Kolika (medicina)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kolika
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnosturologija, gastroenterologija
MKB-10R10.4
MeSHD003085

Kolika je visceralni bol kod kojeg se bolni nadražaj prenosi dvema vrstama nervnih puteva do somatskih i vegetativnih centara u nervnom sistemu. Kolika nije samo jednostavan osećaj bola već i emocija. Kolika je i znak koji upozorava na opasnost i dragoceni je signal u zaštiti vitalnih funkcija organizma.[1]
Po svom intenzitetu, jako izraženi bolovi kod kolike spadaju u najjače bolove u medicini uopšte.[1]
Sa stanovišta kliničara kolika se definiše i kao bol koji nastaje usled grča (spazma) glatkih mišićnih ćelija zida šupljeg organa.[2] Na osnovu intenziteta spazma glatkih mišića kolike koje prate opstrukciju npr. kod pokretljivog kamena u mokraćnim ili žučnim kanalima mogu biti različitog intenziteta, što zavisi od odnosa između veličine kamena i promera kanalikularnog sistema, sa jedne strane, i pokretljivosti kamena, sa druge strane.
Prema mestu nastanka kolika može da bude crevna, bilijarna (žučna) i renalna (bubrežna).[1]

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Morbiditet

Žučnih kolika, se godišnje javljaju kod 1-4% pacijenata sa kamenom u žuči, kada je opstrukcija u cističnom kanala produžen (obično nekoliko sati). Ako sa žučna kolika izazvana opstrukcijom ne leči ona može preći u akutni holecistitis kod oko 20% pacijenata, ili holedoholitijazu kada kamen dospe u zajedničke žučne puteva, sa posledičnim holangitisom i rastućom infekcijom.[3] Međutim, učestalost akutnih holecistitisa, nakon žučnih kolika, na globalnom nivou opada, verovatno zbog pravovremenog lečenja pacijenata laparoskopskom holecistektomijom kao jednim od savremenih oblika lečenja kod simptomatskih kamenaca u žuči.[a][7]

Etiologija[uredi | uredi izvor]

Prema mestu nastanka kolika može da bude crevna, bilijarna (žučna) i renalna (bubrežna). Najčešći uzrok kolike su gastroenterokolitis, ili opstrukacija trbušnih organa kao što su npr. litijaze ili kamenci u žučnim putevim (holelitijaze) i mokraćnim putevima (urolitijaza), stim što kod opstrukcija postoje slobodni vremenski intervali koji se ritmički smenjuju sa napadima bola.[1]

Kolika može biti sa ili bez pristupnih zapaljenjskih procesa u zidu bilijarnog i mokraćnog trakta, dok su ređa druga stanja ili oboljenja ovih puteva.[8][9]

Patofiziologija[uredi | uredi izvor]

Prema patofiziološkim mehanizmima nastanka kolika je vrsta visceralnog bola čiji se nadražaj prenosi dvema vrstama nervnih puteva do somatskih i visceralnih centara u nervnom sistemu. Bolni nadražaj kod kolike prvo se prenose do talamusa, a zatim se odatle sprovode u temporalni režanj velikog mozga, a nešto sporije, preko simpatikusnih nervnih vlakana u trbušnoj duplji, do vegetativnih nervnih centara trbuha. Dvostruki prenos bola kod kolike na taj način stvara utisak kod bolesnika da je osećaj bola difuzan, nejasno lokalizovan, slabijeg intenziteta ali uporan i konstantan.

Lokalizacija kolika

Prema mestu nastanka kolika može da bude crevna, bilijarna (žučna) i renalna (bubrežna). Napad kolike javlja se u ciklusima koji traju po nekoliko minuta u pravilnim vremenskim razmacima. Koliku naizmenično smenjuju mirni i skoro sasvim bezbolne periode.[10]

  • Želudac i duodenum projektuju bol u predelu čašice (epigastrijuma)
  • Tanko crevo i proksimalni deo debelog creva projektuju bol oko pupka.
  • Distalne dve trećine debelog creva projektuju bol u području hipogastrijuma.
  • Jetra, slezina i želudac, putem nadražaja dijafragme, projektuju bol prema ramenu.
faze u ciklusu kolike

Svaki od ciklusa kolike sastoji se od tri osnovne faze:

  • Prva ili uzlazna (kreščendo) faza, karakteriše se bolom koji postaje sve jači, usled sve intezivnijeg grčenja glatke muskulature.
  • Druga faza ili plato, karakteriše se bolom koji dostiže svoj maksimum i traje nekiliko minuta.
  • Treća ili silazna (dekreščendo) faza, karakteriše se postepenim iscrpljivanjem transmitera na nivou neuroloških spojnica lada nastupa slabljenje ili gotovo potpuni prestanak bola.

Ovakav bolni obrazaca od kolike uslovljen je složenošću morfološko-funkcionalne organizacije samih glatkih mišića i njihovih neurohumoralnih regulatornih sistema.

Karakteristike kolika (bola)
  • Koliku koja se javlja iznenada, karakteriše jak i oštar bol kao „ubod noža“. Tako npr. kolika lokalizovana u epigastrijumu vodeći je simptom perforacije želudačnodvanaestopalačnog ćira (ulkusa).
  • Kolika oko pupka koji nešto kasnije menja lokaciju i stacionira se u projekciji ilieocekuma, upućuje na akutnu upalu crvuljka , slepog creva ili apendicitis.[11]
  • Kolika praćena naglim i oštrim bolom, lociran u predelu desnog gornjeg hipohondrijuma sa širenjem prema sredini trbušnog zida i desnoj lopatici, upućuje na akutni holecistitis (upalu žučne kese i žučnih puteva) i holelitijazu (kamen u žučnim putevima).
  • Kolika jakog intenziteta praćena oštrim bolovima koji se šire oko pojasa i prema obe lopatice, javljaju se nakon uzimanja jake, masne hrane, u upućuju na akutni pankreatitis (akutno zapaljenje gušterače).
  • Intenzivna kolika praćena grčenjem creva i nadutošću trbuha, uz izostanak stolice i vetrovaza znak je opstrukcije tankog creva (ileus).

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Pojava karakterističkog bola u desnom ili levom subfreničnom predelu je najčešće dovoljna za postavljanje radne dijagnoze i sprovođenja urgentne terapije. Klinički pregled i dopunska dijagnostika su usmereni ka otkrivanju uzroka kolike i selekciju bolesnika koji se moraju odmah uputiti na bolničko lečenje ili, ukoliko su već hospitalizovani, podvrgnuti invazivnijim dijagnostičko-terapijskim procedurama.

Laboratorijska ispitivanja

Laboratorijska ispitivanja imaju veliki značaj u dijagnostici kolika. Najčešće se koriste ove analize: hemogram, sedimetacija, zatim pregled mograće, ureje, glukoze u krvi, i enzimska ispitivanja, od kojih svaka na svoj način doprinosi upostavljanju dijagnoze.

Radiološka ispitivanja

U osnovne radiološka ispitivanja, kod akutne kolike, spadaju:

  • Nativni snimak trbuha u stojećem položaju, na kojem se može uočiti distenzija creva, hiperaerizacija crevnih vijuga, ili patološki nivoi karakteristični za opstrukciju creva.
  • Ultrazvuk i kompjuterizovana tomografija trbuha značajno doprinose postavljanju dijagnoze uzroka kolika.

Međutim, i kada se naprave sva navedena ispitivanja, još uvek postoji mogućnost pogrešne dijagnoze. Kod nejesne dijagnoz kolika sa akutnim abdomenom operacija se ne sme dugo odlagati ako postoje znaci peritonealnog nadražaja, i ako se ne mogu pouzdano dijagnostikovati nehirurške bolesti kao uzrok kolika.

Diferencijalna dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Diferencijalna dijagnoza kolike obuhvata širok krug oboljenja izvan bilijarnog i mokraćnog trakta a u čijoj kliničkoj slici može da bude prisutan i bol u desnom ili levom subkostalnom predelu.

Terapija[uredi | uredi izvor]

Prehospitalno lečenje kolika[uredi | uredi izvor]

Opšti tretman kolika u prehospitalnom postupku podrazumeva:[12]

  • Postavljanje bolesnika u Fovlerov polusedećem položaj mirovanja sa uzdignutim uzglavljem i savijenim nogama. Bolesnik se u tom položaju i transportuje do bolnice, kako bi se izbegla eventualna aspiracija povraćajnog sadržaja.
  • Obustavljanje unosa hrane, tečnosti i lekova preko ustiju.
  • Kod sumnje da je kolika izazvana akutnim abdomenol obavezno je plasiranje venske linije i nadoknada tečnosti (najbolje kristaloidima) uz praćenje krvnog pritiska, pulsa i stanja periferne cirkulacije.
  • Po potrebi može se plasirati urinarni kateter i nazogastrična sonda, koja ima za zadatak da eliminiše povraćanje i spreči eventualnu aspiraciju povraćenog sadržaja i ugušenje pacijenta, i odstrani progutani gas, i na taj način smanji istezanje trbuha.
  • Primena bilo kakvih analgetika, spazmolitika, antibiotika i antiemetike u načelu se ne preporučuje do konačne odluke lekara specijaliste.

Ako je dijagnoza žučne ili bubrežne kolike sasvim izvesna, mogu se dati spazmolitici, ali samo kod ova dva oboljenja. Svaka druga primena može da maskira osnovno oboljenje, pa i razvoj peritonitisa i dovede do pogrešne odluke o eventualnoj operaciji.

  • Takođe, veoma je bitno na vreme uočiti da li je kolika prouzrokovana unutartrbušnim oboljenjem, jer pogrešna orijentacija može da uzrokuje fatalno odlaganje u postavljanju dijagnoze (npr kod infarkta srca ili rupture trbušne aorte).

Bolničko lečenje kolika[uredi | uredi izvor]

Žučna ili bilijarna kolika

Prvu pomoć kod bilijarne kolike pruža lekar u opštoj praksi koji zbrinjava akutnu epizodu bolnih napada i potom vrši trijažu za hitno bolničko lečenje. U akutnoj fazi bilijarne kolike prekida se peroralna ishrana i primenjuju se analgetici, najčešće parenteralno. Nesteroidni antiinfla- matorni lekovi su prvi izbor kod hitnog lečenja bilijarne kolike. Dopunsku farmakoterapiju čine spazmolitici, antiemetici i rastvori vode i elektrolita.

Hirurško lečenje bilijarne kolike obuhvata u prvom redu holecistektomiju a ređe perkutanu holecistotomiju ili druge složene intervnecije kao štu su operacije žučovoda ili resekcije jetre kod intrahepatične holelitijaze.

Po završenom bolničkom lečenju lekar opšte prakse nastavlja dalje da prati zdravstveno stanje bolesnika sve do definitivnog završetka lečenja osnovnog uzroka bilijarne kolike.

Bubrežna ili renalna kolika

Primarni ciljevi terapije kod bubrežne kolike su: otklanjanje i smanjenje intenziteta bola i očuvanje bubrežne funkcije.[13][14]

Kao lekovi izbor kod lečenja pacijenata sa bubrežnom kolikom mogu se smatrati nesteroidni antiinflamatorni lekovi, jer se za razliku od opioida, karakterišu većim stepenom smanjenja bola, kraćim trajanjem upotrebe manjom incidencom neželjenih reakcija.

Kada je kamen u donje delu mokraćovoda, značajnu ulogu u kupiranju napada bubrežne kolike mogu imati alfa blokatori, jer povećavaju šansu za spontanu eliminaciju kamena, skraćuju vreme njegovog prolaska kroz mokraćne kanale i smanjuju potrebu za daljom analgezijom.

Lokalno zagrevanje se može smatrati adekvatnim dopunskom terapijom u suzbijanju bola kod pacijenata sa akutnim napadom bubrežne kolike.

Komplikacije[uredi | uredi izvor]

Ipak, većina kamenaca u žučnoj kesi i mokraćnim putevima protiče asimptomatski tako da je godišnji rizik za pojavu pridruženih komplikacija nizak, tek oko 1-4%.[12]

Komplikacije kolike su primarno u neposrednoj vezi sa prisustvom kamena u lumenu šupljih kanala (holelitijaza ili urolitijaza). Ove tvorevine ponašaju se kao strana tela i vrše mehaničko oštećenje sluzokože zida šupljina ili zastoj u pasaži sadržaja, što ima za posledicu zapaljenje i bakterijsku infekciju, koja u težim slučajevima može dovesti do sepse i smrtnog ishoda.[12]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Nakon rasprostranjenog uvođenja laparoskopske holecistektomije 1991. godine, stopa holecistektomije u Severnoj Americi porasla za 30% do 60%. [4][5][6]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g „Colic - Symptoms and causes”. Mayo Clinic (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-02. 
  2. ^ Steel PA, Sharma R. Acute Cholecystitis and Biliary Colic. New York: WebMD, 2013. (Medscape Reference Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. februar 2015)).
  3. ^ Strasberg SM. Clinical practice. Acute calculous cholecystitis. N Engl J Med. Jun 26 2008;358(26):2804-11. [Medline].
  4. ^ Cohen MM, Young W, Theriault ME, Hernandez R. Has laparoscopic cholecystectomy changed patterns of practice and patient outcome in Ontario? CMAJ 1996;154(4):491-500. [PMC free article] [PubMed]
  5. ^ Steiner CA, Bass EB, Talamini MA, Pitt HA, Steinberg EP. Surgical rates and operative mortality for open and laparoscopic cholecystectomy in Maryland. N Engl J Med 1994;330:403-8. [PubMed]
  6. ^ Legorreta AP, Silber JH, Costantino GN, Kobylinski RW, Zatz SL. Increased cholecystectomy rate after the introduction of laparoscopic cholecystectomy. JAMA 1993;270:1429-32. [PubMed]
  7. ^ Urbach DR, Stukel TA. Rate of elective cholecystectomy and the incidence of severe gallstone disease. CMAJ. Apr 12 2005;172(8):1015-9. NCMB, Full Text.
  8. ^ Milovanović D, Janković S. Kontraktilnost žučne kese i njena regulacija. Pons Med Č 2005; 2(2): 4-14.
  9. ^ Milovanović DR, Janković SM. Kontrola motiliteta gastrointestinalnog i genitourinarnog trakta, Medicinski fakultet, Kragujevac, 2010.
  10. ^ Konjhodžić F. i sar. Hirurgija. Sarajevo. Print M. 2001
  11. ^ Liu K, Ahahchi S, et al. Can Acute Appendicitis be Treated by Antibiotics. Am Surg. 2007; 73(11):1161-1165
  12. ^ a b v „Colic”. www.hopkinsmedicine.org (na jeziku: engleski). 2019-11-19. Pristupljeno 2022-12-02. 
  13. ^ Cooper JT, Stack GM, Cooper TP. Intensive medical management of ureteral calculi. Urology. Oct 1 2000;56(4):575-8.
  14. ^ Ramakumar S, Segura JW. Renal calculi. Percutaneous management. Urol Clin North Am. Nov 2000;27(4):617-22.

Literatura[uredi | uredi izvor]



Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Колика_(медицина)&oldid=27441465”