Kosta St. Pavlović

Kosta St. Pavlović
Datum rođenja	(1842-01-12)12. januar 1842.
Mjesto rođenja	Kragujevac, Kneževina Srbija
Datum smrti	26. april 1904.(1904-04-26) (62 god.)
Mjesto smrti	Beograd, Kraljevina Srbija
Odlikovanja	Takovski krst 5. stepena, Zlatna medalja za revnosnu službu ukrašena brilijantima

Kosta St. Pavlović — Kostantin Mijović Pavlović, (Kragujevac, 12. januar 1842 — Beograd, 26. april 1904) bio je načelnika Ministarstva unutrašnjih poslova, upravnika niške varoši po oslobođenju Niša od Turaka 1878. godine i osnivač podružnice Niškog crvenog krsta, predsednik beogradskog odbora Liberalne stranke Jovana Ristića, odličan govornik, jedan od osnivača Beogradske zadruge.

Život i karijera

Rođen je 14. januara 1842 godina u Kragujevcu, kao sin je trgovca Stevana i Savke Đorđevićeve, a potomak trgovca Pavla Ćirovića, po kome su Pavlovići uzeli prezime, jednog od tri sina najstarijeg pretka zapamćenog kao Ćiro iz Sjenice sa Pešterske visoravni. Školovao se u rodnom Kragujevcu, u kome je po završenom četvrtom razredu gimnazije stupio u policijsku službu, sa zvanjem praktikanta, da bi 1867 godine postao sekretar načelstva u Loznici.

Uoči Srpsko–turskog rata 1876, Pavlović je određen da u Paraćinu pripremi boravište za kneza Milana, pa je naimenovan za upravnika Kneževog dvora. Po svršetku rata vrato se u Kragujevac. Po oslobođenju Knjaževca, za vreme drugog Srpsko–turskog rata 1877. postavljen je za Okružnog načelnika Knjaževačkog, a početkom 1878 godine unapređen je i imenovan za prvog Upravnik grada Niša, a odmah zatim i načelnik Niškog okruga.

Samo mesec dana nakon oslobođenja Niša od Turaka 11. januara 1878. godine, u petka 17. februara 1878. godine nakon što je ministar Vasiljević lično saopšti Aćimu Prokiću, nezadovoljan njegovom radom, da je razrešen dužnosti upravitelja varoši Niša, na njegovo mesto postavljen je dotadašnji načelnik okruga knjaževačkog Kosta St. Pavlović koji je ovu dužnost obavlja do prelaska na mesto prvog načelnika okruga niškog.

Kosta Pavlović je za vreme svog službovanja u Nišu, energičnim zauzimanjem i sa retkom smišljenošću od Niša, nekadašnje turske kasabe – tesnih ulica i naerenih čardaka, nepoštednim uklanjanjem i raščišćavanjem, stvorio temelje za modernizovanje i prelaz u moderan i lepo uređen grad. Stari ljudi sećaju se i sada kako je bilo protesta i pretnji, ali sve to nije moglo uticati na Pavlovića, ono što je smetalo da se Niš uredi omrklo je, ali ne i osvanulo, pa išlo to na uštrb ma čijih interesa. Kosta St. Pavlović, svojim radom i svojim držanjem stekao je u Niškom okrugu duboko poštovanje. On je na skupovima, seoskim zavetinama i Saborima crkvenim držao narodu patriotske govore i stvarao istinsko oduševljenje u narodu.

Najstariji sačuvani dokument koji je Kosta St. Pavlović izdao u svojstvu upravitelja varoši Niša čuvaju njegovi potomci u Beogradu. To je naredba No 354 od 21. februara 1878. godine izdata „U interesu reda, sigurnosti lične i imovne...“. Ovaj izuzetno zanimljiv akt objavljen je u knjizi njegovog unuka, arhitekte dr Dobroslava – Bojka St. Pavlovića. iz koga izdvajamo ove naredbe:

„Posle doboša niko ne sme ići bez fenjera po varoši. Prošnja se pred crkvama zabranjuje. Mehane, kafane, aščinice i sva javna mesta mogu biti otvorena do devet uveče.”

Putopisac F. Kanic na osnovu ličnog razgovora s Pavlovićem u svojim putopisima opisao je jedan slikovit detalj o događajima s početka njegovog službovanja u novooslobođenim krajevima.

„Godine 1887. mi je niški načelnik Kosta Pavlović, kome je posle oslobođenja Niša palo u zadatak da olakša iseljavanje muslimana preko granice, rekao da bi se o tragičnim scenama prilikom rastanka Turaka i Arnauta od zemlje u kojoj su oni dugo bili gospodari mogla napisati posebna knjiga. Samo neznatnom broju je uspelo da odmah proda svoj posed, a tamo gde je on, skromnim sredstvima koja su mu stajala na raspolaganju, mogao da ublaži bedu, jadnici su mu bili duboko zahvalni. Pričao mi je kako mu je jedna Turkinja donela komad mirišljavog sapuna, s rečima: Daj to svojoj ženi; od svega onog što mi je ostalo to je jedina stvar koja može da se ponudi kao poklon! ‒ Koliko ljudske patnje otkriva samo ova epizoda!

Pavlović je bio u braku sa gospođom Ankom Pavlović (rođenoj Aćimović) koja je bila osnivač i prvi predsednik podružine Ženskog društva u Nišu, preteče Kola srpskih sestara.

Po prestanku službe gradonačelnika u Nišu, vraća se sa suprugom u Beograd. U Beogradu je 1881. godine zajedno sa profesorom Ljubom Kovačevićem i generalom Jovanom Miškovićem (potonji predsednici Srpske kraljevske akademije) kupio placeve u nizu, na dunavskoj padini, u ulici Gospodar Jevremovoj i tu je sagradio prizemnu kuću Pavlovića sa elementima neorenesansnog stila i eklektizma, mnogo kasnije zvanično nazvana Dom porodice Pavlović, koji neprekidno i ponosno traje do današnjih dana. Danas, obnovljen i osnažen, ovaj dom produžava svoju lepu priču i ,,svedodžbu“ tadašnjeg gradonačelnika Ž. M. Blaznavca o kupovini placeva, na kojima je nastao ovaj Dom.

Priznanja

Vrhovna komanda srpske vojske odlikovaja je Pavlovića 25. maja 1878. godine Takovskim krstom na prsima 6. stepena. Ubrzo je Načel. okr. Niš Kosta S. Pavlović, koji je bio u koru Vrh. komande 12. juna 1878. godine odlikovan i Zlatnom medaljom za revnosnu službu ukrašenom brilijantima.

Pavlović i njegova porodica

Dom porodice Pavlović u Beogradu

Poznati članovi porodice Pavlović koji su svojim radom i društevnim zalaganjima obeležili kulturni i politički život Srbije bili su pored Koste St. Pavlovića, gradonačelnika Niša,

• njegova žena Anka, osnivač i prvi predsednik Ženskog društva u Nišu;
• njihov sin Stevan Pavlović, pravnik i diplomata, pomoćnik ministra spoljnih poslova, nosilac zvezde Legije časti, predsednik Društva prijatelja Francuske;
• unuk Kosta Pavlović, diplomata, lični sekretar ministra inostranih poslova i predsednika vlade Vojislava Marinkovića, te šef kabineta predsednika vlada Dušana Simovića i Slobodana Jovanovića, književnik i istoričar;
• praunuk Stevan K. Pavlović, profesor emeritus balkanske istorije na univerzitetu u Sautemptonu i saradnik Kraljevskog istoričarskog društva;
• unuka Leposava – Bela Pavlović, akademski slikar, profesor francuskog jezika, lektor i saradnik SANU i doživotni predsednik „Lade”;
• unuk Dobroslav - Bojko Pavlović, prof. dr arh. konzervator, jedan od osnivača Društva konzervatora u zemlji, nosilac ordena Sv. Save I reda.

Pavlovići kao darodavci

Porodica Pavlović je deo svog umetničkog blaga darivala institucijama kulture i obrazovanja, Narodnom muzeju u Beogradu, Galeriji Beljanski i Matici Srpskoj u Novom Sadu, i veći deo biblioteke Šumadijskoj eparhiji u Kragujevcu. Današnji potomci su konzervatorskim pristupom očistili trobojni četrvorolist i godinu 1882. koji su uklesani u podni mozaik ulaznog hola u prizemlju 2003. godine.

Početkom dvehiljaditih, u podrumu Doma, otvoren je Kulturni centar sa stalnom izložbenom postavkom koja predstavlja bogatu zbirku umetničkih i etnoloških predmeta i dokumenata šest generacija porodice Pavlović koju su činili, i dalje čine: diplomate, ministri, pravnici, prevodioci i umetnici. Zbirka obuhvata bogatu arhivu, stare fotografije sa posvetama, diplome, ordenje i ukaze, priznanja, delove stare gradske odeće, živopisne nošnje, arhaično pokućstvo i druge predmeti iz svakodnevnog života 19. i prve polovine 20. veka.

Vidi još

• Crveni krst Niš
• Dom porodice Pavlović

Literatura

• Feliks Kanic, SRBIJA zemlja i stanovništvo, druga knjiga, (Beograd: Srpska književna zadruga, Rad, 1986), 163.
• Rat Srbije sa Turskom za oslobođenje i nezavisnost 1877‒78, (Beograd: Komanda Srpske vojske, 1879), 320, 416

Spoljašnje veze

• Dom porodice Pavlović Spomenik kulture grada Beograda iz 1882.