je devastiran, ploča s imenima razbijena, a bronzane pesnice ukradene. Skulptura kolone boraca, rad Frane Kršinića, na određenim je mestima oštećena eksplozivom.

Nakon što je 1991. godine Dan ustanka naroda Hrvatske prestao da bude državni praznik, umesto njega 22. jun je proglašen kao Dan antifašističke borbe. Od tada je spomen park Brezovica mesto centralne manifestacije proslave praznika svake godine. Pred spomenikom se polažu venci delegacija raznih udruženja i organizacija i drže govori zvaničnika.

Opis parka

Spomen park se sastoji od nekoliko obeležja, od kojih je centralni apstraktni spomenik. Spomenik izgledom podseća na stablo bresta, koje je nekoć raslo na tom mestu. Po njemu je spomenik poznat pod imenom „Stari Brijest“.

Na prilazu do spomenika se nalazi skulptura „Ustanak“, rad vajara Frane Kršinića. Skuplturu čini kolona od četiri borca, od kojih onaj na začelju poziva narod na ustanak, ispred njega su u pokretu žena-borac sa puškom koja takođe zove u ustanak, pokraj nje muškarac sa puškom koji juriša napred i borac koji na čelu kolone diže desnu pesnicu, a levom rukom drži vijoreću zastavu. Pesnica borca na čelu uništena je eksplozivom, kao i još neki detalji na skulpturi.

Pred spomenikom se nalazi spomen ploča na kojoj su ispisana imena palih boraca iz odreda. Ploča je oštećena sa nekoliko hitaca iz vatrenog oružja.

Pokraj spomenika nalazi se i četverougaoni kamen na kojem je ispisan datum 22. jun 1941. Uz datum se nalazi impresionistički prikaz spomen šume Brezovice, na kojem može da se razazna spomenik. Na sve četiri bočne strane kamena nalaze se natpisi: na zapadnoj Brezovica Kaline, na istočnoj Brezovica Žabno, na severnoj Žabno Sisak i na južnoj Bezovica Osekovo.

Galerija

• 
  Spomenik „Stari Brijest“
• 
  Spomenik „Ustanak“
• 
  Spomen-ploča
• 
  Spomen-mozaik

Literatura

• Spomenici revolucionarnoga radničkog pokreta Narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije: Kategorizacija. „Republički zavod za zaštitu spomenika kulture“, Zagreb 1986. godina.
• Juraj Hrženjak, ur. Rušenje antifašističkih spomenika u Hrvatskoj 1990-2000. „SABA RH“, Zagreb 2002. godina.

Vidi još

• Sisački partizanski odred
• Dan antifašističke borbe
• Spisak spomenika NOB u Hrvatskoj