Bolnica u Draču 1915/16.
| Bolnica u Draču 1915/16. | |
 | |
| Osnovana | |
|---|---|
| Prestala sa radom | |
| Zemlja |  Albanija |
| Sedište | |
Bolnica u Draču 1915/16. ili poljska bolnica Timočke vojske bila je jedna od privremenih ustanova vojnog saniteta srpske vojske na levom krilu marševske kolone tokom albanske golgote u Prvom svetskom ratu. U momentu osnivanja 13. decembra 1915. bolnica je imala 400 bolesnika, da bi taj broj narstao na 1.702 bolesnika, od kojih su umrla 492.[1]
Namena bolnice[uredi | uredi izvor]
Osnivanje bolnice u Draču imalo je tri osnovna zadatka; regulisanje evakuacije bolesnika i rekonvalescenata, prihvat bolesnika iz prihvatnog centra u Draču i lečenje obolelih zarobljenika austrijskih vojnika koje su srpski vojnici vodili ka Valoni.[2][3][4]
- Regulisanje evakuacije
Dračka bolnica služila je i za regulisanje evakuacije bolesnika i rekonvalescenata tako što je rekonvalescente i bolesnike pripremala za transport brodovima i lađama. Prilike u toj bolnici bile su teške. Zbog velikog broja obolelih koji se svakodnevno povećavao, iz dana u dan, stalno se širio obim bolnice na susedne zgrade. Podizani su novi šatori, pridruživale se nove poljske bolnice, otvarala nova odeljenja u Raštbulu.
- Prihvat bolesnika iz prihvatnog depoa u Draču
Kako je radi prikupljanja zaostalih vojnika, onih koji su izgubili svoje komande, i njihovog priključenja matičnoj jedinici, u Draču organizovan i prihvatni depo s ciljem da se u njima grupišu bolesni i potpuno iznemogli, brigu o ovom depou vodila je bolnica u Draču.
- Lečenje obolelih zarobljenika austrijskih vojnika
Bolnica je morala da vodi brigu i o bolsnicima iz prve grupa od 1.500 zarobljenih austrijskih vojnika, sa kojima je srpska vojska 7. decembra 1915. ušla u Drač.
Kako je zbog bojazni od pobune naroda protiv Esad paše, odlučeno da se zarobljenici ne puštaju u Drač, već da se najpre koncentrišu u Kavaji, a potom ubrzano šalju u Valonu, pritisak obolelih na dračku bolnicu nije bio veliki.
Organizacija i rezultati rada[uredi | uredi izvor]
Obolelo ljudstvo srpske vojse na levom marševskom pravcu prihvaćeno je prvi put na organizovano zbrinjavanje tek kad su čelne jedinice pristigle u Tiranu. Kako u Tirani neznatne količine namirnica prema broju trupa, nije bilo u moguće obezbediti, kako bi se utolila glad koja je oko 15. decembra nastupila kod svih jedinica srpske vojske, usledilo je naređenje da se zbog stanja u kome su bili vojnici u toj razvučenoj koloni u Tirani (upravnik dr Nikola Hristić) i Elbasanu (upravnik dr Nikola Blagojević) formiraju bolnice, koje će kasnije biti evakuisane u Drač i Kavaju.
Tako je osnovana bolnica u Draču, koja je u ovom gradu radila od 13. decembra do 26. januara 1916. godine. U dračkoj bolnici koja je bila nešto bolje snabdevene zahvaljujući tome što je bitoljska stalna vojna bolnica pri evakuaciji iznela i sačuvala najveći deo sanitetskog materijala, u ovom periodu, lečena su 1.702 bolesnika, od kojih su umrla 492.
Međutim kroz ovu bolnicu prošlo je daleko više vojnika od broja koji je naveden, jer se pouzdano zna da je tu izdvojeno i ostalo svo slabo ljudstvo koje nije moglo marševati za Valonu. Većina njih potražila je pomoć ili bila oslonjena na dračku bolnicu u iščekivanju pomorskog transporta.
Nakon što je Vrhovna komanda od potčinjenih sastava zahtevala što bržu evakuaciju bolesnika sposobnih za pokret iz dračke bolnice, za svo ostalo bolesno i iznureno ljudstvo, nesposobno da maršuje suvim, odobreno je prikupljanje ljudstva u prihvatnom logorima u neposrednoj blizini dračkog pristaništa, o kojem je takođe brigu vodio sanitetski kadar iz dračke bolnice.
Samo postupak medicinskog zbrinjavanja u dračkoj bolnici bio je sličan ali malo organizovaniji nego onaj u Medovi. Zdravstveni rad bolnice u Draču, zbog uslova u njoj i ogromnog broja bolesnih, u prvom periodu morao je da se ograniči samo na pružanje hitno pomoći, na kupanje, čišćenje, pranje odeće i dezinfekciju obolelih i distribuciju lekova, uz pokušaje da se, što je više moguće, izoluju zaraženi i izdvoje oni koji su sa njima bili u dodiru, kako bi se izbeglo dalje širenje i prenos zaraze koja je uveliko počela da vlada među srpskim i zarobljenim austrogarskim zarobljenicima.
Bolesnici su ležali direktno na podu, ili na slami koju je bilo jako teško nabaviti i koje nije bilo mnogo. Bilo ih je tako mnogo da se između njih nije moglo proći; nijedno mesto na podu nije bilo slobodno. Do njih su ležali mrtvi, sa licima izobličenim od stradanja i mršavi kao skeleti. Tu je svom snagom vladala smrt. Skoro svi bolesni subili tifusari. Nisu uspevali da odnesu umrle, a drugi su već umirali... mnogi od njih su bili bez svestii buncali su, a ostali su molili samo za jedno:hranu. Sa svih strana su dopirali jecaji i krici umirujućih. Za borbu sa tim užasom srpska vojska nije imali nikakva sredstva: ni smeštaj, ni rublje, ni lekove, čak ni odgovarajuću hranu.
Iz beležnice medicinara Milutina Velimirovića[5]
Dizenterija, tifus, kolera, bile su primarne zarazne bolesti koje su Srbe zdravstveno masakrirale. One su pretile da zahvate celokupni prihvatne centre na obalama Drača, a potom i one u Valoni, Brindiziju, Bariju, Fođi, Tarantu, kao i sva ostala mesta na italijanskoj obali Jadrana gde su srpski vojnici u masama iskrcavani. Na to je uticala i činjenica da su iz Drača prvi vojnici koji su evakusisni, bili oni „najslabiji” i najteže oboleli, koji su nakon ukrcavanja u brodove bolnice ili na manje parobrode, odmah prebacivani u Valonu.[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „SEĆANJE NA SRPSKU GOLGOTU 1915. I 1916. GODINE - Kulturni centar Novog Sada - Kulturni centar Novog Sada”. www.kcns.org.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-08-16.
- ^ Mira Radojević, Ljubodrag Dimić, Srbija u Velikom ratu 1914–1918. Kratka istorija, Beograd 2014, str. 188–189
- ^ Andrej Mitrović, Srbija u Prvom svetskom ratu, Beograd 1984, str. 263–264,270–275
- ^ Đoko Tripković, Srpska ratna drama 1915–1916, Beograd 2001, str. 107–187
- ^ Aleksandar Lukić, Momir Ninković, „Milutin Velimirović (1914–1918), medicinar u Prvom svetskom ratu“, u: Istorija medicine, farmacije, veterine i narodna zdravstvena kultura, Zbornik radova sa V naučno-stručnog skupa održanog 1. novembra 2013, Zaječar 2013, str. 73–87.