Korisnik:Dzordan012/pesak
Antičko i slovensko nasleđe[uredi | uredi izvor]
Rudarsko nasleđe u oblastima provincija Gornja Mezija, Dalmacija i Panonija[uredi | uredi izvor]
Rudnici Gornja Mezija i Panonija[uredi | uredi izvor]
Panonija je bila znatno siromašnija u rudnom blagu od Gornje Mezije. Panonski rudnici su ležali južno od Save, a davali su, srebro, zlato i gvožđe. Rudnici srebra, a verovatno, i zlata nalazili su se u donjem toku Drine, duž obe obale te reke. U ranom II veku n. e. ovi rudnici su veoma intenzivno eksploatisani. Panonski rudnici su radili sve vreme rimske vlasti — od I do VI veka n. e. Rudnik gvožđa u dolini rečice Japre kod Blagaja bio je, jedan od najvećih rimskih rudnika na Balkanu. Početkom ovog veka procenjeno je da se na tri troskišta nalazilo 300.000 — 400.000 tona troske od topljenja gvozdene rude.
U novije vreme procene o količini troske znatno su veće, a idu i do 1.000.000 tona. Tu su radile mnogobrojne peći, ali je proizvodnja bila veoma primitivna. U rimsko doba ove peći su, prilikom jednog topljenja, davale vrlo malo gvožđa, svega 7 kg. Jedna peć je, za dan i noć, topila obično rudu dva puta i tako proizvodila 14 kg gvožđa.
Dalmatski rudnici[uredi | uredi izvor]
Dalmatski rudnici bili su koncentrisani u tri oblasti: istočnoj i zapadnoj Bosni. U njima su se proizvodili srebro, zlato, olovo i gvožđe. U I veku n. e. srednjobosanska rudarska oblast bila je poznata po površinskim depozitima zlata. Međutim, eksploatacija zlata u rimskoj provinciji Dalmaciji znatno je oslabila posle I veka n. e. Bogata nalazišta srebronosnog olova nalazila su se u istočnoj Bosni, oko rudarskog centra Agrentarije i obližnjeg grada Domavi-je ( današnja Srebrenica). Zahvaljujući dalmatskim rudnicima srebra, u dolini Drine su se razvila napredna i mnogoljudna naselja. Od tih naselja najznačajnija je bila Domavija, Domavija je bila upravno središte panonsko-dalmatskih rudnika srebra, odakle se, izgleda, upravljalo i znatno južnijim rudnicima srebra, koji su se nalazili kod današnjeg Prijepolja.
Eksploatisanje na našem tlu[uredi | uredi izvor]
Iz rudnika na našem tlu Rimljani su, svakako, eksploatisali ogromne količine različitih metala, a pre svih zlato, srebro i bakar, dakle, sirovine neophodne za rad državnih kovnica novca. Pomenuti metali uglavnom su otpremani u kovnicu u Rim.
Olovo, koje je imalo široku primenu u građevinarstvu i industriji, slato je takođe u prestonicu, ali je radi lakšeg prenosa liveno u slitke (tazbae). Od gvožđa se najčešće izrađivalo oružje u lokalnim radionicama, a njime se snabdevala vojska koja je čuvala dunavsku granicu.
Rudnički novac u provincijama Gornja Mezija, Panonija, Dalmacija[uredi | uredi izvor]
U rudarskim oblastima provincija Gornja Mezija, Dalmacija i Panonija bio je u opticaju rudnički novac. Kovan je od bakra u rimskoj kovnici u I i II veku n. e. a bio je namenjen rudničkoj administraciji. Ovaj novac korišćen je naročito za plaćanje kupatila. Jedna lokalna kovnica bakarnog novca radila je u Viminaciju između 239. i 255. godine n. e. a podmirivala je potrebe provincije i okolnih oblasti u sitnom novcu.
Kraj Antičkog rudarstva[uredi | uredi izvor]
Rudnici u provincijama Gornjoj Meziji, Dalmaciji i Panoniji imali su veliki ekonomski značaj za rimsku državu. Njihova eksploatacija trajala je nekoliko vekova, a posebno je bila intenzivna od kraja I do sredine III veka n. e. Sve češći upadi varvara u V i VI veku otežavali su i rad rudnika. Neki od varvarskih naroda pokušali su da eksploatišu osvojene rudnike (na primer, Ostrogoti dalmatske rudnike gvožđa). I konačno, napadi Avara i Slovena u poznom VI veku označili su kraj antike, a takođe i kraj antičkog rudarstva na ovim prostorima.[1]
Spoljašnje veza[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
Sima Ćirković, Desanka Kovačević-Kojić, Ruža Ćuk (2002). „Staro srpsko Rudarstv”