Baba Tahir
| Baba Tahir (بابا طاهر) | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Baba Taher Orjan Hamadani |
| Datum rođenja | 11. vek |
| Mesto rođenja | Hamadan, Iran |
| Datum smrti | 11. vek (1055. godine)[1] |
| Mesto smrti | Hamadan, Iran |
| Religija | islam |
| Književni rad | |
| Jezik stvaranja | persijski |
| Žanr | Mistička poezija |
| Uticaji od | Firdusija, Sanaija, Hadža Abdulaha Ansarija, Mansura el Haladža, Abu-Sa'ida Abul Haira, Bajazida Bastamija |
| Uticao na | Rumija, Hafeza, Džamija, Omara Hajama i mnoge druge, kasnije mističke pesnike |
Baba Tahir (persijski: باباطاهر ili Baba Taher Orjan Hamadani) je bio persijski pesnik iz 11. veka.[2] Njegova poezija je pisana u hamedanskom dijalektu persijskog jezika. Prema Elver-Satonu, Baba Tahir je verovatno pisao na lokalnom dijalektu, kojeg "većina tradicionalnih izvora zovu lori, dok ime koje se najčešće primenjuje od ranih datuma za stihove ove vrste, fahlavijat, verovatno znači da su stvoreni, kao što se mislilo, na jeziku koji ima veze sa srednjoiranskim pahlavi dijalektom. Rouben Abrahamian je ipak pronašao sličnost sa dijalektom koji danas koriste hamadanski Jevreji."[3] Prema Kembridžovoj istoriji Irana, Baba Tahir je govorio tim određenim persijskim dijalektom.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Baba Tahir je poznat kao jedan od najcenjenijih i najuglednijih ranih pesnika persijske književnosti. Najveći deo njegovog života je obavijen misterijom. On je rođen i živeo je u Hamadanu,[3] glavnom gradu pokrajine Hamedan u Iranu. Bio je poznat pod imenom Baba Taher-e Orjan (Goli, Onaj koji je nag), što ukazuje na to da je on možda bio lutajući derviš. Legenda kaže da je on nepismen drvoseča, koji je prisustvovao predavanjima u verskoj školi, gde nije bio prihvaćen od strane svojih kolega. Datumi njegovog rođenja i smrti nisu poznati. Jedan izvor kaže da je on umro u 1019. Ako je to tačno, to bi Baba Tahira činilo savremenikom Firdusija i Avicene i neposrednim prethodnikom Omara Hajama. Drugi izvor navodi da je živeo između 1000. i 1055, što je najverovatnije. Pouzdana istraživanja spekulišu da je Baba Tahir živeo sedamdeset i pet godina. Rahat al-sodur od Ravandija (završene 1206), opisuje susret Baba Tahira i seldžučkog osvajača Togrela (pp. 98–99). Prema L. P. Elvell-Sutton: "On se može opisati kao prvi veliki pesnik sufi (mistične) ljubavi u persijskoj književnosti. U poslednje dve decenije njegovi katreni često su korišćni u muzici".
Poezija[uredi | uredi izvor]
Pesme Baba Tahira se recituju i dan danas širom Irana uz pratnju setara (na persijskom: سهتار), trožične viole ili laute. Kažu da su ovakve vrste pesama pahlavijat žanra i da su veoma stare. Pesme Baba Tahira su prvobitno čitane na pahlaviju (srednjopersijskom),[4] kao i na luri i hamadani dijalektima, dobijajući svoj sadašnji oblik tokom vremena. Katreni Baba Tahira imaju više ljubavnu i mističnu konotaciju nego filozofsku. Pesme Baba Tahira su dubleti stila (oblik persijskih katrena) koji neki naučnici smatraju da su stvarani u maniru srednjopersijskih stihova.[3] U ovim duplim distihonima su široko prisutni emotivni elementi njegovog jezika, a uglavnom se može osetiti i učestalost počela pučke kulture, kao i dijalekata koje je on uveliko koristio.. Nije bio sklon razvijanju zamršenih književnih figura i pored čega su retorska punoća u njegovim rečenicama, te utisci koje one ostavljaju, na jedan poseban način izizetni.[1]
Klasična persijska muzika se zasniva na persijskoj književnosti i Baba Tahirove pesme imaju velikog udela u ovoj vrsti muzike.
Književnost[uredi | uredi izvor]
Pripisuje mu se rad pod imenom Kalemat-e kesar, zbirka od skoro 400 aforizama na arapskom, koji je bio predmet komentara, jedan navodno od strane Ejn el Kozata Hamadanija.[3] Primerne izreke su one u kojim Baba Tahir povezuje znanje sa gnosisom: "Znanje je vodič ka gnosisu, i kada se stigne do gnosisa, vizija znanja propada i ostaje samo kretanje znanja ka gnosisu"; "Znanje je kruna gnostika, a gnosis je kruna znanja"; "Ko god posvedoči ono što je Bog naložio, ostaje nepomičan i nemoćan."
Grobnica[uredi | uredi izvor]
Njegova grobnica, koju je dizajnirao Mohsen Foroughi, nalazi se u blizini severnog ulaza u grad Hamadan u zapadnom Iranu, u parku, okružena cvećem i krivudavim stazama. Konstrukcija se sastoji od dvanaest spoljnih stubova koji okružuju centralnu kulu. Obnovljena je 1970. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Tamimdari, Ahmed (2004), Istorija persijske književnosti, preveo Seid Halilović, Beograd, Kulturni centar I. R. Irana; društvo srpskocrnogorsko-iranskog prijateljstva. pp. 111.
- ^ Encyclopædia Britannica, Baba Tahir
- ^ a b v g „Welcome to Encyclopaedia Iranica”.
- ^ „Pahlavi”. Ancient Scripts. Arhivirano iz originala 4. 12. 2016. g. Pristupljeno 31. 10. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Khayyam's works in original Persian at Ganjoor Persian Library
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Umetničke | |
| Ostale | |
