Agatarhid

Agatarhid
Lični podaci
Druga imena	Ἀγαθαρχίδης
Datum rođenja	oko 200. p. n. e.
Mesto rođenja	Knid, Mugla, Turska,
Datum smrti	140. p. n. e.
Mesto smrti	Drevna Atina,
Filozofski rad
Škola filozofije	Paripatetička škola
Interesovanja	Geografija, istorija

Agatarhid iz Knida (stgrč. Αγαθαρχιδης Αγαθαρχιδης,oko 200. p. n. e., Knid — 140. p. n. e., Atina), istoričar, geograf, gramatičar i peripatetički filozof, poznat po svojim opisima severoistočne Afrike, Persijskog zaliva i Crvenog mora.

Biografija

Fragmentarni podaci o Agatarhidovoj biografiji poznati su iz njegovih autobiografskih beleški u sačuvanim fragmentima njegovih dela, kao i iz kodeksa 213 Fotijeve „Biblioteke“. Poznato je da je Agatarhid rođen u Knidu (na zapadnoj obali moderne Turske) u siromašnoj porodici oko 200. godine p. n. e. i još mlad se preselio u Egipat.

U Egiptu je Agatarhid privukao pažnju Kinija, dvorjana i savetnika Ptolomeja VI. Kini, koji je uzeo Agatarhida pod svoju zaštitu, upoznao ga je sa drugim kraljevskim poverljivim licem - istoričarem i diplomatom Heraklidom Lembom. Herkalid je uzeo Agatarhida u službu svog ličnog sekretara i čitaoca, a kasnije ga uveo u krug lokalnih peripatetičkih filozofa. Postepeno je Agatarhid stekao ime za sebe, postajući jedan od vođa intelektualnog života Aleksandrije, ali 145. p. n. e. proterao ga je novi kralj Ptolemej VIII, verovatno zbog podrške svom rivalu Ptolomeju VII. Agatarhid je očigledno proveo ostatak života u Atini, gde je završio svoje najpoznatije delo „Na Crvenom (Eritrejskom) moru”.

U njegovu čast nazvan je krater Agatarhid na Mesecu.

Zbornik radova

Prema Fotiju, Agatarhid je iza sebe ostavio šest dela. Sačuvali su se samo naslovi tri njegove knjige - ovo uključuje epitome pesme autora iz 4. veka p. n. e. Antimah Kolofonski „Lidski“, knjiga o prijateljstvu i zbirka izvoda istraživača prirode i čoveka.

Više se zna o dva fundamentalna istorijska dela Agatarhida - desetotomnoj „Istoriji Azije“ i 49-tomnoj „Istoriji Evrope“, od kojih je sačuvano nekoliko odlomaka. Prvi je ispitivao istoriju azijskih carstava do kraja međusobnih ratova naslednika Aleksandra Velikog početkom 3. veka p. n. e., druga je bila posvećena evropskoj istoriji 3. ​​i, verovatno, prve polovine 2. veka p. n. e. Uprkos naslovu, drugi tom Istorije Azije detaljno je ispitao kulturu doline Nila, sumirao znanja koja postoje u ptolemejskom Egiptu o običajima i društvenim institucijama kraljevstva Kuš i opisao njegovu prestonicu Meroe. Ovaj rad je dao i pregled ideja grčkih autora o uzrocima poplava Nila. Iako originali ovih dela nisu sačuvani, obimni izvodi iz njih nalaze se u Istorijskoj biblioteci Diodora Sikulskog.

Najpoznatije je poslednje Agatarhidovo delo, O Eritrejskom moru u pet tomova, specijalizovanije od prethodna dva, posvećeno i istoriji i etnografiji naroda koji naseljavaju južni deo ekumene – naseljenog sveta poznatog grčkim autorima – kao i geografiju ovog kraja. Veliki deo sadržaja prve i pete knjige ovog traktata prenet je u kodeksu 250 Fotijeve biblioteke, odlomci iz pete knjige uključeni su u Diodorovu istorijsku biblioteku, a delo u celini korišćeno je kada je geograf Artemidor iz Efesa pisao sopstveni traktat o Crvenom moru. Sudeći po sačuvanom sadržaju, prva četiri toma dela iznela je, između ostalog, istoriju grčkog prodora u gornji Nil i na teritorije južno od Egipta i Crvenog mora. Najbolje očuvani tom je peti tom koji sadrži podatke o istoriji i kulturnoj geografiji zemalja sa obe strane Crvenog mora. Autor govori o ihtiofagima – ribarskim narodima afričke obale Crvenog mora, trogloditima – nomadskim stočarima koji su naseljavali brdske predele i, verovatno, srodni sa savremenom Bejom, i kraljevstvu Saba na teritoriji savremenog Jemena. Takođe pruža kratke informacije o primitivnijim plemenima lovaca-sakupljača koja žive u oblasti između Nila i Crvenog mora, divljini u regionu, uključujući glavne predstavnike životinjskog sveta, i rudnicima zlata u Donjoj Nubiji.

Agatarhid, koji sam nije putovao ovim krajevima sveta, sastavio je svoje knjige kao sastavljač, koristeći dela ranijih autora – Ktezije i Eratostena – kao i priče trgovaca i putopisne izveštaje iz kraljevskih arhiva Ptolemeja. Ova okolnost ga je u nizu slučajeva dovela do potpunog nerazumevanja korišćenih izvora – na primer, informacije o šimpanzama su se pretvorile u priču o divljacima koji žive na drveću; veštačka podela naroda prema osnovnim namirnicama, zasnovana na rasprostranjenoj ideji među peripatetičarima da je kultura određena interakcijom čoveka sa okolinom, mogla bi da iskrivi pravu etničku sliku. Međutim, obilje detalja u njegovim delima čini ih najsveobuhvatnijim izvorom informacija o istoriji i kulturnoj geografiji severoistočne Afrike sve do pojave dela srednjovekovnih arapskih autora, i mnogih kasnijih antičkih autora.

Mnogi autori su koristili njegove podatke u svojim knjigama, uključujući Strabonovu Geografiju, Prirodnu istoriju Plinija Starijeg, Elijanovu O prirodi životinja i Heliodorovu Aethiopicu.