Zafar

Zafar
Karta arheološkog nalazišta Zafar (sloj iz 500. god.)
Administrativni podaci
Država	Jemen
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
—	450
Geografske karakteristike
Koordinate	14° 07′ 27″ S; 44° 14′ 28″ I
Vremenska zona	UTC+3
Zafar Zafar na karti Jemena

Zafar (arap. ظفار, Džafar) poznat i kao Rajdan, je bio glavni grad antičke Kraljevine Himjar (oko 110. p. n. e.-oko 500) u Jemenu. Arheološko nalazište Zafar nalazi se na oko 130 km jugoistočno od glavnog grada Sane, pored današnjeg sela Zafar, na visoravni od 2800m nadmorske visine. Najbliži od veći gradova mu je Jarim, udaljen oko14 km u pravcu severo-zapada.

Istorija grada

Kad je i kako Zafar nastao i razvio se u grad i danas nije potpuno jasno. Glavni izvor za proučavanje istorije Zafara su stari južnoarapski zapisi na pismu musnad ( 1. veku p. n. e. Zafar spominje i Plinije Stariji u svom jelu Naturalis Historia. O Zafaru se piše i u Anonimnom grčkom kormilaru po eritrejskom moru iz 1. veka p. n. e, kao i Ptolomejevoj - Geografiji. Verovatno je da su prepisivači iz srednjeg veka pogrešno precrtali taj deo Ptolomejeve karte pa se Zafir (latinski: Sepphar) našao u Omanu, a ne kako treba na zapadu Jemena.

Negde između 537 i 548. godine, vladari Himjara su se preselili u Sanu, koja je tada već bila značajni grad sa svojom tvrđavom Gumdan. Ono što su pokazala savremena arheološka iskapanja je veoma interesantno - nema nikakvih tragova kasnije gradnje u Zafaru i okolini. Grad je najvjerovatnije - uništen i napušten, ali nema nikakvih pisanih tragova o tome kako je došlo do uništenja Zafara.

Arheološka iskopavanja na nalazištu Zafar

Jevrejski ovalni kameni natpis Jišak bar Hanina (verovatno iz 2. veka.)

Većina do danas iskopanih objekata i nalazišta, najverovatnije pripada razdoblju Kraljevine Himjar iz vremena 270 - 525. ali ima i nekoliko nalazišta iz ranijeg perioda (110. p. n.e. - 270.).

Arheološko nalazište Zafar ima površinu 110 hektara, ali sam grad koji se nalazi na neravnoj uzvišici bio je manji od njega. Zafar je drugo po veličini arheološko nalazište u Arabiji, nakon Mariba, dužine oko 4000m. Do danas su iskopane i dobro istražene; glavno gradsko utvrđenje (Husn Rajdan), grobovi jugozapadno od Husn Rajdana te kameni dvor površine30 x 30 m² nepoznate namene. Utvrđenja Husn Rajdan i El Gusr (oko 300 m severnije) su nekada činile jedinstveno utvrđenje unutar gradskih zidina.

U starim arabijskim tekstovima pisanim na musnad pismu, spominje se čak pet kraljevskih palata: Hargab, Kalanum, Kavkaban, Šavhatan i Rajdan i jedna manja palata; Jakrub. U Zafaru su živeli jedni pored drugih mnogobošci, jevreji i hršćani - monofiziti, koji su bili dominanti u ranom 6. veku. O Zafaru je pisao i ranohršćanski pisac -Filostorgius, koji napominje da je Zafar već u 4. veku imao crkvu. Ovalni kameni natpis Jišak bar Hanina predstavlja najraniji dokaz o prisustvu Jevrajia u južnoj Arabiji. Ono što izaziva čuđenje, je da ima iznenađujuće malo sakralnih nalaza.

Od 1998. godine, nemački arheolog Pol Jile sa Univerziteta u Heidelbergu provodio je opsežna iskopavanja u Zafaru. On je među prvima u svoja istraživanja uveo geoinformatiku.

Danas je kraj oko Zafara mesto izuzetno teško za preživljavanje, bez drva, vode, i dobre zemlje, tako da u današnjem Zafaru živi samo 450 stanovnika koji se bave stočarstvom i poljoprivredom.

Bibliografija

• Walter W. Müller: Himyar, Reallexikon für Antike und Christentum, v. 15 (Stuttgart 1991) 303-331
• Paul Yule i suradnici: Zafār, Capital of Himyar, Ibb Province, Yemen First Preliminary Report: 1998 and 2000, Second Preliminary Report: 2002, Third Preliminary Report: 2003, Fourth Preliminary Report: 2004, Archäologische Berichte aus dem Yemen 11 (Mainz 2007 [2008.]) 479–547, pls. 1–47 + CD-ROM, ISSN 0722-9844. ISBN 978-3-8053-3777-9.
  • digitalna verzija
• K. Franke/M. Rösch/C. Ruppert/P. Yule: Zafār, Capital of Himyar, Sixth Preliminary Report, February–March 2006, Zeitschrift für Orient-Archäologie 1, 2008 [2009.] 208–245. ISBN 978-3-11-019704-4.
  • digitalna verzija
• Paul Yule: Zafar, Capital of Himyar, Seventh Preliminary Report, February–March 2007 and February–March 2008
  • digitalna verzija
• Paul Yule: The Gates of Himyarite Zafār, Chroniques yéménites 14, 2007, 1–13, ISSN 1248-0568
  • digitalna verzija
• Paul Yule: Himyar-Spätantike im Jemen/Late Antique Yemen (Aichwald 2007). ISBN 978-3-929290-35-6.

Vidi još

• Kraljevina Himjar
• Kraljevina Hadramaut
• Abu Karab Asad

Spoljašnje veze

• Yemen Expedition of the University of Heidelberg since 1998 (jezik: engleski)
• PropylaeumDOK baza podataka o Zafaru Arhivirano 2012-02-16 na sajtu Archive.today (jezik: nemački)