Kojukon
Kojukoni su atabaskanski narod i severnoamerički domoroci. Naseljeni su oko reka Kojukuk i Jukon na teritoriji današnje američke države Aljaska. Na ovoj teritoriji su prisutni nekoliko hiljada godina. U prošlosti su bili lovci-sakupljači, a i danas veliki deo Kojukona živi tradicionalnim načinom života. Kojukonski jezik pripada centralno aljasko-jukonskoj podgrupi severne grupe atabaskanskih jezika.
Njihovi susedi su: Eskimi Inupijaci (podgrupa Eskima Inuita) na severu i zapadu, Eskimi Jupici na jugozapadu, Holikačuci na jugu, Gornji Kuskokvimi na jugu, Denaine na jugu, Tanane na istoku i Gvičini na severoistoku.[1]
Podgrupre[uredi | uredi izvor]
Kojukoni se dele na tri osnovne grupe koje se dalje mogu podeliti na veći broj manjih grupa:[2]
- Kojukuk (naseljeni oko reke Kojukuk)
- Jukon-Kejtil (Kodilkaka Kotana)
- Todatontin-Kanuti (Kunutna Kotana)
- Saut Fork
- Gornji Jukon (naseljeni oko gornjeg toka reke Jukon uzvodno od ušća reke Kojukuk)
- Novitna Riv`r (Nogoj Kotana)
- Kokrins
- Tanana-Novitna
- Donji Jukon (naseljeni oko donjeg toka reke Jukon nizvodno od ušća reke Kojukuk)
- Ulukagmijut (Lamas Kotana)
- Takajaksa (Kajah Kotana)
Krajem 19. veka i početkom 20. veka zbog nedostatka informacija sa terena nisu bile poznate tačne granice etničkog prostora Kojukona. U jednom trenutku su Donji Jukoni pogrešno svrstavani u Ingalike, a u drugom govornici dijalekta gornji kojukon sa reka Jukon, Tanana i Kantišna su pogrešno svrstavani u Tanane. Takođe su jedno vreme Holikačuci pogrešno svrstavani u Kojukone. Tek su Mekkinan i Kraus 1960-ih nakon terenskog istraživanja utvrdili tačne granice etničkog prostora Kojukona.[3]
Jezik[uredi | uredi izvor]
Kojukonski jezik pripada centralno aljasko-jukonskoj podgrupi severne grupe atabaskanskih jezika.
Kojukonski jezik ima tri dijalekta:[4]
- Donji kojukonski dijalekat
- Centralni kojukonski dijalekat
- Gornji kojukonski dijalekat
Donjim kojukonskim dijalektom govore Donji Jukoni. Centralnim kojukonskim dijalektom govore tri podgrupe Kojukuka koje su naseljene u donjem toku reke Kojukuk i dve podgrupe Gornjih Jukona koje su naseljene u donjem delu gornjeg toka reke Jukon. Gornjim kojukonskim dijalektom govori jedna podgrupa Kojukuka Saut Fork, koja je naseljena u gornjem toku reke Kojukuk i jedna podgrupa Gornjih Jukona Stivens vilidž-Tanana, koja je naseljena u gornjem delu gornjeg toka reke Jukon, kao i Kojukoni sa donjeg toka reka Tanana i Kantišna.[4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
U periodu pre kontakta sa belcima i nakon kontakta sve do oko 1870. različite podgrupe Kojukona su često organizovale napade na svoje susede: druge podgrupe Kojukona, druge atabaskanse narode i Eskime. Česta je bila pojava udruživanja različitih podgrupa Gornjih Jukona i Kojukuka zbog organizovanja napada na Donje Jukone. Najviše sukoba je bilo sa Gvičinima. Najčešći uzroci sukoba bili su borba oko lovišta, osveta, zarobljavanje žena, „šamanske vradžbine” i konkurencija u trgovini krznom.[5]
Prvi Evropljani koji su došli na teritoriju Kojukona bili su Rusi, koji su doplovili rekom Jukon 1838. Kada su Rusi došli primetili su da su do Kojukona doprli evropski proizvodi kao što su lonci od gvožđa, staklene perle, tkanine, odevni predmeti i duvan posredstvom Eskima sa kojima su Rusi već dugo trgovali. Takođe, pre dolaska Rusa, do Kojukona su doprle epidemije zaraznih bolesti kao što su velike boginje. Posledica je bila drastično smanjenje populacije Kojukona, jer oni nisu imali prirodni imunitet na evropske bolesti.
Stanovnici reke Kojukuk su bili relativno izolovani od ostatka sveta sve do 1898. kada se javlja Jukonska zlatna groznica. Tada je više od hiljadu ljudi došlo na obale reke u potrazi za zlatom. Veoma malo zlata je nađeno i većina je već sledeće godine otišla.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Etnička karta Aljaske Alaska Native Language Center”. Arhivirano iz originala 10. 12. 2012. g. Pristupljeno 29. 10. 2016.
- ^ McFadyen Clark, A. (1981), str.600
- ^ McFadyen Clark, A. (1981), str.599
- ^ a b McFadyen Clark, A. (1981), str.583
- ^ McFadyen Clark, A. (1981), str.596
- ^ McNeeley, Shannon Michele. (2009), Seasons out of balance climate change impacts, vulnerability, and sustainable adaptation in Interior Alaska Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. август 2016), Fairbanks, Alaska, August 2009
Литература[uredi | uredi izvor]
- McFadyen Clark, A. (1981). "Koyukon". edited by June Helm. general editor, vol. 6, Sturtevant, W.C. "Handbook of North American Indians: Subarctic", Smithsonian Institution, Washington, D.C. Government Printing Office. ISBN 978-0160045783 [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. oktobar 2016)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
