Džon Frotingam
Džon Frotingam | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1878 |
| Mesto rođenja | Bruklin, SAD |
| Datum smrti | 19. novembar 1935. (56/57 god.) |
| Mesto smrti | Francuska |
Džon Frotingam (engl. John Frothingham; Bruklin, 1878[1] — Getari, 19. novembar 1935[2]) bio je američki pravnik, industrijalac, savremenik i učesnik Velikog rata.[3] Kao veliki ljubitelj muzike preko koje je doznao za sudbinu slovenskih naroda u ratu, pomogao je u prikupljanju dece – ratne siročadi i osnovao četiri Amerikanska vaspitna doma za ratnu siročad i napuštenu decu.[4] Nosilac je Karađorđeve zvezde sa mačevima i Kraljevskog ordena Belog orla.[5][6]
Život i karijera[uredi | uredi izvor]
Rođen je u Bruklinu, u bogatoj i uglednoj porodici iz koje potiče i jedan od najvećih američkih slikara Džejms Frotingam. Završio je francuski jezik, svirao klavir i bavio se komponovanjem. Posle diplomiranja, muzika ga je odvoela u Beč, Minhen i Prag sa ciljem da usavrši tehniku sviranja.[7]
Sa Srbima, čiji će veliki dobrotvor postati u Velikom ratu, došao je u kontakt preko iseljeničkih društava koja su svirala balkansku etno muziku u Sjedinjenim Američkim Državama. Kao zaljubljenika balkanske muzike, nesreća Srbije u Velikom ratu, u leto 1914. godine pogodila ga je toliko da je u više navrata donirao medicinski materijal i novac za ratom zahvaćenu zemlju.
Kada je Jelena Lozanić 1915. u ime Crvenog krsta Srbije otputovala u Ameriku, Frotingam se upoznaje s njom, a preko nje i sa Mihajlom Pupinom i jeromonahom Nikolajem Velimirovićem. Tada počinje njihov zajednički rad, koji će trajati više od dve decenije.
Kada se između Jelene i Džona razvila ljubav, oni su tu ljubav 1921. godine ozvaničili pred oltarom ruske crkve u Njujorku, i rođenjem devojčice Ane.
Porodica Lozanić-Frotingam je do 1935. godine živela na jugu Francuske, odakle je sve vreme pomagala deci u Srbiji.
Preminuo je 1935. godine a sahranjen je na groblju u Bijaricu u Francuskoj. Godinu dana kasnije 1936, obrazovan je Odbor u Skoplju od najviđenijih predstavnika Južne Srbije koji je imao zadatak da prikupi priloge za venac i spomenik Džonu Frotingamu, dobrotvoru i prijatelju Srpskog naroda iz vremena Velikog rata.[8]
U oktobru 1937. delegacija na čelu sa Darinkom Grujić položila je venac na Frotingamov grob. Urađen u duborezu, venac je bio visok 3 i širok 2,5 metra. U sredini venca izrađen je lik Frotingama, uokviren lovorovim listovima na kojima su ispisana imena društava, organizacija i ustanova koje je Frotingam stalno ili povremeno pomagao od početka Velikog rata do svoje smrti. Venac je bio rad skopskih umetnika i predstavljao je remek-delo.[9]
Delo[uredi | uredi izvor]
Sa svojom sestrom i ujacima 1914. godine, kada je čuo o sudbini Srbije u Velikom ratu, potražio je način kako da pomogne. Frotingam je najpre donirao 10 hiljada dolara što je bio samo početak njegovog rada na pomoći Srbiji i njenom narodu.[10] Potom je u novembru 1914. godine poslao čitavu jednu bolnicu za Beograd, sa opremom i osobljem od ukupno deset lekara i pomoćnika. Vrednost bolnice sa svim pratećim materijalom iznosila je oko 200 hiljada tadašnjih dolara.[11]
Takođe je u Srbiji osnovao i do kraja postojanja finansirao dva doma za srpsku ratnu siročad:
- Prvi dom, je bio Srpsko-američki dom, koji je sa ogromnom predanošću i zalaganjem vodila Darinka, poznata kao mama Grujić. Dom je prošao ceo ratni put od Beograda, preko Bitolja, Soluna, Atine, Nice, ponovo Beograda i na kraju Sremske Kamenice gde je postojao dok i poslednji pitomac nije iškolovan i otisnut u život.
- Drugi dom, je bio Dom u Vranju[12] smešten u dve novoizgrađene dvospratne zgrade za smeštaj ratne siročadi (kroz koji je prošlo oko 600 pitomaca) i treće za prijem gostiju.[8][a]
Priznanja[uredi | uredi izvor]
U čast humaniste i filantropa Džona Frotingama, u holu Medicinskog fakulteta u Nišu 2020. godine postavljena je spomen bista, rad poznatog vajara Dragoljuba Drobnjaka iz Prokuplja.[13]
Trenutno se radi na postavljanju najsavremenije genetičke laboratorije koju opremaju prijatelji iz Evropske komande američke vojske, sa uređajima koji koštaju oko milion dolara. Laboratorija će dobiti ime po Džonu Frotingamu.[13]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Sve zgrade su posle Drugog svetskog rata nacionalizovane, a natpisi koji su označavali da se radilo o njegovim zadužbinama, kao i tabla koja je označavala njegovu ulicu, uništeni su. Dve zgrade u kojima je ”Frotingamova srpska ratna siročad” našla utočište, odrastala i školovala se, srušene su i na njihovo mesto sagrađena je bolnica grada Vranja.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Simonović, Tomislav (18. 09. 2020). „Kada je rođen i gde je sahranjen „Amerikanac koji je voleo Srbe””. Politika: 21.
- ^ Vreme, 16. nov. 1938, str. 7. digitalna.nb.rs
- ^ „Arhiv grada: Frotingamov dom za ratnu siročad”. Dnevnik (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-05.
- ^ „Najveći srpski dobrotvor i nacionalni heroj Srbije – Džon Frotingam”. VRANJSKA PLUS TELEVIZIJA (na jeziku: srpski). 2018-10-05. Pristupljeno 2024-02-05.
- ^ Tomislav R. Simonović: „Džon Frotingam: zaboravljeni srpski dobrotvor“, Beograd, Zavod za udžbenike, 2018.
- ^ Dr Milorad Dragić, Sećanje na medicinski rad u Prvom svetskom ratu, prilog sećanja na rad Džona Frotingama. Zbornik neobjavljenih radova saopštenih u sekciji knj. 2. „U spomen pedesetogodišnjice Albanske Golgote“, Srpsko lekarsko društvo, Sekcija za istoriju medicine i farmacije, Beograd, 1965
- ^ „An American Who Loved Serbs” (na jeziku: engleski). 9. 9. 2020. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ a b Vreme, 17. oktobar 1937.
- ^ NADA Petrović, AMERIČKA ELITA ZA SRBIJU U VELIKOM RATU dr Edvard Rajan, Džon Frotingam i Darinka Grujić www.arhivvojvodine.org.rs Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. oktobar 2018)
- ^ „Istraživački tekst Tomislava Simonovića o američkom dobrotvoru Džonu Frotingamu - Kulturni centar Novog Sada - Kulturni centar Novog Sada”. www.kcns.org.rs (na jeziku: srpski). 2018-06-19. Pristupljeno 2024-02-05.
- ^ Review Arhiv Bilten Historiography Exhibition catalogues Finding aids Promotions Presentation of the book John B. Frothingham, forgotten Serbian Benefactor and the exhibition dedicated to him and his work Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. avgust 2022) Pristupljeno:24. 1. 2021}}
- ^ „Dom učenika srednjih škola Vranje”. www.domucenikavr.co.rs. Pristupljeno 2024-02-05.
- ^ a b Vesti, Niške (2020-11-19). „Džon Frotingam zaboravljeni srpski dobrotvor iz Amerike”. Niške Vesti (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-02-05.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Ko je bio Džon Frotingam („Politika”, 11. januar 2019)
- Džon Frotingam – čovek koji je Srbiji poklonio dva državna budžeta, pristupljeno 13. juna 2023.
