Demografska istorija Beograda
Demografska istorija Beograda obuhvata promene stanovništva Beograda od osnivanja do danas. Od osnivanja Singidunuma u 3. veku p. n. e. i vrhunca pod Rimljanima u 3. veku (sa 8-10.000 stanovnika)[1], grad je prošao kroz vekove opadanja i stagnacije sve do pada pod ugarsku vlast u 13. veku, od kada ponovo jača i napreduje (dostigavši vrhunac od 40.000 duša 1427. pod Stefanom Lazarevićem)[2]. Grad pada pod Turke 1521, pod kojima nastavlja da se razvija sve do opsade i pustošenja 1688, kada stanovništvo pada sa 100.000 građana na svega nekoliko hiljada.[2] Austrijsko naseljavanje Beograda (1718-1739) presečeno je povratkom Turaka 1740, pod čijom vlašću se grad sporo oporavlja do Prvog srpskog ustanka, kada ponovo opada zbog pokolja i proterivanja turskog stanovništva. Ulaskom u sastav oslobođene Srbije 1815 (zvanično od 1867), Beograd neprekidno raste i razvija se do danas.
Stari vek[uredi | uredi izvor]
| Godina | Populacija |
|---|---|
| 170 | 8,000[1][3] |
| 1284 | 25,000 |
| 1426 | 40.000[2][a] |
| 1683 | 100.000[2][b] |
| 1738 | 40.000[v] |
| 1800 | 25.000[g] |
| 1834 | 7.033[4][d] |
| 1874 | 27.605[4] |
| 1910 | 89.879[4] |
| 1921 | 111.739[4] |
| 1931 | 238.775[4] |
| 1948 | 367.816[4] |
| 1953 | 443.991[4] |
| 1961 | 587.899[4] |
| 1971 | 899,094[đ] |
| 1981 | 1.087.915[5] |
| 1991 | 1.168.454[6][7][e] |
| 2002 | 1.119.642[8][ž] |
| 2011 | 1.166.763[9][z] |
Keltski Singidunum, prvo zabeleženo naselje na mestu današnjeg Beograda, prvi put se pominje u istorijskim izvorima iz 279. p. n. e.[10][11] U keltskom periodu Singidunum je bio naselje od najviše nekoliko stotina stanovnika, pre ribarsko selo nego grad, iako je već bio utvrđen (ostaci se i danas mogu videti na Karaburmi).[11] Grad je pao pod rimsku vlast 40. p. n. e.: 86. godine postao je rimska kolonija, a sredinom 2. veka dobio je status municipija (samoupravne opštine) sa oko 10.000 stanovnika (od čega oko 6.000 vojnika). Broj stanovnika počeo je da opada tokom krize Rimskog carstva u 3. veku i više se nije oporavio: kao pogranična tvrđava, Singidunum je opsedan i pustošen više puta tokom 4. i 5. veka od strane Huna, Ostrogota, Avara, Gepida i Slovena.[11], a poslednji put se pominje pod tim imenom (kao vizantijski grad) 630. godine.[10]
Srednji vek[uredi | uredi izvor]
Posle 630. godine Singidunum nestaje iz istorijskih izvora, i tek posle dva veka ponovo se pojavljuje u dokumentima iz 878. kao Beograd (ALBA GRAECA, GRIECHISCH WEISSENBURG, NANDOR ALBA, NANDOR FEJERVAR, CASTELBIANCO, ALBA BULGARICA).[12] Sve do 13. veka grad nije imao prilike da se razvija, pošto je bio poprište čestih opsada tokom ratova između Vizantije, Bugarske i Ugarske. Od 1254. pada pod vlast kraljevine Ugarske i počinje postepeno da raste[10], da bi dostigao vrhunac u periodu 1403-1427. kada je znatno proširen i naseljen, postavši prestonica despota Stefana Lazarevića, sa 40-50.000 stanovnika.[2][13]
Novi vek[uredi | uredi izvor]
Beograd je pao pod Turke 1521, ali je nastavio da raste, dostigavši vrhunac pred opsadu iz 1688, kada je imao oko 100.000 duša[2] i bio drugi grad Turskog carstva, posle Carigrada.[14] Pad pod austrijsku vlast doveo je do pokolja i raseljavanja turskog i jevrejskog stanovništva, tako da je Beograd posle 1689. spao na sveka nekoliko hiljada stanovnika, većinom vojnika. Privremeni rast usledio je za vreme austrijske okupacije Srbije (1718-1739), kada je Beograd poslednji put utvrđen i naseljen znatnim brojem nemačkih kolonista (ukupan broj građana i vojnika procenjivao se na 40.000, većinom Nemaca i katolika), ali je grad ponovo raseljen povratkom pod tursku vlast 1740. Tursko stanovništvo Beograda postepeno je raslo do Prvog srpskog ustanka (dostigavši 1804. preko 20.000 građana), ali je oslobođenje Beograda 1806 ponovo dovelo do pokolja i proterivanja turskih građana, pa je Beograd 1834. (u Srbiji Kneza Miloša) imao svega 7.000 duša.[4] Ulaskom u sastav oslobođene Srbije, Beograd je počeo konstantno da raste i razvija se kao administrativni, privredni i kulturni centar Srbije, bez prestanka sve do danas.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Vrhunac pod Ugarskom: od 1403. do 1427. Beograd je znatno izgrađen i naseljen, pošto je bio u posedu Stefana Lazarevića.
- ^ Vrhunac pod vlašću Turaka: pad Beograda pod Austriju 1688. doveo je do pustošenja grada i raseljavanja turskog i jevrejskog stanovništva.
- ^ Tokom austrijske okupacije Srbije (1718-1739), kada je Beograd naseljen masom nemačkih i katoličkih doseljenika. Gotovo je opusteo povratkom u turske ruke 1740.
- ^ Pred Prvi srpski ustanak, u kome je 1806. tursko stanovništvo većinom pobijeno i proterano.
- ^ Spor oporavak nakon proterivanja Turaka 1806.
- ^ 1.117.000 u širem području grada.[4]
- ^ Na široj teritoriji Beograda bilo je 1.617.734 stanovnika.
- ^ Na široj teritoriji Beograda bilo je 1.576.124 stanovnika.
- ^ Na široj teritoriji Beograda bilo je 1.731.425 stanovnika.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Singidunum-okrugli grad”. Arhivirano iz originala 24. 07. 2012. g. Pristupljeno 28. 2. 2020.
- ^ a b v g d đ „The History of Belgrade: Middle Ages – Turkish Conquest – Liberation of Belgrade”. Belgradenet.com. Arhivirano iz originala 30. 12. 2008. g. Pristupljeno 19. 2. 2019.
- ^ „Antički Beograd”. Discover Belgrade. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ a b v g d đ e ž z i Gažević, Nikola (1970). Vojna enciklopedija (knjiga 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 558.
- ^ „Popis 1981” (PDF). Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „Popis 1991” (PDF). Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ Enciklopedija Britanika (knjiga 1) (Sažeto izd.). Beograd: Politika. 2005. str. 131. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Popis 2002” (PDF). Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „Popis 2011.” (PDF). Pristupljeno 27. 2. 2020.
- ^ a b v Gažević, Nikola (1970). Vojna enciklopedija (knjiga 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 559.
- ^ a b v Singidunum Arhivirano 2006-12-01 na sajtu Wayback Machine
- ^ „Vizantijski period”. Discover Belgrade. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „Medieval Serbian Belgrade”. Discover Belgrade. Pristupljeno 29. 2. 2020.
- ^ „Turkish and Austrian Rule”. Discover Belgrade. Pristupljeno 29. 2. 2020.
