Datiranje

Datiranje (prema lat. datum — ono što je dato; u srednjovjekovnoj formuli data littera — dato slovo, datum, akta), određivanje vremena (dana ili godine) kada je nešto nastalo.

U književnosti, određivanje vremena kada je nastalo ili se pojavilo štampano ili rukopisano djelo na kome to nije naznačeno. Zbog teškoća oko tačnog određivavanja vremena nastanka nedatiranih djela uzima se približno vrijeme: najranije i najkasnije moguće vrijeme nastanka (terminus post quem non i terminus ante quem non), a radi orijentacije istraživač se oslanja na značajne događaje iz piščevog života, upoređuje odgovarajuće djelo sa drugim djelima, analizira jezik, stih, tehniku, misaoni svijet, koristi korespondenciju (prepisku), memoare i druge zabilješke savremenika, izučava vodene znake na hartiji (filigrane), ornamente i dr.

U geološkim naukama se odnosi na metode određivanja starosti stijena i minerala. Primjenjujući dobijene informacije, geolozi mogu dešifrovati posljednjih 4600 miliona godina istorije planete Zemlje. Dešavanja u geološkoj prošlosti kao što su uzdizanje planinskih vijenaca, otvaranje i zatvaranje mora, plavljenje kontinentalnih zona i klimatske promjene, registruju se u slojevima zemljine kore.

Razvoj relativnih i apsolutnih metoda datiranja

U 19. vijeku i sa tada postojećim tehnikama, geolozi su mogli sastaviti samo relativnu vremensku skalu, tako da su starost Zemlje i geološka vremena te skale, ostali nepoznati do početka 20. vijeka. Nešto kasnije, nakon otkrića radioaktivnosti, razvijene su radiometrijske metode datiranja. Preko njih je postalo moguće korigovati relativnu skalu geološkog vremena i kreirati apsolutnu metodu datiranja.

Relativna skala je proizvedena primjenom principa stratigrafije. Jedan od njih je zakon superpozicije koji kaže da u jednom nizu slojeva bez perturbacija, mlađi slojevi leže nad starijim.

Moguće je dovesti u vezu slojeve stijena sa različitih mjesta i kontinenata, bazirajući se na fosilima koji se u njima nalaze. Uspostavljanjem novih međuveza, geolozi su počeli stvarati velike grupe koje su postale osnova podjele geološkog vremena u široke blokove. Na taj način, istorija Zemlje je podijeljena u četiri geološka doba, prekambrijum, paleozoik, mezozoik i kenozoik, koji su dalje podijeljeni u geološke ere. Ova klasifikacija je osnova geoloških studija.

Apsolutne metode datiranja

Iako je razvoj radiometrijskih tehnika bio prvi i glavni napredak za uspostavljanje apsolutne vremenske skale, takođe su stvorene druge metode sa ograničenom primjenom. Među najvažnijim su dendrohronologija, analiza naslaga sedimentnih stijena i datiranje preko hidratacije i termoluminiscencije.

Dendrohronologija

Glavni članak: Dendrohronologija

Ovaj se metod datiranja događaja i uslova u prošlosti zasniva na količini, obimu i gustini godova na živim stablima drveća, što omogućava dendrohronolozima precizno datiranje klimatskih promjena u posljednjih dvije ili tri hiljade godina.

Vidi još

• Datiranje ugljenikom