Kolonizacija Forksa od 1736. do 1880.
.jpg)
Kolonizacija Forksa od 1736. do 1880. istorijski je period u razvoju Vinipega glavnog grada pokrajine Manitoba, od dolazak prvih evropskih trgovaca krznom do masovnog naseljava imigranata iz Evrope i drugih zemalja, čime se zauvek izmenio život Prve nacije na ovom prostoru. Nakota (Asinibojn) narod, bio je prvi narod koji je poput posrednik stupio u međusobne (pre svega trgovačke) odnose sa drugim narodima i tako ostvario kontakt između prvih starosedelačkih nacija i evropljana. Stanovnici Forksa koji su koristili reke na prostoru Manitobe da uspostave trgovinu sa engleskim i francuskim trgovačkim centrima, koji su se nalazili i stotinama kilometara daleko, time su zainteresovali i evropske trgovce (koji su već uveliko zavladali istočnim delom Kanade) da postepeno kolonizuju i ovaj prostor Manitobe.
Opšta razmatranja[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Forks,(engl. The Forks - рачвање, рукавац река) jedna je od istorijskih lokacija, danas u centralnom jezgru Vinipega u kanadskoj pokrajini Manitoba, na ušću Crvene i Asinibojn reke.
Na ovom prostoru, starom najmanje 6.000 godina, u tipičnom indijanskom kampu prvo su se okupljali starosedeoci Aboridžina ili Prvi narodi,[a] da bi tokom kolonizacije Manitobe, Forks postao „kapija kanadskog Zapada“ i centar za trgovinu, transport i naseljavanje evropskih lovca i trgovaca krznom, a potom i brodskih i lučkih rečnih radnika, pionira železnice i desetine hiljada imigranata (anglo-saksonaca, Nemaca, Slovena i Azijata). Iz ovih susreta u 17. i 18. veku, na širem prostoru Forksa, u mešovitim brakovima rođeni su brojni francusko-indijanski Metisi, narod koji je bio od posebnog značaja za stvaranje današnje pokrajine Manitobe.[2]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Prvi Evropljani doplovili su 1736. godine, u kanuima rekom Asinibojn na prostor današnjeg Vinipega. Te godine podignuto je utvrđenje, Verendri Fort Ruž (na engleskom jeziku poznatije pod nazivom red fort), kao prvo, a nešto kasnije i jedno od mnogih utvrđenja i centara za trgovinu krznom i drugim potrepštinama u ovoj oblasti. Mada arheološki dokazi tek treba da budu pronađeni, na postojanje Verendri Fort Ruža, na ovom prostoru, od 1738—1749. godine, navode sačuvani arhivski zapisi njegovog osnovača Pjer Gotje de Varena (Pierre Gaultier de Varennes, sieur de La Vérendrye, 1685—1749) da je on bio negde u blizini Forksa, najverovatnije na prostoru današnje Union stanice u Vinipegu (engl. Winnipeg's Union Station).[3]
Pjer Gotje de Varen ne samo da je bio prvi Evropljanin, već ujedno i jedan od prvih koji je uspostavio kontakt sa predstavnicima Prve nacije, koja je boravila u Forksu. Dok je bio na obalama jezera Lake of the Woods 1737. godine, Pjer Gotje de Varene bio je pozvan od strane plemena Nakota (Asinibojn) da dođe u Forks. U svojim zapisima tada je naveo postojanje dva logora plemena Nakota na ušću dveju reke, ili Forksu. Kada se ponovo vratio tokom 1738., na ovom prostoru bili su prisutni i predstavnici plemena Kri. Ovaj prostor bio je poznata i kao Red River kolonija ili kolonija Crvene reke, koja je bila locirana na izvesnoj udaljenosti od Forks zbog njegovog značaja kao mesta okupljanja Aboridžina.
Tokom narednih godina Forks je postao administrativni centar zapada za trgovinu krznom. U tom cilju kompanija Hadsonovog zaliva (The Hudson’s Bay Company (HBC)) koja se bavila trgovinom krzna odlučila je da izgradi novo utvrđenje, pod nazivom Gornji Fort Gari (Upper Fort Garry), koji je bio opasan pet metara visokim kamenim zidovima. Utvrđenje je srušeno 1880. godine kako bi se omogućila dalja nzgradnja Main Strita.
Ova regija zbog svojih bogatih resursa: hrane (uključujući ribe, ptice i što je najvažnije, bizone), i transportnih puteva, duž velikih reka, postala je sve interisantnija oblast za trgovce i sve brojnije imigrante.
Prvo parobrodom, a potom i železnicom, na obale Forksa svakodnevno su stizali predmeti svakodnevne upotrebe; šećer, čaj, so, seme za setvu, bareli pića, hrana, mašine i delovi, medicinska oprema i lekovi, pa čak i građa, nameštaj i druga roba za opremanje kuća iz Engleske. Ali takođe i luksuzni predmeti; smotuljci fine tkanine, fensi haljine i lepa odela i šeširi, egzotični začini, i putnici iz celog sveta i biznismeni iz Sjedinjenih Američkih Država, koji su poslom dolaze u Red River
- Sukob dve trgovačke firme na prostoru Manitobe
Između 1760. i 1821. godine, vođena je neprastana „borba“ između dve trgovačke firme; kompanije Hadsonovog zaliva i Severo Zapadne kompanije (Hudson's Bay Company i North West Company) koje su se međusobno žastoko takmičili za trgovinu krznom i drugim potrepštinama. Sukobi su prestali 1821. godine, kada su se suprotstavljene kompanije krznom ujedinile u jednu kompaniju Kompaniju Hadsonovog zaliva (Hudson's Bay Company.)
Nastanak novog naroda-Matisa[uredi | uredi izvor]
Trgovina krznom i sve češći putnici, trgovci i imigranti stupali su sve više u odnose sa ženama Prvih nacija ili Aboridžini naroda. Njihova deca postala su poznata kao Metisi - poseban kulturna grupa koja je kasnije toliko narasla da je postala važan deo demografije Manitobe danas. Kada je Manitoba postala deo Kanade 1870. godine, imigracija iz istočnih delova Kanade, Evrope, Azije i Sjedinjenih Američkih Država povećana je dramatično, jer je bila podstaknuta plodnim zemljištem, obilnim žetvama i drugim prirodnim resursima. Neprestani priliv doseljenika, u drugoj polovini devetnaestog veka, sve više je brinuo Metise na „Red Riveru“, što je u jednom trenutku postalo razlog decenijske nesloge, i međusobne borbe su počele.
Sedmogodišnji rat 1756—1763[uredi | uredi izvor]
Nakon pobede nad Francuskom u Sedmogodišnjem ratu (na tlu Severne Amerike poznat i kao Francusko-indijanski rat 1756—1763) Velika Britanija je 1763. osigurala trgovačku i političku prevlast nad ovom teritorijom.
Evropljani su prve farme i naselja počeli da osnivaju 1812. na prostoru Forksa i severno od današnjeg grada Vinipega, što je dovelo do sukobe sa lokalnim Metisima.[4] Dana 19. juna 1816. u sukobu britanskih doseljenika i Metisa (poznatom i kao Bitka kod Seven Ouksa) poginuo je 21 kolonista (među kojima je bio i guverner oblasti) i jedan Metis.[5]
Pobuna u dolini Crvene reke 1869 — 1870[uredi | uredi izvor]
Od 1869 do 1870. godine Forks je mesto pobune, sukoba između lokalne privremene vlade Metisa, na čelu sa Lujem Rijelom i pridošlica iz istočne Kanade. Uprkos protivljenju lokalnih frankofonih Metisa, Anglokanađanin Vilijam Makdugal je 1869. imenovan za prvog guvernera Manitobe. Metisi su uskoro formirali lokalnu vladu na čelu sa Lujem Rijelom. Rijelovi ljudi nisu dozvolili Makdugalu ulazak na teritoriju Manitobe, a od kanadske vlade zatražili su uspostavljanje posebne provincije Asinibojn.
U dolini Crvene reke izbila je pobuna protiv pristalica kanadske vlasti. Dogovor sa vladom je postignut 1870. prema kome su teritorije oko Crvene reke ušle u sastav kanadske konfederacije kao peta pokrajina, Manitoba. Istočnija područja su ušla u sastav Ontarija.[6]
Metisima je obećana obradiva zemlja, škole na francuskom jeziku i slobodno ispovedanje katolicizma. Nakon potpisivanja sporazuma, kanadska vlada je poslala vojsku sa namerom da utvrdi vlast u Manitobi. Vlasti su mimo dogovora izdale nalog za Rijelovo hapšenje. Ulaskom vojske u Manitobu okončana je pobuna u dolini Crvene reke, a Manitoba je i formalno postala deo Kanade.[7]
Osnivanje Vinipega i rezervata za Prve narode[uredi | uredi izvor]
Dana 8. novembra 1873. godine, naselje oko Forksa jproglašeno je za grad, a tri godine nakon toga, 1876. godine, usvojeno je zvanično ime grada - Vinipeg.[8]
Ubrzo je veliki broj belih doseljenika iz Ontarija krenuo ka Manitobi, a zbog sve izraženijeg rasizma, Metisi su se počeli povlačiti u unutrašnjost Kanade ka oblastima koja će uskoro postati pokrajine Alberta i Saskačevan.[6][9]
Do kraja XIX векa potpisani su brojni sporazumi između kanadske vlade i lokalnih poglavica prema kojima je svakoj indijanskoj porodici obećana određena količina obradive zemlje. Na osnovu tih sporazuma formirani su rezervati sa domorodačkim stanovništvom kojima je upravljala federalna vlada.[10] Uprkos obećanjima vlasti, mnogi Metisi nisu dobili obećanu zemlju što je uzrokovalo brojne proteste i demonstracije koji traju i do današnjih dana.[11]
Masovni dolazak imigranata[uredi | uredi izvor]
| Etnička struktura, 2011.[12] | ||
|---|---|---|
| Populacija | % | |
| Englezi | 137,075 | 21.1 |
| Škoti | 113,465 | 17.4 |
| Kanađani | 108.955 | 16,76 |
| Nemci | 105.910 | 16,2 |
| Ukrajinci | 98.860 | 15,2 |
| Irci | 85.800 | 13,2 |
| Francuzi | 85.025 | 13,1 |
| Aboridžini (Metisi) | 76.055 | 11,7 |
| Filipinci | 58.255 | 9,0 |
| Poljaci | 50.385 | 7,8 |
U kasnim 1800.tim godinama kanadska vlada započela je da aktivno promoviše imigraciju, i masovno naseljavanje gradova i izgradnju i razvoj železničkog saobraćaja preko prerija. Vinipeg je početkom 19. veka postao poznat kao „Kapija kanadskog Zapada“, u kome je Kanadska vlada 1872. godine podigla dva imigraciona objekta u Forksu, za smeštaj imigranata. U svakom od njih, bilo je uslova za smeštaj 400 do 500 ljudi. Oba objekta bila su namenjen za kratkoročne boravke ne više od nedelju dana. Zbog brojnih nedostataka, i prenatrpanosti u periodu od 1870. do 1880. godine ovi imigracionim objekti postali su zloglasni po svoje lošim uslovima života i sve većem broju alkoholičara i prostitutki. Barake su uklonjene tokom izgradnje železničkim objektima u kasnim 1880—im godinama.
Tako su sve brojniji imigranati svojim aktivnostima počeli da menjaju ne samo etnički sastav stanovništva već i fizički i kulturni pejzaž grada Vinipega, ali i drugih oblasti u srednjoj i zapadnoj Kanadi.
Grad Vinipeg, sa svojim centralnim jezgrom na Forksu, sve do 1880. godine, bio je središte trgovine (izvoza) krznom da bi nakon priliva imigranata postao glavni trgovački centar za žitarice, proizvedene u preriji kandskog zapada i izvoznik poljoprivrednih proizvoda u druge oblasti Kanade i sveta, a to je ostao i danas.
U celoj Kanadi, registrovano je 634 „Prve nacije“, koje govore više od 50 različitih jezika. Među njima su bili pre svega pripadnici plemena Odžibve, Kri, Atabaski, Sijuksi, Dene, Asinibojn i Mandan, koji su ne samo međusobno trgovali, već su bili i prvi koji su se susreli i ostvarili trgovinske kontakte i održivi suživot i stupali u mešovite brakove sa evropljanima.
Prvi ljudi nacija su autohtoni stanovnici Forksa na kome se sada prostire Vinipeg, koji nakon višedecenijske kolonizacija ovog prostora čine samo oko 12% stanovništva današnjeg Vinipega.[12] Naime prema popisu iz 2011. godini, 76.055 (11,7%) stanovnika Vinipega izjasnilo se kao naslednici „Prve nacije“ - Aboridžini ili kao Metisi.[12]
Napomene[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Canada's System of Justice Rights and Freedoms in Canada”. Department of Justice Canada. 31. 7. 2009. Arhivirano iz originala 04. 02. 2013. g. Pristupljeno 6. 10. 2009.
- ^ „Heritage Beneath Your Feet Brochure” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 06. 03. 2016. g. Pristupljeno 27. 03. 2016.
- ^ The Vérendryes and Their Successors, 1727-1760
- ^ Gray, John Morgan, Douglas Thomas, Ramsay Cook Dictionary of Canadian Biography, University of Toronto/Université Laval, vol.5 (2000) pp. 264–269}}
- ^ Martin, Joseph E. The 150th Anniversary of Seven Oaks MHS Transactions. — Manitoba Historical Society, 1965. — V. 3. — № 22. — S. n.p.
- ^ a b Sprague, DN. (1988). Canada and the Métis, 1869–1885. Waterloo, ON: Wilfrid Laurier University Press. str. 33—67,89—129. ISBN 978-0-88920-964-0.
- ^ Cooke, OA Dictionary of Canadian Biography — University of Toronto/Université Laval. Том 14. 2000. ISBN 978-0-8020-3998-9.
- ^ Sprague, D.N. "Historiographical introduction" ch 1 of Sprague, Canada and the Métis, 1869-1885 (1988), str. 1–17.
- ^ Cooke, OA. Garnet Joseph Wolseley. In: Ramsay Cook. of Canadian Biography. Online ed. Vol. 14. University of Toronto/Université Laval. 2000. ISBN 978-0-8020-3998-9.
- ^ Tough, Frank. As Their Natural Resources Fail: Native People and the Economic History of Northern Manitoba, 1870–1930. UBC Press;. 1997. ISBN 978-0-7748-0571-1. str. 75–79.
- ^ First Nations Land Claims. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. oktobar 2009) Vlada Manitobe. Arhivirano iz originala 27. avgusta 2011., Pristupljeno 15. 3. 2016.
- ^ a b v „Census Profile: Winnipeg (city)”. Statistics Canada. Pristupljeno 27. 3. 2016.