Klasična gitara
 |
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
Praistorija
[uredi | uredi izvor]Zajedničkom pretečom žičanih instrumenata – kordofona – smatra se muzički luk, čiji se nastanak vezuje za doba paleolita. 30000. – 15000. godine prije nove ere, dok je Sahara još bila plodna, a Evropa u srednjem paleolitu, čovjek počinje da proizvodi zvukove na jednoj žici muzičkog luka. Grupa žičanih instrumenata koja se razvila iz muzičkog luka je grupa lauta. To su instrumenti sa žicama koje se pružaju duž vrata pričvršćenog za tijelo (koje može biti raznih oblika). Ravan struna paralelna je ravni tijela.
Stari vijek
[uredi | uredi izvor]U Mesopotamiji oko 2500. p. n. e. javlja se lira sa tijelom u obliku bika, a oko 1000. p. n. e. javljaju se razni tipovi lauta.
U Persiji, na likovnim spomenicima prikazani su svirači na tadašnjoj lauti, zvanoj tar. Pod uticajem grčke kulture koriste se lire i kitare, a oko 500. p. n. e. usavršava se već postojeća lauta – barbat.
U Egiptu se koriste razne vrste lira, prije svih orijentalna lira - kinor, zatim razne preteče kitare i nefer – instrument koji se javlja u doba procvata egipatske nove države oko 1500. p. n. e.
Najznačajniji instrumenti iz porodice kordofona koji su korišćeni u staroj Grčkoj, su lira i kitara. Lira je bila kućni instrument, dok se kitara svirala koncertno. U Rimu su se koristili instrumenti iz Grčke, dok će sa rimskim prisvajanjem teritorija u upotrebu ući barbitos, pandura i fidikula.
Padom Rimskog carstva u Evropi počinju velike migracije naroda i na scenu stupaju i tradicionalni instrumenti plemena koja naseljavaju Evropu: Goti, Germani, Gali, Kelti, Sloveni, Huni, Vizigoti, Arapi...
Srednji vijek
[uredi | uredi izvor]Najvažniji uticaj na razvoj gitare imali su Arapi koji su naselili današnji dio Španije i tu ostali preko 650 godina. Kordoba, Sevilja, Granada i Valensija su bili centri arapske kulture i ujedno središta muzičkog stvaralaštva i gradnje instrumenata. Arapi su sa sobom donijeli i njihov najpopularniji instrument - al`ud (na arapskom znači drvo). Iz arapskog al'ud-a će se kasnije razviti najpopularniji instrument evropske renesanse – lauta. Najpoznatiji muzičar iz tog vremena je bio Arabljanin Ziriab {Zyriab}, pravo ime mu je bilo Abu l'Hasan ali ibn Nafi, rođen oko 800. godine, koji je kao teoretičar, kompozitor i virtuoz na al'ud-u bio utemeljivač škole u Kordobi. Iz kasnog srednjeg vijeka, tačnije iz XIII vijeka, potiču i prvi podaci o dva instrumenta koji nose ime gitara, a to su Gitara Moreska i Gitara Latina. Osim u pisanim izvorima, ova dva instrumenta predstavljeni su i na slikama (Cantigas de Santa Maria - zbirka pjesama španskog kralja Alfonsa el Savia) i na skulpturama (pročelje katedrale u Leonu, Španija).
Renesansa
[uredi | uredi izvor]Razdoblje renesanse u Evropi, obilježila su dva instrumenta iz porodice kordofona – lauta i vihuela. Vihuela je vezana isključivo za Španiju, dok je lauta doživljavala procvat u ostalim evropskim zemljama. U njihovoj sjenci i treći instrument nastavlja svoj razvoj, prvo u Španiji, a zatim širom Evrope – gitara. U Španiji je uporedo sa vihuelom, koja je bila instrument dvora i viših staleža, u upotrebi i gitara sa četiri reda, koja je bila popularnija u narodu. Ovakva gitara se svirala i u Italiji, Engleskoj i Francuskoj, gdje je nosila naziv gitern ili giterna. Lauta doživljava procvat u Italiji, Engleskoj i Francuskoj tokom renesanse, dok će u Njemačkoj ovaj instrument dostići vrhunac u baroku. Osnovni štim laute bio je ustaljen već u XV vijeku: SOL-do-fa-la-re1-sol1 Na ovaj osnovni štim postepeno su dodavane žice u basovom registru, tako da u vrijeme Džona Daulenda (John Dowland), renesansna lauta ima do 13 redova (duplih parova žica koje su štimane unisono ili oktavno).
Barok
[uredi | uredi izvor]U Španiji se pojavljuje novi instrument – gitara sa pet redova tj. barokna gitara. Štim barokne gitare je: LA-re-sol-si-mi1. Prvi pisani trag javlja se 1555. godine kod Huana Bermuda, dok sačuvana literatura datira s početka XVII vijeka. Iscrpan opis barokne gitare daje Gaspar Sanc (Gaspar Sanz) u svojoj knjizi „Instrukcije iz muzike za špansku gitaru“ (Instruccion de musica sobre la guitarra espagnola) izdatoj 1694. godine. Dok se na baroknoj gitari, crijevnih žica, izvodila polifona muzika (punteado stil sviranja), dotle se druga varijanta ovog instrumenta tzv. gitara batente (chitarra batente), sa metalnim žicama, koristila za jednostavniju muziku i korepeticiju pjesama u akordima (rasgueado stil sviranja). U Francuskoj, početkom XVII vijeka, broj borduna (slobodnih basova) na lauti se povećava. Grupa instrumenata kod kojih je jedan kraj basovih žica pričvršćen za osnovne, a drugi za pomoćne čivije, nazivaju se arćilautama (ital. arciliuto). To su teorba i kitarone i oni su u ansamblima izvodili baso kontinuo (basso continuo). Barokna lauta je najvažniji instrument ovog doba. Štim, raspored žica, kao i način zapisivanja muzike razlikuju se u Njemačkoj, Francuskoj i Italiji.
XVIII vijek
[uredi | uredi izvor]U Španiji, najstariji štampani dokument koji svjedoči o pojavi gitare sa 6 redova je djelo Antonija Belestrosa „Djela za gitaru sa šest žica“ (Obras para guitarra de seis ordones) iz 1780. godine. Svi redovi štimovani su unisono osim šestog koji je bio oktavni. Prve gitare sa šest jednostrukih žica, sa štimom istim kao danas, javljaju se krajem XVIII vijekla u Italiji i Francuskoj. Prvu školu gitare sa 6 žica „Škola muzike“ (Escuela de musica) izdao je Dionisio Aguado 1825. godine u Madridu. U ovom periodu mijenja se i izgled gitare, mijenja se kobilica, sistem za štimovanje, dužina hvatnika, rozeta (koja je sad otvorena).
XIX vijek
[uredi | uredi izvor]Tokom ovog perioda u Evropi se pojavljuju brojne varijante gitare, koje se nisu dugo zadržale na koncertnom podijumu: romantična gitara, gitare sa 7,8 i 9 žica (na njima sviraju Napoleon Koste i Johan Kaspar Merc), zatim tercine, kvartine, oktavine, gitar-laute, gitar-harfe, gitar-lire itd.
U XIX vijeku nastaju romantične gitare koje su i danas u upotrebi i na njima su svirali Paganini, Berlioz, Merc, Lenjani, Koste idr. Najvažniji graditelji iz tog doba su: Francuska – Grober (Grobert) i Lakot (Lacote), Engleska – Panormo (Panormo), Austrija – Štaufer (Stauffer).
Sredinom XIX vijeka na međunarodnoj sceni se pojavljuje ličnost koja je zacrtala putanju moderne gitare – Antonio de Tores Huardo (Antonio de Torres Juardo) (1817-1892). Njegove prve gitare nastaju u Sevilji i sačuvane su do danas. U to doba Hulian Arkas (Julian Arcas) i Francisko Tarega {Francisco Tarrega} počinju da sviraju na njegovim instrumentima. Toresov rad je vrhunac napora i eksperimenata dotadašnjih generacija španskih graditelja gitara. On je uočio važnost oblika korpusa, odnosa menzure 650 mm (dužina vibrirajuće žice), debljine materijala od koga je izgrađen instrument, položaja zvučnog otvora i položaja kobilice. Najveću važnost Tores je posvetio gornjoj ploči (kvalitet drveta, način sječenja, tačna debljina) i njenom nalučivanju tj. ojačanju pomoću lepeze letvica, nalijepljenih iznutra. Kao konstruktor, Tores je i danas aktuelan. Posle njegove smrti centar gradnje gitara seli se u Madrid, da bi se u XX vijeku taj zanat proširio po čitavom svijetu.
