Zgrada Trgovačke akademije u Zrenjaninu
| Zgrada Trgovačke akademije | |
|---|---|
 Zgrada Trgovačke akademije u Zrenjaninu | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Zrenjanin |
| Opština | Zrenjanin |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1892. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin |
| www | |
Zgrada Trgovačke akademije, današnja zgrada srednje elektrotehničke škole „Nikola Tesla” u Zrenjaninu, pripada Starom gradskom jezgru, kao Prostorno kulturno-istorijske celine od velikog značaja.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Prvobitna Trgovačka akademija sagrađena je 1892. godine po planovima budimpeštanskog arhitekte Ištvana Kiša. Licem u lice sa monumentalno zamišljenom palatom Pravde na drugoj obali reke, sagrađenom petnaestak godina kasnije, i Finansijskom palatom sa preke strane Subotićeve ulice, Trgovačka akademija je postala značajni urbani reper starog jezgra grada.
Škola spada među najstarije trgovačke akademije u državi. Od početka rada ona deli svoj radni prostor sa Državnom muškom građanskom školom. Osnovana je kao trorazredna Viša trgovačka škola u kojoj je nastavni jezik bio mađarski, što je trajalo sve do završetka Prvog svetskog rata. Aprila meseca 1919. godine pretvorena je u srpsku školu. Godinu dana ranije škola je pretvorena u četvorogodišnju.
Arhitektura zgrade[uredi | uredi izvor]
Kao i na većini nama poznatih ostvarenja Ištvana Kiša, u formiranju stilskog izraza ove zgrade, glavni izvor inspiracija nalažen je u reminiscencijama na arhitekturu italijanske renesanse. Dekorativnim elementima preuzetim iz repertoara ovog stila ukrašavane su u 19. i početkom 20. veka prvenstveno prosvetne ustanove, kasarne i bolnice, akademije nauka i umetnosti, državna administrativna zdanja. Horizontalno stepenovanje oblika, spratna podela naglašena snažnim kordonskim i potkrovnim vencima, centralno postavljeni rizaliti, pravilni nizovi prozorskih otvora, balusteri na parapetima, vertikalno raščlanjavanje oblika polustubovima i pilastrima, razuđene krovne mase – osnovni su eklektički repertoar koji je Kiš koristio pri oblikovanju fasada. Lica zgrade u prizemlju su rustično obrađena i karakteriše ih pravilan ritam otvora. U gornjoj zoni oko i između polukružnih prozora uneti su zgrafito-crteži.
Trgovačka akademija i Finansijska palata su ostali zapamćeni i kao retki objekti istorijske arhitekture Zrenjanina koji „Direktivnim urbanističkim planom” iz 1958. godine nisu bili predviđeni za rušenje. Koliko god izgledali banalni razlozi koji su rukovodili ondašnji vrh urbanističke i arhitektonske prakse u zemlji da se radikalno obračuna sa graditeljskim nasleđem Zrenjanina, njihov pijetet prema dvema Kišovim kućama u starom jezgru grada na posredan način govore o vrednostima ovih ostvarenja. Može se reći da je ovo, u simboličkom smislu, prvo javno priznanje delima akademizma koja su obeležila arhitekturu devetnaestog i početka dvadesetog veka u Zrenjaninu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Zgrada Trgovačke akademije u Zrenjaninu”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin. Pristupljeno 7. 4. 2020.
