Šoa (provincija)

Šoa (giz: ሽዋ šawā, engleski Shewa) je istorijska provincija Etiopije, nekad je to bilo samostalno kraljevstvo u okviru Etiopskog carstva, današnji etiopski glavni grad Adis Abeba nalazi se u središtu te istorijske pokrajine.

Geografske karakteristike

Jezgra Šoe nalazila se na planinskoj visoravni, na području oko današnjeg grada Adis Abebe, dakle u središtu Etiopije. Nakon velike invazije Ahmada Granja i gubitka Pokrajine Bale, Šoa je postala jugoistočna granica Etiopije. Visoka Šoa je bila lako branjiva, tu se na neki način nastavio život i kontinuitet vlasti ranijih razdoblja, uprkos znatnom osiromašenju zbog gubitka susednih zemalja. Vremenom je Šoa postala sigurno utočište, mada potpuno izolovano od ostatka Etiopije, ali i od neprijateljskih nasrtaja.

Važnija naselja Šoe su; Debre Berhan, Antsokia, Ankober, Entoto i Adis Abeba koja je povremeno bila i sedište pokrajine Šoa.

Većina severne Šoe (okruzi Menz, Tegulet, Jifat, Jedite, Bulga) nastanjena je uglavnom je kršćanskim Amharcima i Oromcima, dok su južna i istočna Šoa nastanjene uglavnom muslimanskim Oromcima. Važan verski objekt u Šoi je manastir Debre Libanos, koji je osnovao sv. Tekle Hajmanot, nalazi se u sjvernoj Šoi u zoni Semien Šoa.

Istorija

Šoa se prvi put spominje u istorijskimm dokumentima kao muslimanska država, za koju dobar poznavalac etiopske istorije G.V.B. Hantingford pretpostavlja da je osnovana 896, sa sedištem u Valalahu. Šoa je pokorena i postal je deo Sultanata Ifat negde oko 1285. U novije vreme ekipa francuskih arheologa, uspela je da iskopa tri urbana centra za koje se smatra da su iz razdoblja islamskog kraljevstva Šoa .

Legendarni etiopski car (neguš negasti) Jekuno Amlak poveo je svoj ustanak protiv dinastije Zagaj iz jedne hršćanske enklave u Šoi naseljene uglavnom Amharcima. Za sebe je tvrdio da je direktni potomak prvih salomonskih etiopskih vladara, koji su vladali Etiopijom pre Aksumsko zagajske dinastije. Oni su koristili Šou kao svoje sigurno utočište, u trenucima kad im je bio ugrožen opstanak, poput agresije kraljice Gudit i drugih neprijatelja. I u legendarnoj knjizi Kebra Nagast (Spisak etiopskih vladara), Šoa se spominje kao deo carstva Menelika I (poglavlje 39). Postoji mogućnost, da je ovo poglavlje naknadno ubačeno, jer je i vladar i osnivač dinastije Lebna Dengel tvrdio za sebe nešto slično. Sumnja je tim veća kad se zna da se Kraljevstvo Aksum kao i njegov prethodnik Kraljevstvo Damot uglavnom su bili ograničeni na sever Etiopije i Eritreju.

U 16. veku, Šou kao i ostatak hršćanske Etiopije osvojile su snage Ahmad Granja iz Sultanata Adal. Bezvašće u Šoi iskoristila su oromskaplemena koja su se iz Kenije naselila u velikom broju na opustošenim delovima Šoe, naročito na području Velega, Arsi i Volo. O istoriji Šoe pre 1800. Zna se vrlo malo, ali jedno je sigurno da su se tadašnji car Lebne Dengel i njegovi sinovi uspješno skrivali i bežali ispred Granjovih hordi po vrletima Šoe, koju Granj nikad u potpunosti nije uspeo da pokori.

Kralj Sale Selasije

Vladarsku dinastiju Šoa osnovao je Negasa Krestos krajem 17. veka, on je uspeo da učvrsti svoju vlast oko Jifata. Usmena predanja o njegovu poreklu se poprilično razlikuju. Po jednom od njih zabilježenom 1840, njegova majka bila je ćerka Ras Farisa, sledbenika cara Suseniosa, koji je zbog progona izbegao u Menz. Po drugoj pak koju je znao i prenosio Serta Vold, savetnik cara Sale Selasija (oko 1795—1847), on je bio potomak po muškoj liniji Jakoba, najmlađeg sina Lebne Dengela, pa prema tome i direktni slednik drevne Solomonske dinastije. Zbog toga sebe vladarska dinastija Šoa smatra mlađim ogranakom grane oalomonske dinastije odmah pored starijeg ogranka iz Gondara.

Sin cara Negase Sebestianos uzeo je carsku titulu Meridazmač ("strašni zapovjednik"), tu tradiciju preuzeli su i njegovi naslednici, sve do Sale Selasija, koji se proglasio za kralja Šoe 1830. Njegov unuk, Sale Marjam, na kraju će uspeti da postane car ciele Etiopije krajem 19. veka pod imenom Menelik II.

Kraljevi Šoe proširili su teritorije pod svojom vlašću prema jugu i istoku, kroz doline i pustinje, i uspeli da podvrgnu svojoj vlasti i neka davno izgubljena područja. Carevi Etiopije uvek su kroz celu istoriju smatralii da im pripadaju južni teritoriji Etiopije, - tvrdivši da im pripadaju po istorijskom pravu, jer su im pripadale prije razorne inavazije Imama Ahmad Granja. Nakon poraza Granja, došlo je do velike migracije plemena Oromo na ispražnjene južne prostore i time se drastično izmenila demografska struktura tih krajeva. Kraljevstvo Šoa pod Menelikom II uspelo je da gotovo u celosti obnoviti Etiopiju, tako da se pokrajina Šoa našla u središtu carstva, time je ona postala i središte nove etiopske države.

U novije vreme, Šoa je bila provincija u okviru Etiopskog carstva, potom jedna od regija Etiopije za vreme vojnog režima Derg sve do 1984. Tad je nakon proglašenja "Narodne Republike Etiopije", podeljena u četiri upravna regiona; Severna Šoa, Južna Šoa, Istočna i Zapadna Šoa. Nakon sloma režima Derg 1991, ukinute su stare istorijske pokrajine i regioni, koji su zamjenjeni sadašnjim današnjim regionima Etiopije (utemelenih na etničkim i jezičnim granicama). Tako da je teritorij stare Provincije Šoa podeljen između Regije Amhara, Regije Oromija i posebnog područja glavnog grada Adis Abebe.

Pogledajte i ovo

• Vladari Šoe