Karabin

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Različito vatreno oružje sa prednjim punjenjem. Puške pod brojevima 1, 10 i 11 su identifikovane kao karabini. (Enciklopedija Britanika, 1910)

Karabin, od francuske reči carabine (izgovara se /ˈkɑrbiːn/ ili /ˈkɑrbaɪn/) je vatreno oružje nalik na pušku ili musketu koje je izvorno spadalo u naoružanje konjice tokom XIX i početkom XX veka. Pešadija tog doba je bila naoružana dužim oružjem veće snage, dok je konjica imala kraće i lakše oružje, prilagođeno borbi na konju.

Mnogi karabini, posebno modernih konstrukcija, su razvijeni od pušaka i u suštini predstavljaju njihove skraćene verzije. Ispaljuju istu municiju, mada često sa manjom početnom brzinom usled manje dužine cevi. U mnogim slučajevima karabini i puške u naoružanju pojedinih zemalja nisu bili srodni u tehničkom smislu; recimo koristili su drugačiju municiju i bili su drugačije konstrukcije (premda su karabini i dalje bili slabije konstrukcije ili manje veličine). U različitim vremenskim razdobljima puške su bile češće od karabina, a važi i obrnuto.

Ređe se susreću karabini koji ispaljuju pištoljsku municiju, osmišljeni kao spoj brzine paljbe revolvera ili poluautomatskog pištolja i preciznosti dužeg oružja sa puščanom cevi i kundakom. Ovakva oružja se u principu koriste kao preciznija alternativa tradicionalnom pištolju, i dan danas ih koriste pojedini policijski timovi i civilni sportski strelci.

Manja dužina i masa čine karabin lakšim za rukovanje u bliskim borbama, kao što su gradski ili sukobi u džungli, ili prilikom dejstva iz vozila. Karabini imaju znatno veću probojnu moć od automata, jer ispaljuju standardnu puščanu municiju. Nedostatak karabina u poređenju sa njihovim dužim verzijama je manja preciznost na većim daljinama i manji efikasni domet, dok su istovremeno većih dimenzija od automata, pa su nezgodniji za rukovanje u skučenim prostorima.

Karabinima se obično naoružava specijalizovano osoblje (npr. pripadnici specijalnih, motorizovanih, intendatskih i drugih jedinica koje ne pripadaju klasičnoj pešadiji) kod koga bi puška normalne veličine predstavljala smetnju.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rana istorija: pre 1900.[uredi | uredi izvor]

Karabin „Sileks“ Prvog konzula, rad slavnog francuskog puškara Žana Lepaža oko 1800.

Karabin je izvorno bio lakše, kraće oružje, razvijeno za konjicu. Karabini su bili dovoljno kratki da bi mogli da se pune i ispaljuju sa konja, ali se to radilo veoma retko, jer konj u pokretu predstavlja veoma nestabilnu osnovu, a kada se zaustavi, vojniku je mnogo lakše da napuni oružje i da gađa ako sjaše, čime istovremeno postaje i sitnija meta.

Glavna prednost karabina je lako nošenje. Konjičke jedinice su u stanju da udobno nose muskete pune dužine pod uslovom da se radi samo o kretanju iz tačke A u tačku B (praksa izvornih draguna, a kasnije i pešadije sa konjima); konjička jedinica, sa druge strane, je morala da ima pokretljivost i da se suočava sa neprijateljskom konjicom u jurišima sa isukanim sabljama, pa je nošenje bilo kakvog dugačkog predmeta prestavljalo opasan teret. Karabin u većini slučajeva nije bio duži od sablje u koricama, a oba oružja su nošena tako da vrhovima ne smetaju laktovima jahača, a da pri tome donjim delovima ne smetaju konjskim nogama.

Pojedini izvori navode da je oružje dobilo ime po svojim prvim korisnicima, konjičkim jedinicama nazvanim "karabinjeri“, od starofrancuske reči carabin (vojnik naoružan musketom), koja verovatno potiče od reči escarrabin, kopač grobova, čije je moguće poreklo reč scarabee, odnosno skarabej, ili balegar.[1]

Karabini su obično bili manje precizni i imali su manju snagu od dužih musketa (a kasnije pušaka) koje je koristila pešadija usled kraće nišanske lnije i manje početne brzine zrna ispaljenog iz kraće cevi. Sa pronalaskom brzogorećeg (malodimnog) baruta, manja početna brzina iz kraće cevi prestaje da bude toliki nedostatak. Sa vremenom, konjica kao rod vojske nestaje, ali se karabini zadržavaju kod jedinica kod kojih lakše i kompaktnije oružje predstavlja prednost, pa čak i na uštrb preciznosti na većim daljinama i snage.

Tokom XIX veka, karabini su često razvijani nezavisno od pešadijskih pušaka, i u mnogim slučajevima nisu koristili ni istu municiju, što je otežavalo snabdevanje. Izuzetan iskorak u razvoju ove vrste oružja ostvaren je krajem Američkog građanskog rata karabinom Spenser. Ovo oružje je među prvima koristilo sjedinjeni metak sa ivičnim paljenjem i posedovalo je magacin sa oprugom, smešten u kundaku, koji je primao sedam metaka. Metak je ubacivan u cev pomoću zakrivljene poluge koja je istovremeno služila kao branik obarače, slično kasnijim puškama sistema „Henri“ i „Vinčester“. Udarač se nalazio sa spoljne strane oružja, u stilu dotadašnjih perkusionih pušaka, i njegovo zapinjanje se obavljalo ručno, nezavisno od ubacivanja metka u cev.

Krajem XIX veka je u mnogim zemljama postalo uobičajeno da se puške sa obrtno-čepnim zatvaračima (sistema Mauzer, na primer) proizvode u punoj veličini i verziji karabina. Jedan od najpopularnijih i najprepoznatljivijih karabina je bila Vinčesterova reptetirka, koja je proizvođena u nekoliko verzija koje su koristile revolversku municiju. Ovo je činilo idealan izbor za kauboje i istraživače Amerike, jer su mogli da nose revolver i karabin koji koriste istu municiju.

Kraće puške, kraći karabini: Prvi i Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Sagino Karabin M1 koji su koristile oružane snage SAD u Drugom svetskom ratu, Korejskom ratu i manjem obimu u Vijetnamskom ratu.

U decenijama nakon Prvog svetskog rata, standardne pešadijske puške koje su koristile vojske širom sveta postale su kraće, bilo skraćivanjem postojećih konstrukcija, bilo naoružavanjem jedinica karabinima, umesto dugim puškama.


Na primer, cev ruske puške Mosin-Nagan model 1891/30 je skraćena sa 800mmm na 730mm 1930, a zatim na 510mm 1938;[2] cev nemačke puške Mauzer 98 je skraćena sa 740mm, koliko je imala 1898. na 600mm 1935. i model je označen kao „kratki karabin“ nem. Karabiner Kurz- (K98k ili Kar98k). Dužina cevi pušaka koje su koristile SAD se nije menjala. Repetirka M1903 Springfild [3]iz Prvog svetskog rata i puška M1 Garand imaju identičnu dužinu cevi od 610mm, ali treba imati u vidu da je cev puške M1903 smatrana za kratku u vreme nastanka.

Američki Karabin M1 je predstavljao primer tradicionalnog karabina jer je bio značajno kraći i lakši od puške M1 Garand sa dužinom cevi od 457,2mm. Karabin M1 nije nastao kao skraćivanjem puške M1 Garand, kako je to bilo uobičajeno u 19. veku, već je predstavljao potpuno novu konstrukciju, koja je koristila manju i slabiju municiju. [4]


Ujedinjeno Kraljevstvo je razvilo „Karabin za džunglu“, verziju standardne pešadijske puške Li-Enfild. [5] Pušku je odlikovala kraća cev, skrivač plamena, i modifikacije osmišljene da smanje masu oružja. U zvaničnoj nomenklaturi se vodi kao Puška Br. 5 Model 1 engl. Rifle, No. 5 Mk I. Uvedena je u naoružanje krajem Drugog svetskog rata, ali nije ušla u širu upotrebu sve do Korejskog rata. Korištena je i tokom Ustanka Mau Mau i Malajske krize.

Karabin M1924ČK sa jurišnim nožem

Za potrebe Jurišnih odreda vojske Kraljevine Jugoslavije[6] u Vojno tehničkom zavodu u Kragujevcu na osnovu puške M1924, proizvođene po licenci Fabrik Nasional franc. Fabrique Nationale de Herstal iz Belgije konstruisan je karabin M1924ČK. Oznaka ČK je skraćenica za „četnički karabin“, jer je prvobitno bilo predviđeno da se „Jurišni odredi“ zovu „Četnički odredi“. Puška je skraćena po ugledu na već postojeću „sokolsku pušku“, namenjenu obuci omladine u gađanju. Ručica zatvarača je savijena nadole radi lakšeg rukovanja, dužina cevi je skraćena na 415mm, a cela puška na 955mm. [7] U borbenom kompletu je i borbeni nož sa dvostranim sečivom [8] koji služi kao bajonet. Oružje je proizvođeno od aprila 1940. do aprila 1941. i tačan broj proizvedenih komada se na zna. Nemci su zarobljene primerke uveli u naoružanje i označili šifrom G289(j) ili imenom nem. Jugoslawisches Komitengewеhr 7,9mm, odnosno „Jugoslovenska komitska puška 7,9 mm.

Posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Kraće oružje je bilo prikladnije za vožnju kamionom, oklopnim transporterom, helikopterom ili avionom, kao i u bliskim borbama. Na osnovu borbenih iskustava u Drugom svetskom ratu, kriterijumi za izbor oružja su počeli da se menjaju. Za razliku od prethodnog Prvog svetskog rata, u kome su se borbe vodile uglavnom sa fiksnih linija i iz rovova, Drugi svetski rat je bio sukob visoke pokretljivosti, koji se često vodio u gradovima, šumama, i drugim područjima u kojima je pokretljivost i vidljivost bila ograničena. Pored toga, razvoj artiljerije je učinio da dejstva pešadije na otvorenim prostorima postanu još manje praktična nego što su bila do tada.

Najveći broj kontakata sa neprijateljem ostvaren je na daljinama manjim od 300 metara, a neprijatelj je bio izložen vatri samo tokom kraćeg vremenskog perioda prilikom kretanja od zaklona do zaklona. Najveći broj hitaca nije bio usmeren direktno ka neprijateljskim borcima, već u njihovom približnom pravcu, kako bi ih sprečio da se kreću i uzvraćaju vatru. Ovaj način dejstvovanja se naziva zaprečna vatra. Ovakve situacije nisu zahtevale pušku punih dimenzija, koja ispaljuje standardnu puščanu municiju preciznu na veće daljine. Oružje manje snage je u stvarnim borbenim situacijama i dalje u stanju da nanese gubitke neprijatelju, dok njegov smanjeni trzaj omogućava da se veći broj hitaca ispali za kratko vreme tokom koga je neprijatelj vidljiv.

Municija manje snage je takođe i manje mase, što omogućava vojniku da je nosi više sa sobom. Dok je u Drugom svetskom ratu borbeni komplet strelca sa puškom bio nekoliko desetina metaka, borbeni komplet vojnika sa jurišnom puškom AK-47 je 150 metaka. Kako se u tom slučaju puca municijom manje snage, nema potrebe za oružjem duge cevi, pa je moguća upotreba kraće. Kraća cev, opet, smanjuje masu oružja i omogućava lakše rukovanjima u manjim prostorima, kao i brže podizanje u zgib ramena i brže gađanje, što često predstavlja efekat iznenađenja. Rafalna paljba se takođe smatra za poželjnu odliku, jer omogućava vojniku da gađa kratkim rafalima od tri do pet metaka, što povećava verovatnoću pogotka pokretne mete.

Jurišna puška 44 nem. Sturmgewehr 44, ili MP44

Nemci su početkom Drugog svetskog rata počeli sa ispitivanjima karabina sa automatskom paljbom, koji su ispaljivali standardnu puščanu municiju. Ispitivanja su pokazala da je ova varijanta daleko od idealne, jer se ispostavilo da nije moguće kontrolisati trzaj klasične puščane municije pri rafalnoj paljbi. Zbog toga je razvijen takozvani srednji puščani metak. Ovo je postignuto smanjenjem dužine, a time i snage standardnog „mauzerovog“ puščanog metka 7,92 × 57. Novi metak je označen kao 7,92 × 33 nem. Kurz, odnosno kratki. Oko ovog metka je razvijen automatski karabin, označen kao MP43 ili Mašinski pištolj, model 43 nem. Maschinenpistole 43. Nakon sitnih izmenama, oružje je preimenovano u MP44, da bi konačno bilo nazvano StG44, što je skraćeno za nem. Sturmgewehr 44, ili u prevodu „Jurišna puška 44. Ovaj naziv je dao Hitler lično kada se na demonstraciji ovog oružja uverio u njegovu vatrenu moć. [9].

AK-47 ili rus. Автомат Калашникова образца 1947 года

Nakon Drugog svetskog rata, u SSSR-u je oko metka M43 7,62 × 39 mm koji su 1943. razvili Jelisarov i Semin, konstruisana automatska puška AK-47[10] rus. Автомат Калашникова образца 1947 года, koja je postala pešadijsko oružje Crvene armije i za manje od jedne decenije zamenila skoro svo ostalo pešadijsko naoružanje. Ova izuzetno robustna i uspešna konstrukcija je koncepcijski zasnovana na StG44, ali ne koristi sistem sa odloženim odbravljenjem sa plutajućom komorom, već mnogo jednostavniju i pouzdaniju konstrukciju sa obrtnim telom zatvarača Mihaila Kalašnjikova. Mehanizam za okidanje je razvijen po ugledu na M1 Garand i M1 karabin, a sigurnosni po ugledu na konstrukciju Džona Brauninga sa Remingtonove puške Model 8. Originalni AK47 se smatra prvom pravom jurišnom puškom, ili jurišnim karabinom, kako se naziva u pojedinoj literaturi.

SAD su tokom Drugog svetskog rata u naoružanju imale i karabin M2, automatsku verziju karabina M1, u kalibru 7,62 × 33 mm, ali je poluatomatska verzija M1 proizvođena u deset puta većim količinama od M2.

Puška EM-2 model Br. 9, bulpap konfiguracije

Iako zemlje NATO-a nisu usvajale srednju puščanu municiju, nastavile su sa tendencijom razvoja kraćih i lakših pušaka koje se pune okvirom. Zemlje NATO su usvojile metak 7,62 × 51 NATO, koji se u balističkom smislu veoma malo razlikuje od metaka .308 Vinčester i .303 Britiš, kao i nekoliko pušaka kao što su FN FAL[11] i M-14.[12] U Velikoj Britaniji je u Kraljevskoj fabrici malog oružja engl. Royal Small Arms Factory razvijen projekat EM-2 ili Puške Br. 9 Model 1 engl. Rifle No.9 Mk1 [13] bulpap karabina koji je koristio veoma efikasnu eksperimentalnu srednju puščanu municiju .280 britiš, koja se u literaturi sreće i kao 7 mm NATO, .280/30 ili 7 × 43 mm. EM-2 je na uveden u naoružanje britanskih i kanadskih jedinica tokom 1951, ali je veoma brzo i izbačen na zahtev Amerikanaca koji su smatrali da je metak 7 × 43 mm nedovoljne snage za upotrebu u mitraljezima i puškama.

Jurišna puška M16

Do početka šezdesetih godina XX veka SAD su usvojile metak 5,56×45. Njegovo zrno je lakše i manje od sovjetskog metka M43 za AK-47, ali ima veću početnu brzinu. U oružanim snagama SAD, jurišni karabin M-16,[14] uveden u naoružanje 1963, do 1969. je zamenio pušku M-14 kao standardno pešadijsko oružje. Karabin M-16, iako veoma precizan, dobro uravnotežen i lagan - u prvoj verziji težak samo 2.800 grama - u vijetnamskim džunglama se pokazao kao izuzetno osetljivo i nepouzdano oružje. Ipak, ova puška je revolucionarna jer su u njenoj konstrukciji primenjeni u to vreme potpuno novi materijali: aluminijum, polimeri i staklena vlakna, koji se dotle nisu koristili za izradu glavnih delova oružja.

AK-74 rus. Автомат Калашникова образца 1974 года

Trend superbrze municije malog kalibra je nastavljen 1974. kada je u SSSR-u usvojen novi srednji puščani metak 5N7, kalibra 5,45 × 39 mm. Postojeća puška AK-47 je prilagođena novom metku, a model je nazvan AK-74, ili rus. Автомат Калашникова образца 1974 года. U odnosu na AK-47, AK74 odlikuju: poboljšana ergonomija kundaka, manja masa od samo 3.300 grama, znatno veća početna brzina zrna od 900 metara u sekundi, veća preciznost, manji trzaj i bolja kontrola pri rafalnoj paljbi. Radni vek je znatno povećan tvrdim hromiranjem cevi, a puška je dobila i novi kompenzator odskočnog ugla, koji je istovremeno i skrivač plamena. Pri svemu tome, zadržana je pouzdanost i jednostavnost originalnog Kalašnjikova.

Masovno uvođenje u naoružanje karabina, oružja manjeg dometa i manje preciznosti, dovelo je do potrebe za preciznim oružjem sa standardnom puščanom municijom, ili vodnom snajperskom puškom.

Koncept je preuzet iz sovjetske vojne doktrine. Za razliku od pravog snajpera, vrhunskog strelca naoružanog puškom visoke preciznosti i obučenog u posebnim taktikama, vodni snajper pruža podršku pešadijskoj jedinici dejstvima protiv ciljeva do 1.000 metara. Vodna snajperska puška se u anglosaksonskoj literaturi naziva još i engl. designated marksman rifle. [15] Ovo su uglavnom poluautomatske snajperske puške jeftinije izrade i manje preciznosti od pravih snajperskih pušaka, kojima se, u zavisnosti od formacije, obično naoružava po jedan vojnik iz svakog streljačkog odeljenja. Primeri vodnog snajpera su američki M-21 - preciznija verzija puške M-14, ruska SVD rus. Снайперская винтовка Драгунова, a kod nas Zastava M76.

Moderni razvoj[uredi | uredi izvor]

Štajer AUG, puška dužine 508 mm
Štajer AUG, karabin dužine 407 mm

Današnje karabine odlikuju još manje mase i dužine od ranijih modela, masovnije uvođenje bulpap koncepcije, optičkih nišana, modularnih izmenjivih delova, kao i upotreba veštačkih i kompozitnih materijala. Bulpap konfiguracija omogućava da oružje zadrži punu dužinu cevi, a da pri tome ostane kratko i spretno za rukovanje. Kod mnogih modela vojnik prema potrebi može dodatno skratiti oružje zamenom duže cevi za kraću, a u svetu poslednjih godina vlada trend modularnih multikalibarskih pušaka,[16] koje brzom zamenom cevi i zatvarača omogućavaju korišćenje više kalibara i vrsta municije. Klasičan primer puške modularne konstrukcije koja omogućava brzu izmenu cevi je austrijski Štajer AUG nem. Steyer AUG. Ovo izuzetno uspešno oružje briše granicu između puške i karabina, jer se za izuzetno kratko vreme prema potrebi pretvara u jedno ili drugo. Drugi aktuelni trend je da se oko istog koncepta razvija čitava porodica oružja: jurišna puška normalne veličine, karabin i oružje za podršku - neka vrsta puškomitraljeza, produžene cevi sa nožicama - ali koja koristi srednji, umesto klasičnog puščanog metka.

Karabin M-4 sa optičkim nišanom engl. Aimpoint M68 CCO. i nožicama

U SAD je nastavljen razvoj oružja zasnovanih na originalnoj Stonerovoj konstrukciji sa kraja pedesetih. Od 1997, osnovno oružje pešadije Armije SAD je M-4, karabinska verzija modela M16A2. Modeli M-4 i M16A2 dele oko 80% zajedničkih delova. [17] Nakon višedecenijskog razvoja ova puška je pretrpela značajne izmene i pretvorena je u dosta pouzdanije oružje, mada se 1997. na testovima u pustinjskim uslovima pokazala kao znatno inferiornija u odnosu na Hekler i Koh HK-416, Hekler i Koh XM-8 i FN SCAR. Iz deset pušaka svakog modela je ispaljeno po 6.000 metaka, pri čemu je M-4 imala 882 zastoja, od kojih 19 težih, koji su zahtevali intervenciju puškara. FN SCAR je imala 226 lakših zastoja, HK-416 223 lakših, a XM-8 116 lakših i 11 težih zastoja. [18]

Sa masom od 2.880 grama, M-4 je 80 grama teža u odnosu na izvorni model M-16 pune dužine. Dejstvuje jedinačno ili kratkim rafalima od tri metka. Značajne izmene u odnosu na M16a2 su dužina cevi smanjena na 368 mm i celog oružja na 838 mm, kundak sa teleskopskim izvlačenjem i šina sistema „pikantini“ na poklopcu sanduka, koja omogućava montažu velikog broja optičkih uređaja. Kao i kod prethodnih modela, postoji mogućnost montaže potcevnog bacača granata M-203. Na potkundak je moguće montirati rukohvat ili nožice radi bolje kontrole oružja.

U Rusiji je razvijeno više novih modela karabina, kao što su AK-107, AK-108, AK-9, Nikonov AN-94, Groza OC-14 / OTs-14, A91 i čitav niz drugih, ali oni u manjoj ili većoj meri predstavljaju modifikacije izvornog AK-47. Jednostavno, i posle više od 60 godina AK-47 je toliko efikasan i jednostavan za upotrebu i izradu, da ga je teško prevazići.

Pored poznatih velikih proizvođača, od kojih pojedini dominiraju svetskim tržištem već skoro čitav vek, kao što su „Hekler i Koh“, „FN“, „Madsen“ i „Bereta“, poslednjih decenija su se pojavile savremene i kvalitetne konstrukcije iz zemalja koje su donedavno bile uvoznici, a ne proizvođači. Tu spadaju Iran, Izrael, Meksiko, Indija, Indonezija, Australija i Južna Afrika.

M-21S sa potcevnim bacačem granata, optičkim nišanom, ručicom za nošenje i baterijskom lampom.

Prateći opšte trendove i fabrika Zastava Oružje je prema specifikacijama Vojske Srbije modernizovala svoju porodicu pešadijskog naoružanja, zasnovanu na sistemu Kalašnjikova i uvela u proizvodnju model M-21.[19] Oružje je konstruisano oko metka 5,56 × 45 NATO. Proizvodi se u tri verzije: "M-21", „M-21S“ i „M-21 automat“. M-21 je jurišna puška pune dužine od 1000 mm, dok su ostale dve verzije karabini dužine 915, odnosno 815 mm. (Sve dužine su sa rasklopljenim kundakom).

Zastava M-21 ima ugrađenu šinu sistema „Pikantini“, koja omogućava postavljanje različitih optičko-elektronskih uređaja koji odgovaraju NATO standardu. Dejstvuje jedinačno ili rafalno, a prema želji naručioca „Zastava“ proizvodi i verzije koje dejstvuju kratkim rafalima od po tri metka. Postoji mogućnost montaže potcevnog bacača granata BGP-40 kalibra 40 mm, koji je razvijen po uzoru na ruski „Kastjor“, BG-15 i BG-30 i omogućava direktno gađanje cilja pod malim uglom. Pored kočnice i regulatora paljbe sa desne strane oružja, tipične za Kalašnjikov, puška je opremljena još jednim sa leve strane, iznad pištoljskog rukohvata. Komande sa leve i desne strane su sinhronizovane. Kundak i potkundak, koji su na ranijim verzijama izrađivani od drveta, zamenjeni su delovima od polimera visoke otpornosti. Okviri sa 30 metaka odgovaraju NATO standardu STANAG i izrađuju se u dve verzije: od metala i od polimera.[20]

Pištoljski karabini[uredi | uredi izvor]

Jedna od neuobičajenih klasa su karabini koji ispaljuju pištoljsku municiju. Ova vrsta oružja se pojavila neposredno nakon masovnog uvođenja sjedinjenog metka na crni barut sa ivičnim paljenjem. Razvijena ja kao podrška popularnih revolvera tog vremena i ispaljivala je istu municiju, ali je omogućavala veću početnu brzinu zrna, domet i preciznost od revolvera. Ovakve karabine su nosili kauboji, istraživači, predstavnici zakona i ostali stanovnici Divljeg zapada. Klasičnu kombinaciju su predstavljali „Vinčesterova“ repetirka[21] i „Koltov“ revolver kalibra .44-40 ili .38-40. Početkom XX veka, ovaj trend je nastavljen sa modernijim i snažnijim revolverskim mecima na malodimni barut, karabinima „Vinčerster 1894“ i „Marlin 1894“ u kalibrima .38 specijal/.357 Magnum i .44 specijal/.44 magnum, da bi vremenom postepeno zamro.

Integralno prigušeni Karabin De Lajl, kalibra .45

Koncept je ponovo oživljen u Drugom svetskom ratu, kada je za potrebe britanskih jedinica za specijalne operacije SOE napravljen karabin De Lajl engl. DeLisle carbine. Konstruktor, Vilijam de Lajl engl. William DeLisle, je napravio integralno prigušeni karabin koristeći delove više postojećih oružja. Kao osnova je uzeta puška Li Enflid model III sa zatvaračem prilagođenim kalibru .45 ACP. Sanduk je izmenjen, tako da prima standardni okvir „Kolta“ M1911. U De Lajl je ugrađivana modifikovana cev sa ležištem metka automata „Tompson M1A1“. Pokazao se kao izuzetno tiho i pouzdano oružje i sa uspehom je korišten u Drugom svetskom ratu i Malajskoj krizi. De Lajlov karabin je sa samo 167 proizvedenih primeraka jedno od najređih oružja iz Drugog svetskog rata.[22] Razvijen je i protitip u verziji sa preklopnim kundakom, preuzetim sa automata „Sterling“ i pištoljskim rukohvatom, ali nikada nije ušao u proizvonju.

Karabin Kel-Tec SUB-2000 u kalibru 9 x 19 mm Parabelum

Poslednjih decenija, ova vrsta karabina doživljava svoju renesansu. Među značajnije modele koji se više ne proizvode spadaju „Rugerov Policijski karabin“[23] engl. Ruger Police Carbine, koji je koristio okvire „Rugerovih“ pištolja odgovarajućeg kalibra, kao i „Marlin kemp karabinom“[24] engl. Marlin Camp Carbine kalibra .45ACP, koji se punio okvirima „Kolta“ 1911. Karabin „Bereta Cx4 Storm“[25] koristi iste okvire kao i mnogi „Bertini“ pištolji i razvijen je kao komplementaran sa pištoljem „Bereta Px4 Storm“. Karabin „Haj Point“ engl. Hi-Point 995 Carbine predstavlja jeftiniju varijantu od ostalih pištoljskih karabina i koristi okvire pištolja „Haj Point C-9“ i „Haj Point C-9 Komp“. Sličan je slučaj i sa karabinom „Kel-Tekom SUB 2000 [26]engl. Kel-Tec SUB-2000, koji prima pištoljske okvire za „Glok“, „Beretu“, i „Smit i Veson“ u kalibrima 9 x 19 mm Parabelum ili .40S&W. Kako se u skorije vreme na tržištu pojavio čitav niz modela, to bi moglo da predstavlja indiciju da postoji rastuća potražnja za ovim tipom karabina.

Osnovne prednosti pištoljskog karabina su povećana preciznost u odnosu na pištolj, usled duže cevi i boljeg oslanjanja pomoću kundaka, relativno mali trzaj, mali bljesak, veća početna brzina i energija zrna koju daje duža cev, što opet dovodi do veće kintetičke energije zrna. U većini slučajeva je tu i veća mogućnost ugradnje optike i laserskih obeleživača. Sa druge strane, zrno manje brzine i probojnosti u odnosu na puščano, predstavlja manju opasnost za civile u urbanim okruženjima, posebno u policijskim akcijama. Zato je pištoljski karabin sve omiljenije oružje policija širom sveta.

Ostali karabini[uredi | uredi izvor]

Danas se u SAD na komercijalnom tržištu „karabinima“ nazivaju i oružja na pištoljsku municiju, koja se pune okvirom velikog kapaciteta, produžene cevi, izvedena iz automata i koja dejstvuju samo jedinačno. Na ovaj način proizvođači oružja izbegavaju zakonsku klasifikaciju „oružja za napad“ engl. assault weapon, čija prodaja i posedovanje potpada pod Savezni akt o oružju engl. National Firearms Act i Akt o kontroli vatrenog oružja engl. Gun Control Act. Za mnoge vlasnike koji bi voleli legalno da poseduju automat, ovo predstavlja prihvatljiv kompromis. Iako su u funkcionalnom smislu identični pištoljskim karabinima, ovo su u stvari prerađeni automati. Primeri za ovo su Bušmaster Karbon 15, kalibra 9 mm engl. Bushmaster Carbon 15, FN PS90 i „Hekler i Koh“ HK94.

U pojedinim istorijskim izvorima se može naći i naziv „mašinski karabin“. Ovo je u pojedinim periodima bilo zvanično ime za pojedine automate, kao što su, recimo, britanski „Sten“ i australijski „Oven“.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  2. ^ Modern Firearms - Mosin, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  3. ^ Modern Firearms - M1903 Springfield, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  4. ^ Modern Firearms - M1 Carbine, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  5. ^ Modern Firearms - SMLE Lee-Enfield, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  6. ^ A. Životić, “Jurišne (četničke) jedinice vojske Kraljevine Jugoslavije 1940—1941. godine”, Vojnoistorijski glasnik, br. 1-2, Beograd 2003
  7. ^ Časopis „Metak“, 1991, Branko Bogdanović: Jugoslovenska jurišna puška i nož modela 1924 ČK
  8. ^ Berza antikviteta: Nož jugoslovenske jurišne puške., Pristupljeno 8. 4. 2013.
  9. ^ Lexikon der Wehrmacht, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  10. ^ Modern Firearms - AK-47 AKM, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  11. ^ Modern Firearms - FN FAL, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  12. ^ Modern Firearms - M14, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  13. ^ Assault Rifles And Their Ammunition: Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. jun 2014), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  14. ^ Modern Firearms - M16 M16A1 M16A2 M16A3, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  15. ^ FM3-22.9 Chapter 7 Advanced Rifle Marksmanship (Phase IV of Basic Rifle Marksmanship), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  16. ^ Defense Review - M16A5 Concept: A Modular, Multi-Caliber Rifle for Future Infantry Warfighters?, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  17. ^ M-4 Carbine Fact File for the United States Army, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  18. ^ Army Agrees to M4 Sand Test Shoot-Off, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  19. ^ Danas, 12. avgust 2004.
  20. ^ Zastava Arms, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  21. ^ Uberti 1873 Rifle and 1873 Carbine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jul 2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  22. ^ Valkyrie Arms Delisle Page Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. februar 2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  23. ^ Ruger Police Carbine - Definition | WordIQ.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. mart 2010), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  24. ^ Marlin Model 9 Semi-Auto 9mm Carbine, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  25. ^ cx4storm beretta - semiautomatic carbine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. februar 2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.
  26. ^ Kel Tec CNC Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. decembar 2012), Pristupljeno 8. 4. 2013.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карабин&oldid=26895601”