Crkva Svetog Đorđa u Gornjoj Bitinji
| Crkva Svetog Đorđa u Gornjoj Bitinji | |
|---|---|
 Crkva Svetog Đorđa | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Gornja Bitinja |
| Opština | Štrpce |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 16. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Kosova i Metohije |
Crkva Svetog Đorđa u Gornjoj Bitinji, naseljenom mestu na teritoriji opštine Štrpce, na Kosovu i Metohiji, podignuta je u 16. veku. Pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve.
Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, od 1990. godine.
Prošlost crkve[uredi | uredi izvor]
Crkva posvećena Svetom Đorđu je smeštena na seoskom groblju u Gornjoj Bitinji. Selo Gornja Bitinja se prvi put pominje u turskom popisu iz 1455. godine kao veliko naselje sa 47 srpskih kuća i dva seoska popa. Po izgranji, crkva je oslikana, s tim da su danas sačuvani samo fragmenti fresaka u oltarskom prostoru. Prema očuvanom delu zapisa u apsidi, ktitorka obnove je bila izvesna Jelena. Kamena ploča sa natpisom u Gornjoj Bitinji, koja se nalazi severozapadno od crkve, svedoči da su srpski vlastelini Nikodima i Prtušina 1592. godine crkvi poklonili vodenicu, šumu, njivu i livadu. Crkva je obnovljena 1920. godine.
U crkvi Svetog Đorđa je najverovatnije bilo sačuvano poznato Prizrensko jevanđelje na pergamentu iz XIII veka sa 36 minijatura. Narodna biblioteka u Beogradu je otkupila ovo jevanđelje od skopskog antikvara Hadži Jordana, koji ga je pronašao. Prilikom nemačkog bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. godine jevanđelje je izgorelo u velikom požaru
Opis crkve[uredi | uredi izvor]
Predstavlja skromnu jednobrodnu građevinu pravougaone osnove. Na istoku se nalazi polukružna oltarska apsida, a na zapadu kasnije dozidana priprata. Brod hrama presvođen je poluobličastim svodom sa trijumfalnim lukom. Crkva je pokrivena krovom na dve vode, a fasada je bez ukrasa. Dve kamene spolije ugrađene su u pod crkve i pretpostavlja se da su delo majstora iz radionice Manastira Svetih Arhanđela u Prizrenu.
Crkva je do 1920. godine bila u ruševinama kada je izgrađena sadašnja. Po svemu sudeći od prvobitne crkve je ostala samo oltarska apsida i deo istočnog zida sa nišom đakonikona. Priprata, kasnije izgrađena, znatno je niža od nivoa krova crkve. Prostor priprate natkriven je tavanicom od dasaka sa ulazom za tavan gde je vidljiva krovna konstrukcija. U apsidi su delimično sačuvane freske. U prvoj zoni su dve stojeće figure svetitelja, možda likovi sv. Vasilija i sv. Jovana Zlatoustog (verovatno Poklonjenje Agnecu). Iznad njih je, u kohni, Bogorodica Šira od nebesa. U desnom (južnom) uglu apside je natpis ktitorke fresaka Jelene. Freske se okvirno mogu datirati u XVI/ XVII vek. Ulaz u crkvu je lučan, sa tri stepenika visine. Pod je prekriven betonskom oplatom. U podu crkve su sačuvane dve kamene ploče kružnog oblika. Ploča od belog mermera u čijem središtu je ornament u obliku soleil tournant sa osam dvostrukih krugova sa upisanim trouglovima oko njega i dvostrukim obimnim okvirom poluprečnika 63 cm zalivena je u cementnu košuljicu poda ispred ikonostasa, na mestu amvona. Druga ploča, ulivena u pod priprate, takođe mermerna, ima komplikovaniji geometrijski ukras u obliku dva trougla postavljena u obliku Davidove zvezde sa krugovima na secištima i u centru šestougla, te kopljima u kracima. Davidova zvezda okružena je trouglovima postavljenim po kružnoj liniji spoljnog okvira. Obe ploče se vrlo pouzdano mogu datovi u prvu polovinu XIV veka i mogle bi da potiču iz radionice prizrenskih Svetih arhanđela.
U njivi, na levoj obali Sušitske reke, oko 500 m jugozapadno od crkve do pola ukopan u zemlji, nalazi se kameni spomenik sa urezanim ornamentom u obliku kruga i krstom sa pupoljcima u njegovom središtu. Sa sve četiri strane je dug uklesani tekst.
Osnov za upis u registar[uredi | uredi izvor]
Rešenje Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture AKMO u Prištini, br. 251 od 16. 4. 1958. g. Zakon o zaštiti spomenika kulture i prirodnih retkosti (Sl. glasnik NRS br. 54/48).[1]
-
Pogled sa zapadne strane -
Zvonik i crkva -
Natpis -
Bogorodica znamenja -
Spolije u podu crkve -
Kameni ukras-spolija sa natpisom
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Crkva Sv. Đorđa u Gornjoj Bitinji — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Kosovski manastiri-Svedoci istorije
Napomena: Sadržaj ovog članka je jednim delom ili u celosti preuzet sa http://www.sanu.ac.rs. Nosilac autorskih prava nad materijalom je dao dozvolu da se isti objavi pod slobodnom licencom. Dokaz o tome se nalazi na OTRS sistemu, a broj tiketa sa konkretnom dozvolom je 2009072410055859.
