Akutni respiratorni distres sindrom

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Glavni članak: Pedijatrijski akutni respiratorni distres sindrom
Akutni respiratorni distres sindrom
Klasifikacija i spoljašnji resursi
SpecijalnostUrgentna medicina
Patient UKAkutni respiratorni distres sindrom

Akutni respiratorni distres sindrom (ARDS), sindrom akutnog plućnog edema kod odraslih osoba klinički je sindrom akutne respiratorne insuficijencije, koji nastaje usled oštećenja parenhima pluća. Manifestuje se obostranim plućnim infiltratom, teškom i refrakterneom hipoksemijim i dispnejom, zbog redukcije plućne komplijanse.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Tokom Prvog svetskog rata, sindrom je prvi put prepoznat kod nekih bolesnika sa povredama grudnog koša, teškim pankreatitisom, nakon masivne transfuzije, sepse i drugih stanja sa manifestnim respiratornim poremećajima (difuznim plućnim infiltratatom i respiratornom insuficijencijom), koji su se javljala posle latentnog perioda od nekoliko sati do nekoliko dana. ARDS je kroz dalja istraživanja prepoznata kao najteži oblik akutnog oštećenja pluća, ili jedan od najtežih oblika difuznog alveolarnog oštećenja.

Godine 1967. Ashbaugh sa saradnicima opisao je 12 bolesnika sa ovim sindromom, nazvaši ga „respiratorni distres sindrom odraslih“.[2]

Definicija i oblici ARDS[uredi | uredi izvor]

Pre istraživanja patogeneze i terapije ovog sindroma, istorijski gledano, bilo je neophodno da se formuliše jasna definicija sindroma. Takva definicija prvi put je objavljane 1994. godine od strane američko-evropske konsenzus konferencije (engl. American-European Consensus Conference (AECC)), pod nazivom akutni respiratorni distres sindrom (ARDS).[3] Time je termin „akutni respiratorni distres sindrom“ u svakodnevnoj lekarskoj praksi, zamenio naziv „respiratorni distres sindrom odraslih“, kako bi se napravila razlika između sindroma koji se javlja kako kod odraslih tako i kod dece (pedijatrijski akutni respiratorni distres sinrom).[4]

ARDS od strane AESS prepoznata kao najteži oblik akutnog oštećenja pluća (engl. acute lung injury (ALI)) ili oblika difuzne alveolarne povrede. AECC definiše ARDS kao akutna stanja koje karakteriše bilateralnih plućne infiltratima i teške hipoksemijom u nedostatku dokaza za kardiogenim plućnog edema.

Da bi se postavila djagnoza ARDS, neophodno je prvo odrediti težinu hipoksemije, koja je definisana kao odnos između parcijalnog pritiska kiseonika u bolesnikovoj arterijske krvi (PaO2) i frakcije kiseonika u udahnutom vazduhu (FIO2)

Američko-evropska konsenzus konferencije (AECC) definisala je ARDS kao akutno stanja koje se karakteriše bilateralnim plućnim infiltratima i teškom hipoksemijom, i odsustvom dokaza za kardiogeni plućni edem.[3]

Da bi se postavila djagnoza ARDS, neophodno je prvo odrediti težinu hipoksemije, koja je definisana kao odnos između parcijalnog pritiska kiseonika u bolesnikovoj arterijske krvi (PaO2) i frakcije kiseonika u udahnutom vazduhu (FIO2). Na osnovu ovih parametara ARDS je definisan kao:

PaO2/FIO2 manji od 200, ili ALI manje od 300

Ova definicija je dodatno poboljšana tokom 2011. godini od strane stručnog kolegijuma i nazvana je, Berlinski definicija ARDS,[5] koja je dala nekoliko bitnih parametara kao što su:

1. ARDS definisano vreme (koje označava period od 1 nedelje do kliničkih promena ili pojave respiratornih simptoma);

2. Radiografske promene u ARDS (bilateralno zamućenje (neprozirnost) koja se ne može u potpunosti objasniti izlivom, konsolidacijom, ili atelektazom);

3. Poreklo edema (koje se ne može u potpunosti objasniti srčanom insuficijencijom ili preopterećenjem tečnošću); 4. Težina sindroma,' na osnovu PaO2/FIO2 u odnosu na vrednost od 5 cm koliko iznosi kontinuirani pozitivni pritisak u disajnim puteva (engl. continuous positive airway pressure (CPAP)). Prema ovom zahtevu određene su tri kategorije; blaži oblik (PaO2/FIO2 200-300), umereno težak oblik (PaO2/FIO2 100-200) i težak oblik (PaO2/FIO2 ≤100).

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Na globalnom nivou učestalost ARDS varira, delom zbog toga što studije koriste različite definicije bolesti, a drugim delom što nije utvrđena tačna procen učestalosti, kod svi slučajeva ARDS među stanovništvom jedne zemlje. Iako ovo može biti problem za epidemiologe, najnoviji podaci dostupni iz Sjedinjenih Američkih Država i drugih međunarodnih studija mogu u značajnoj meri razjasniti pravu pojavu ovog stanja u svetu.[6]

Sjedinjene Američke Države

Sedamdesetih godina 20. veka, kada je Nacionalni institut za zdravlje SAD sproveo prvu planiranu studiju ARDS, procenjena godišnja učestalost bila je 75 slučajeva na 100.000 stanovnika. Kasnije studije, pre razvoja definicija AECC, objavile su znatno nižu učestalost. Na primer, studija iz Jute utvrdila je pojavu ARDS kod 4,8-8,3 slučajeva na 100.000 stanovnika.[6]

Nedavno dobijeni podaci, od strane brojnih studija sprovedenih u SAD, ukazuju da učestalost ARDS može biti i veća od prvobitnih procena i da se kreće oko 75 slučajeva na 100.000 stanovnika, ili čak 86,2 na 100.000 osoba godišnje.[7] Učestalost raste sa godinama, starosti i dostiže 306 na 100.000 stanovnika godišnje, za ljude u dobi od 75-84 godina.

Na osnovu navedenih statističkih podataka, procenjuje se da godišnje od ARDS u Sjedinjenim Američkim Državama oboli 190.600 lica od kojih 74.500 okonča život smrtnim ishodom.[6]

Međunarodni statistike

Prva studija iz 1994 na osnovu definicije AECC koja je izvedena u Skandinaviji, objavila je da je godišnje stope 17,9 slučajeva na 100.000 stanovnika za ALI i 13,5 slučajeva na 100.000 stanovnika za ARDS.[8]

Starosne razlike

ARDS se može javiti kod ljudi svih uzrasta. Njeni učestalost se povećava sa starošću, i u rasponu je od 16 slučajeva na 100.000 osoba godišnje u starodnoj dobi 15-19 godina, do 306 slučajeva na 100.000 osoba godišnje kod onih između 75 i 84 godina. Starosna distribucija odražava i pojavu osnovnih uzroka.[6]

Polne razlike

Izuzev ako je ARDS uzrokovan sepsom u većina drugih razloga, ne postoje razlike u učestalosti između muškaraca i žena. Međutim, samo kod bolesnika sa traumom incidenca bolesti može biti nešto veća među ženama.[6]

Etiopatogeneza[uredi | uredi izvor]

Akutni respiratorni distres sindrom (ARDS) može se razviti u različitim oboljenjima i stanjima. Najčešći uzrok je sepsa (najčešće uzrokovana gram-negativnim bakterijama), zatim višestruke traume i zapaljenje pluća. Patofiziološki gledano ARDS je plućna manifestacija multiorganske insuficijencije, u kojoj su promene u plućima prva i dominantna manifestacija bolesti i, često, uzrok smrti.

Mikroskopski prikaz difuznog alveolarnog odgovora u ARDS

I pored brojnih studija mehanizam lezije alveola-kapilame membrane još uvek je predmet istraživanja, jer pokretački mehanizam zapaljenjske reakcije još nije utvrđen. U slučajevima inhalacije toksičnih gasova i aspiracije kiselina nastaje direktno hemijsko oštećenje membrane, dok je u ostalim slučajevima mehanizam indirektan, jer aktivacija ćelijske inflamacije nastaje iz nepoznatih uzroka.

Osnovni patofiziološki mehanizam je nekontrolisana zapaljenjska reakcija sa difuznim oštećenjem epitela, endotela i povećanom permeabilnošću kapilara u mnogim organima. Istovremeno u plućima dolazi do difuznog oštećenja alveolo-kapilarne membrane, koja joj povećava propustljivost i dovodi do obrazovanja edem pluća. Istovremeno kapilami pritisak u plućima je normalan, za razliku od drugih uzroka edema pluća.

U procesu zapaljenja uloga polimorfonukleamih leukocita i makrofaga, koji prianjaju na površinu endotela i oslobađaju medijatore inflamacije (leukotrieni, tromboksan, prostaglandini), slobodne kiseoničke radikale i lizozomske enzime. Takođe makrofagi u alveolama oslobađaju oksidante, medijatore, citokine i brojne degradacione enzime i peptide; što za posledicu ima nastajnje agregacija trombocita i aktivaciju komplementa i kalikreinskog sistema. Ova zapaljenjska reakcija, oštećuje alveola-kapilarnu membranu, a u daljem toku i zid alveola. Kolaps alveola nastaje sekundarno.

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

RTG grudnog koša bolesnika sa ARDS

Klinička slika akutnog respiratornog distres sindrom (ARDS) karakteriše se;

  • Razvojem, unutar nekoliko sati do nekoliko dana, akutne dispneje i hipoksemijom nakon trauma, sepse, predoziranja opijata, masivne transfuzije, akutniog pankreatitis ili aspiracije.
  • U mnogim slučajevima, predisponirajući događaj za nastanak ARDS je očigledan, dok se u drugim slučajevima (npr predoziranje-trovanje), uz brojne poteškoće može identifikovati.
  • Bolesnik u fazi punog razvoja ARDS, je u kritičnom stanju, često sa narušenom funkcijom multisistemskih organa.
  • Tipično za ARDS je, da se bolest razvija u roku od 12-48 časova nakon dejstva uzročnog faktora, iako u retkim slučajevima, može potrajati i do nekoliko dana.
  • Na početkom oštećenja pluća, bolesnik se prvo žali na dispneju tokom naporu, koja vrlo brzo napreduje do ozbiljnog oblika dispnejom u mirovanju.
  • Dispneju prati tahipneje, anksioznost, uznemirenost, kao i potreba za udisanje visokih koncentracija kiseonika.

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Dijagnostički kriterijumi za ARDS su se vremenom menjali kako je razumevanje patofiziologije evoluiralo. Međunarodni kriterijumi konsenzusa za ARDS su poslednji put ažurirani 2012. godine i poznati su kao „berlinska definicija“.[9][10] Pored generalnog proširenja dijagnostičkih pragova, druge značajne promene u odnosu na kriterijume konsenzusa iz 1994. godine[3] uključuju obeshrabrivanje termina „akutna povreda pluća“ i definisanje stepena težine ARDS-a prema stepenu smanjenja sadržaja kiseonika u krvi.

Prema definiciji iz Berlina iz 2012. godine, ARDS odraslih karakteriše sledeće:

  • povreda pluća akutnog početka, u roku od 1 nedelje od očiglednog kliničkog uvreda i sa progresijom respiratornih simptoma
  • bilateralne zamućenosti na snimanju grudnog koša (rendgenski snimak grudnog koša ili CT) koje se ne objašnjavaju drugom patologijom pluća (npr. izliv, lobar / kolaps pluća ili čvorovi)
  • respiratorna insuficijencija koja se ne objašnjava srčanom insuficijencijom ili preopterećenjem zapremine
  • smanjen PaO2/FiO2 odnos koji ukazuje na smanjenu arterijsku oksigenaciju iz dostupnog udahnutog gasa):
    • blagi ARDS: 201 – 300 mmHg (≤ 39.9 kPa)
    • umerena ARDS: 101 – 200 mmHg (≤ 26.6 kPa)
    • teški ARDS: 101 – 200 mmHg (≤ 26.6 kPa)
    • Berlinska definicija zahteva minimalni pozitivni krajnji ekspiracioni pritisak (PEEP) od 5 cmH2O za razmatranje PaO2/FiO2 odnos. Ovaj stepen PEEP-a se može primeniti neinvazivno sa CPAP-om da bi se dijagnostikovao blagi ARDS.

„Berlinski kriterijumi“ iz 2012. su modifikacija prethodnih definicija konsenzusne konferencije iz 1994 godine.[11][10]

Rendgenski snimak grudnog koša akutna povreda pluća povezana sa transfuzijom (levo) koji je dovela do ARDS-a. Desno je normalan rendgen pre povrede.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ware, L. B.; Matthay, M. A. (2000). „The acute respiratory distress syndrome”. The New England Journal of Medicine. 342 (18): 1334—1349. PMID 10793167. doi:10.1056/NEJM200005043421806. 
  2. ^ Ashbaugh DG, Bigelow DB, Petty TL. Acute respiratory distress in adults. Lancet. 1967 Aug 12. 2(7511):319-23. [Medline].
  3. ^ a b v Bernard GR, Artigas A, Brigham KL. The American-European Consensus Conference on ARDS. Definitions, mechanisms, relevant outcomes, and clinical trial coordination. Am J Respir Crit Care Med. 1994 Mar. 149(3 Pt 1):818-24
  4. ^ Andrew K Feng, Pediatric Acute Respiratory Distress Syndrome, Medline 2015.
  5. ^ ARDS Definition Task Force, Ranieri VM, Rubenfeld GD, Thompson BT, Ferguson ND, Caldwell E, et al. Acute respiratory distress syndrome: the Berlin Definition. JAMA. 2012 Jun 20. 307 (23):2526-33. [Medline].
  6. ^ a b v g d Eloise M Harman, Epidemiology: Acute Respiratory Distress Syndrome, Medline 2015.
  7. ^ Rubenfeld GD, Caldwell E, Peabody E, Weaver J, Martin DP, Neff M. Incidence and outcomes of acute lung injury. N Engl J Med. 2005 Oct 20. 353(16):1685-93. [Medline].
  8. ^ Luhr OR, Antonsen K, Karlsson M. Incidence and mortality after acute respiratory failure and acute respiratory distress syndrome in Sweden, Denmark, and Iceland. The ARF Study Group. Am J Respir Crit Care Med. 1999 Jun. 159(6):1849-61. [Medline].
  9. ^ Rubenfeld, Gordon D.; Slutsky, Arthur S.; Thompson, B. Taylor; ARDS Definition Task Force, for the (2012-10-03). „Definition of Acute Respiratory Distress Syndrome—Reply”. JAMA. 308 (13): 1321. ISSN 0098-7484. doi:10.1001/2012.jama.11901. 
  10. ^ a b Ferguson, Niall D.; Fan, Eddy; Camporota, Luigi; Antonelli, Massimo; Anzueto, Antonio; Beale, Richard; Brochard, Laurent; Brower, Roy; Esteban, Andrés (2012). „The Berlin definition of ARDS: an expanded rationale, justification, and supplementary material”. Intensive Care Medicine (na jeziku: engleski). 38 (10): 1573—1582. ISSN 0342-4642. doi:10.1007/s00134-012-2682-1. 
  11. ^ Irwin, Richard S.; Rippe, James M., ur. (2003). Irwin and Rippe's intensive care medicine (5th ed izd.). Philadelphia, Pa.: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3548-3. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija
Spoljašnji resursi


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Акутни_респираторни_дистрес_синдром&oldid=27441554”