Adana (vilajet)

Koordinate: 37° 22′ 06″ N 35° 42′ 22″ E / 37.36833° S; 35.70611° I / 37.36833; 35.70611
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Adana
Adana ili
Položaj
Država Turska
RegijaSredozemna
Admin. centarAdana
Površina14,030 km2
 — broj st.2.085.225
 — gustina st.148.626,16 st./km2
Vremenska zonaUTC+3
Registarske tablice01
Pozivni broj0322
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima


Vilajet Adana (tur. Adana ili) je vilajet u Turskoj smešten u centralnoj južnoj Anatoliji. Sa populacijom od 2.085.225 stanovnika, to je peti vilajet po broju stanovnika u Turskoj. Administrativni centar vilajeta je grad Adana, dom 78% stanovnika vilajeta. Vilajet je geografski i ekonomski deo regiona Čukurova zajedno sa vilajetima Mersin, Osmanije i Hataj.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Vilajet Adana zauzima površinu od 14.030 km². Južni deo vilajeta je ravnica, a severni čine planine. Susedni vilajeti su Mersin na zapadu, Hataj na jugoistoku, Osmanije na istoku, Kahramanmaraš na severoistoku, Kajseri na severu i Nigde na severozapadu.

Gustina naseljenosti je 147 st./km².

Okruzi[uredi | uredi izvor]

Vilajet Adana je podeljen na 15 okruga:

Uprava[uredi | uredi izvor]

Dva nivoa uprave su uključena u administraciju vilajeta Adana: centralni i vilajetski. Adansko namesništvo je vilajetski ogranak centralne uprave, a Posebna uprava vilajeta Adana je vilajetsko upravno telo. Vilajet je podeljen na 15 okruga i svaki okrug je podeljen na opštine i sela. Opštine se potom dele na susedstva - mahale (tur. Mahalle).

Uprava u Adani[uredi | uredi izvor]

Centralna uprava u Ankari ima veliki uticaj na administraciju u vilajetu preko Adanskog namesništva. Namesništvo nadgleda rad vilajetskih i regionalnih direktorata ministarstava i drugih vladinih tela. Vilajetski direktorati pokrivaju samo vilajet Adana, a regionalni direktorati pokrivaju Čukurovu i u nekom slučajevima dodatne vilajete. Vilajetski i regionalni direktorati Centralne uprave uključuju (ali nisu ograničeni samo na to);

  • Vilajetski direktorati: Obrazovanje, Zdravstvo, Turizam i kultura, Mladi i sport, Životna sredina i šumarstvo, Socijalne službe, Poljodelstvo, Industriju i razmenu, Policijske službe, Odbranu, Populaciju i građanstvo, Agenciju za zapošljavanje, Zavod za socijalnu sigurnost
  • Regionalni direktorati: Turske državne železnice, Zavod za statistike, Fondacije, Meteorologija

Velika turska narodna skupština (TBMM) ili Medžlis je jedina zakonodavna ustanova u Turskoj i vilajet Adana je u njoj predstavljen sa 14 članova.

Posebna uprava vilajeta[uredi | uredi izvor]

Posebna uprava vilajeta Adana (tur. Adana İl Özel İdaresi) je poludemokratsko vilajetsko vladajuće telo koje ima tri organa: Vilajetski parlament, Guverner i Endžumen (tur. Encümen). Članovi vilajetskog parlamenta biraju se demokratski, guvernera imenuje Centralna uprava i 4 od 8 članova Endžumena imenuje guverner.

Posebna uprava vilajeta nije jurisdikcija i ima malu izvršnu moć u upravi vilajeta i imala je budžet od 55 miliona turskih lira 2010. godine. Veće izvršne dužnosti Posebne uprave su: gradnja i održavanje škola, stanova, obdaništa, upravnih zgrada, puteva, promovisanje umetnosti i kulture, zaštita i očuvanje prirode, socijalne službe i regionalno planiranje.[1]

Vilajetski parlament[uredi | uredi izvor]

Adanski vilajetski parlament (tur. Adana İl Genel Meclisi) je izvršni organ Posebne vilajetske uprave. Čini ga 61 član koji predstavljaju 15 okruga. Članovi Parlamenta su predloženi od strane okružnih ogranaka nacionalnih stranki tokom lokalnih izbora i izabrani su po d'Hondt metodi. Svaki okrug je izborni i postoji prag od 10% za stranku da dobije mesto u okrugu. Nema praga na vilajetskom nivou.[2] Parlamentom upravlja predsednik, dva potpredsednika, i dva generalna sekretara koje biraju članovi. Parlamentom trenutno zaseda Abdulah Torun.

Okrug Članova parlamenta
Sejhan 11
Juregir 8
Čukurova 7
Saričam 5
Karaisali 2
Aladag 2
Džejhan 6
Feke 2
Imamoglu 3
Karataš 2
Kozan 5
Pozanti 2
Saimbejli 2
Tufanbejli 2
Jumurtalik 2
Ukupno 61

Guverner[uredi | uredi izvor]

Vilajetski guverner - valija (tur. Vali) je glavni rukovodilac vilajeta Adana. Pored predsedanja Endžumenom, guverner takođe deluje kao šef vilajetskih direktorata Centralne uprave. Guverner se bira po savetu Ministarstva unutrašnjih poslova Kabinetu sa odobrenjem predsednika Republike. Ilhan Atiš je guverner vilajeta od 2007. godine.[3]

Okružni guverneri (tur. Kaymakam) su glavni rukovodioci svojih okruga. Okruzi su naprosto samo upravne podele vilajeta i okružni guverneri rade pod valijom.

Endžumen[uredi | uredi izvor]

Endžumen je izvršni odbor Posebne uprave vilajeta Adana, sastavljen je od 11 članova. Endžumenom predseda guverner. 4 člana bira Vilajetski parlament među svojim članovima svake godine, a druga 4 člana su odelski direktori Posebne uprave vilajeta Adana preporučeni od strane guvernera, takođe birani na godišnjem nivou.[4]

Opštine[uredi | uredi izvor]

Postoji ukupno 37 opština u vilajetu Adana. Grad Adana ima opštinsku strukturu od dva nivoa gde metropolitanska opština formira gornji nivo, a 5 okružnih opština: Sejhan, Juregir, Čukurova, Saričam i Karaisali formiraju niži nivo. Opštinske odbornike gradske opštine biraju među okružnim opštinskim odbornicima od strane odgovarajućih opštinskih odbora. 10 okružnih opština i 21 gradsko područje (tur. Belde) čine ostatak opština vilajeta.

Opštine imaju 3 organa: opštinsko veće, načelnika i Endžumen, izvršno veće. Opštinski odbornici i načelnici se biraju na lokalnim izborima. Endžumen čine članovi pola izabrani od strane veća i pola predloženi od strane načelnika.

Mahale[uredi | uredi izvor]

Susedstvo - mahala (tur. Mahalle) je najmanja administrativna celina unutar opštine, njome upravlja Muhtar i Susedsko veće starijih (tur. Mahalle İhtiyar Heyeti) sastavljeno od 4 člana. Uprava mahale nije inkorporirana u vlast, pa stoga nema upravni status. Iako ih biraju stanovnici mahale, muhtarima nisu zagarantovani ni moć ni sredstva, oni naprosto rade kao upravnici okružnog guvernera. Muhtar takođe oglašava potrebe mahale opštinskoj upravi zajedno sa Većem starijih. Muhtar i članovi veća se biraju po broju glasova na lokalnim izborima. Upravnici mahala nisu uključeni u političke stranke.

Sela[uredi | uredi izvor]

Sela su naselja u kojima živi manje od 2000 ljudi. U adanskom vilajetu postoji ukupno 469 sela, koja su raširena po svim okruzima izuzev Sejhana. Selima upravlja muhtar i Seosko veće starijih. Veće može imati 4, 5 ili 6 članova zavisno od populacije sela. Za razliku od mahalskih muhtara, seoski muhtari imaju zagarantovanu moć i seoska administracija spada u upravna tela.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Populacija vilajeta Adana od 31.12.2010. iznosi 2.085.225.[5] 88% populacije živi u urbanim sredinama što ovaj vilajet čini jednim od najurbanizovanijih u Turskoj. Godišnji rast populacije vilajeta je 1,12% ispod prosečnog rasta nacije. 76% stanovnika vilajeta, što odgovara broju od 1.591.518 ljudi,[6] živi u urbanom području Adane koju sačinjavaju urbani prostori okruga Sejhan, Juregir, Čukurova, Saričam i Karaisali.

Okrug Urbano Ruralno Ukupno
Sejhan 723,277 0 723,277
Juregir 417,693 4,836 422,529
Čukurova 343,770 4,171 347,941
Saričam 99,313 21,012 120,325
Karaisali 7,465 15,516 22,981
Aladag 4,139 13.030 17,169
Džejhan 105,879 52,850 158,729
Feke 4,603 14,393 18,996
Imamoglu 20,593 9.959 30,552
Karataš 8.483 12,777 21,260
Kozan 76,864 50,236 127,100
Pozanti 9,864 10,415 20,279
Saimbejli 3,984 13,371 17,355
Tufanbejli 5,376 12,696 18,072
Jumurtalik 5,129 13,531 18,660
Vilajet 1,836,432 248.793 2.085.225

Muzeji i arheološka mesta[uredi | uredi izvor]

Vilajet Adana ima 160 km obale, većinom bez ljudskih aktivnosti. Karataš i Jumurtalik su dva mala naselja na obali i poprište su vikendica i lokalnog turizma. Ostatak obale čine zaštićene zone, farme i šume. Sa antičkim naseljima, nacionalnim parkovima, vodopadima, visijama i planinama, vilajet Adana je mešavina različitih reljefnih celina.

Muzeji[uredi | uredi izvor]

Istorijska mesta[uredi | uredi izvor]

Kurtkulagi Kervansaraji

Antička naselja[uredi | uredi izvor]

Antička naselja u vilajetu Adana
Ime Period Udaljenost od grada Adane Okrug
Šar (Komona) Hetitsko-rimsko-jermenski 211 km Tufanbejli
Ajas Grčko-rimski 78 km Jumurtalik
Malos Grčko-rimski 50 km Karataš
Misis Hetitsko-rimsko-arapsko-otomanski 27 km Misis, Jakapinar
Magarsos Grčko-rimski 50 km Karataš
Tumlu Srednji vek 50 km Džejhan
Mazirik Rani period 50 km Karaisali
Anavarza Džejhan
Akoren Aladag
Sirkeli Tumulus

Parkovi i zaštićena područja[uredi | uredi izvor]

Laguna Akjatan je veliki rezervat za divlje životinje koji služi kao stanica za ptice selice koje putuju iz Afrike u Evropu. Rezervat zauzima 14700ha šuma, lagune, močvara, peskovitog i trskovitog zemljišta. Jezero Akjatan je prirodno čudo sa endemskim biljkama i ugroženim ptičjim vrstama koje tu žive zajedno sa ostalim biljkama i životinjama. 250 vrsta ptica je primećeno tokom studije iz 1990. godine. Zaštićeno područje se nalazi 30 km južno od Adane, blizu Tuzle.[7]

Prirodni rezervat Jumurtalik pokriva područje od 16,430ha unutar delte Sejhan-Džejhan, sa svojim jezerima, lagunama i mnogo biljnih i životinjskih vrsta. Područje je vežna lokacija za mnoge ptice selice, čiji je broj veći tokom zime kad jezera postaju sklonište, jer se jezera dalje na severu zamrzavaju.[8]

Nacionalni park Aladaglar, severno od Adane, je veliki park od 55.000ha, vrh Demirkazik na 3756m je najviša tačka u planinskom lancu srednji Taurus. Bogat je florom i faunom, i posetioci mogu pecati u potocima punim pastrmke. Divljina uključuje divokoze, medvede, riseve i samure. Najuobičajenije biljke su crni bor i primorski bor na jugu, sa kedrovima smeštenim u sredini, i jelama u severnim predelima sa većom vlažnošću. Planinski region čine, iznad gornjih granica šume, kameniti pašnjaci i malo ostalih biljaka zbog visine i strmosti terena.[9]

Planine i visoravni[uredi | uredi izvor]

Veronica

Planine Taurus sadrže mnogo visija sa prekrasnim pejzažom.

Festivali[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Plaža Jumurtalik
    Plaža Jumurtalik
  • Dvorac Deniz (Kiz) u Jumurtaliku
    Dvorac Deniz (Kiz) u Jumurtaliku

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu”. Ministarstvo pravde. Arhivirano iz originala 3. 9. 2011. g. Pristupljeno 21. 7. 2010. 
  2. ^ „İl özel idaresinin görev ve sorumlulukları (in Turkish)”. Posebna uprava vilajeta Adana. Arhivirano iz originala 3. 3. 2007. g. Pristupljeno 21. 7. 2010. 
  3. ^ „Vali (in Turkish)”. Posebna uprava vilajeta Adana. Arhivirano iz originala 3. 9. 2011. g. Pristupljeno 22. 7. 2010. 
  4. ^ „Encümen (in Turkish)”. Posebna uprava vilajeta Adana. Arhivirano iz originala 3. 9. 2011. g. Pristupljeno 22. 7. 2010. 
  5. ^ „2010 Population of the Districts in Adana Province”. Statistički institut Turske. Arhivirano iz originala 4. 10. 2011. g. Pristupljeno 2010.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)
  6. ^ „2010 Population of Adana Metropolis”. Statistički institut Turske. Arhivirano iz originala 26. 8. 2011. g. Pristupljeno 2010.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)
  7. ^ „Akyatan Bird Sanctuary”. Udruženje turističkih hotelijera Čukurova. Arhivirano iz originala 9. 10. 2011. g. Pristupljeno 2009.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)
  8. ^ „Yumurtalık Nature Reserve”. Ministarskvo kulture i turizma. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 2009.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)
  9. ^ „Aladağlar National Park”. Ministarstvo kulture i turizma. Arhivirano iz originala 05. 08. 2012. g. Pristupljeno 2009.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Adana na Vikimedijinoj ostavi.
37° 22′ 06″ N 35° 42′ 22″ E / 37.36833° S; 35.70611° I / 37.36833; 35.70611
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Адана_(вилајет)&oldid=27722658”