Jovan Apostolović
| Jovan Apostolović | |
|---|---|
 Bista Jovana Apostolovića ispred Pasterovog zavoda u Novom Sadu | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | posle 1730. |
| Mesto rođenja | Budim,  Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 1770 |
| Mesto smrti | Novi Sad, Habzburška monarhija |
| Naučni rad | |
| Poznat po | Prvi Srbin doktor medicine |
Jovan Apostolović (Budim, posle 1730 — Novi Sad, 1770) bio je prvi Srbin doktor medicine. Školovanih lekara Srba nije bilo sve do 12. oktobra 1757. kada je Jovan Apostolović, Srbin iz Budima, u Haleu odbranio doktorsku disertaciju.[1][2]
Život i delo[uredi | uredi izvor]
Jovan Apostolović je rođenjen u Budimu, Habzburška monarhija, ali se tačan datum njegovog rođenja različito navodi u mnogim izvorima. Prema jednom od najpouzdanijih on je rođen novembra 1735. kako to stoji u Apostolovićevoj upisnici iz Požunskog (Bratislava) liceja iz novembra 1750. Kako je u upisnici navedeno da je star 15 godina, Risto Kovijanić smatra da je možda rođen i 1734, a ne 1730. kako je zabeležio Rajković, a onda njegov stav prihvatili mnogi istoričari srpske medicine.[3]
Jovanova porodici poreklom je iz Soluna. Jovanov deda Dima Apostolović, bio je sapundžija i birov u Tabanu, u srpskoj četvrti Budima. Rođen od majke Ljubice i oca Vukana kao treće dete, rastao je u duhu pravoslavlja i tradicionalnih običaja, ali često je poboljevao jer je bio nežnog zdravlja.
Rano je naučio da čita i piše, pa je noći provodio uz sveću čitajući knjige. Jovan je privatnu osnovnu školu završio u rodnom gradu Budimu, kod učitelja Damjana Ignjatovića, po čijem je savetu nastavio školovanje na Bratislavskom (Požunskom) liceju na kome je izučavao retoriku i filozofiju od 1749. do 1754. Za vreme školovanja na liceju u Bratislavi, školski drug mu je bio Pavle Julinac.
Jovan Apostolović je medicinu studirao u Haleu od 1754. do 1757. Za vreme studija nije mnogo secirao leševe, što se vidi iz podataka fakulteta u Haleu da je njegov profesor Hofman za 24 godine secirao samo 20 leševa. Diplomirao je 12. (ili 20 po drugim izvorima) oktobra 1757. godine nakon odbrane doktorske inauguracione teze pod naslovom: „Kako utiču psihičke traume na ljudski organizam“ (lat. Dissertatio inauguralis medico-philosophica exhibens modum quo affectus animi in corpus Humanum agunt generatim) i tako postao prvi doktor medicine među Srbima. Sama inauguraciona teza imala je 40 strana i bila je podeljena u 65 paragrafa.[4]
U svojoj medicinsko - filozofskoj raspravi, koju je Jovan Apostolović posvetio svom učitelju i mentoru Gerhardu van Svitenu, austrijskom reformatoru, probleme stresa tretirao je na u to doba moderan način, u duhu ideja prosvećenosti koje će kod Srba nešto kasnije razviti Dositej Obradović. Disertacija koja je pisan latinskim jezikom danas ima samo istorijsku vrednost.
U posveti Gerhardu van Svitenu, Jovan Apostolović je između ostalog, napisao da je on...
| „ | ...„možda jedini i prvi iz slavnog srpskog naroda koji je svoj duh poklonio medicinskoj nauci“... i izrazio nadu da će ovaj uspeh pokrenuti njegov „ugledni srpski rod, do sada dovoljno slavan po oružju, da ubuduće bude proslavljan i po svojoj književnosti i nauci i da se tako, ne samo mačem već i naukom bori za napredak svoje mile otadžbine“[5] | ” |
Kao izuzetnom studentu profesori su mu dozvolili da već dve godine po diplomiranju, 1760, brani doktorsku disertaciju pod nazivom „Kako osećanja deluju na ljudsko telo”, što se u istoriji medicine računa kao jedno od prvog razmatranje uticaja stresa na fizičko zdravlje čoveka. Jedan primerak njegove disertacije čuva se u Univerzitetskoj biblioteci u Budimpešti a jedan u Britanskom muzeju u Londonu.[6]
Nakon završenih studija Jovan Apostolović je jedno vreme radio u Budimu a potom je 1759. godine prešao u Novi Sad gde je radio u privatnoj praksi.
Nakon što se u Banatu i Beogradu pojavila kuga, pa je pretila opasnost od epidemijskog širenja zaraze, gradske vlasti Novog Sada su Apostolovića angažovale na lečenju bolesnika i suzbijanju zaraze.[7] Tako je mesto gradskog fizikusa (publicus civitatus medicus) uspeo da dobije zahvaljujući opasnosti od širenja kuge 13. januara 1763. godine, sa godišnjom platom od 300 forinti. Ovim postavljenjem Apostolović je postao i prvi fizik u Novom Sadu o čemu je pismeno izveštena i Kranjevska ugarska dvorska komora.[1]
Kada mu je grad prvo smanjio a onda prestao da isplaćuje platu, zbog lošeg materijalnog stanja (po drugima izvorima iz verskih pobuda) Apostolović je došao u sukob sa gradskim vlastima, i podneo ostavku na dužnost fiziku sa maja 1765. godine i ponovo je nastavio u Novom Sadu da radi u privatnoj praksi.[8]
Više puta prelazio je Savu i Dunav da bi došao u Srbiju zahvaćenu kolerom kako bi pomagao obolelima, i učestvovao u suzbijanju zaraza u Beogradskom pašaluku.
Kao privatni lekar radio je sve do prerane smrti (pretpostavlja se od tuberkuloze) u Novom Sadu, 1770. godine, u 36-toj godini života.[1]
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
- Joannes Apostolovichs, Dissertatio inauguralis medico - philosophica exhibens modum quo affectus animi in corpus Humanum agunt generatim, Halae (1757)
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Krstić, Uglješa: Doktor Jovan Apostolović, prvi Srbin lekar, Zbornik Matice srpske za književnost i jezik, Knjiga treća 1955. g.
- ^ Grupa autora, Apostolović, Jovan U:Medicinska enciklopedija, Zagreb (1967), Medicinska knjiga Beograd-Zagreb, p. 303
- ^ Jokanović V. Dr Jovan Apostolović i njegovo vreme. Srpska akademija nauka i umetnosti, Ogranak; Novi Sad, 2007.
- ^ Milić D. Doktorske teze prvih Srba lekara. Arhiv za istoriju zdravstvene kulture Srbije, 1988;17(1—2):116-124.
- ^ Radoje Čolović, 800 godina srpske medisine, Predavanje održano na Drugom naučnom skupu „800 godina srpske medicine“, manastir Sv. Prohor Pčinjski, 9. do 12. juna 2011. godine.[1] Pristupljeno 15. 5. 2014.
- ^ Pavlović B. Istorija srpske medicine. Beograd 2005.
- ^ Baljošević S. Velike infektivne morije u srednjem veku. Simpozijum o srednjevekovnoj medicini u Srbiji. Zbornik radova. Priština, 1989:93-102
- ^ Vladimir Sakač, Iz istorije Novog Sada i njegovog zdravstva (I-IV) II deo. Eskulap, 2008, (1-2 ) 102:5 [2] Pristupljeno 15. 5. 2014.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- J.Jeremić, Prilozi za biografski rečnik vojvođanskih Srba lekara od 1736. do kraja 1940., Novi Sad 1952.
- M.D Grmek, Inauguralne disertacije, hrvatskih, srpskih i slovenačkih lekara, Starine JA, 1951. br.43, 241.
- R.Siomonović, Srbi lekari u Vojvodini, Miscellanea, I, Beograd 1937, 58
- Prvi Srbin lekar dr Jovan Apostolović i njegova disertacija, Zbornik II sastanka istoričara medicine 1955, Beograd 1957, pp. 72—73.