Garvanica
| Garvanica | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Dužina | 8 km |
| Sliv | Crnomorski |
| Vodotok | |
| Ušće | Golema reka |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
Garvanica je reka u jugoistočnoj Srbiji. Nastaje od izvora Bela voda i Popov kladenac ispod samih vrhova Čemernika (V. Čemernik, 1638, m i Kula, 1.622 m) i vodotokova koji daju Troskački i Dokanov potok. Posle osam kilometara toka, uliva se u reku Mutnicu (Golema reka), na nekoliko kilometara ispred varošice Džep, dajući sa njom Džepsku reku. Brza planinska reka bogata je pastrmkom i potočnom mrenom. Na levim obroncima razvođa Garvanice su naselja Mačkatica i Manjak, a na desnim jedan zaselak Dikave. Dolina Garvanice je obrasla bukvom, a u donjem toku ima i hrasta. Između dva rata na njoj je bilo puno vodenica.
Reka je dobila ime po garavoj vodi nastaloj od drvenog uglja koji se pravio u brojnim „žežnicama“ duž obale, a koji se koristio za rad vignjeva i samokova u kojima se topila i prerađivala gvozdena ruda. U turskom popisu vranjskog kadiluka, 1570. godine, stoje dva vignja i jedan samokov na njenoj obali kod Mačkatice, a bilo je „žežnica“ i vignjeva i blizu Troskača, na njenom izvorišnom delu, dok je najveći samokov u kraju bio nedaleko od Mutnice na uviru Lebetske reke u nju. Kada je samokov radio na sat hoda od njega se tresla zemlja - stoji u nekim zapisima. Samokov je prestao da radi dve godine nakon oslobođenja od Turaka 1880. godine.
Na sastavu Garvanice i Mutnice postoji uzvišenje na kome je očuvan kružni zid od kamena visine oko jednog metra. Pretpostavlja se da je tu bilo utvrđenje odakle se štitio saobraćaj u tursko vreme dolinama ovih reka. Blizu utvrđenja je mesto koje se zove Manastir, na kome su ostaci temelja nekog hrama površine pet puta šest metara. Smatra se da je tu bio stari srpski manastir, jer su se stanovnici naselja Manjak ranije tu okupljali na dan svetog Jovana.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovan F. Trifunovski, Grdelička klisura, Leskovac, 1964,
- Radmila Tričković: Leskovac u XVIII veku, Leskovački zbornik XI, 1971.
- Aleksandar Stojanovski: Vranjski kadiluk u XVI veku, Narodni muzej u Vranju, 1985.
- Dragoljub Trajković: Iz prošlosti Leskovca i okoline, Leskovac, 1977.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.