Крагујевачки слез
| Kragujevački slez | |
|---|---|
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Rosids |
| Red: | Malvales |
| Porodica: | Malvaceae |
| Rod: | Althaea |
| Vrsta: | A. kragujevacensis
|
| Binomno ime | |
| Althaea kragujevacensis | |
Kragujevački slez (lat. Althaea kragujevacensis) je bila lokalno endemična vrsta Šumadije, višegodišnja zeljasta biljka iz porodice slezova (Malvaceae). Nalažen je samo u okolini Kragujevca. Josif Pančić ga je opisao 1848. na Metinom brdu, nadomak Kragujevca.[1] Nakon toga vrsta više nikada nije pronađena. Verovatan uzrok nestanka ove vrste je širenje gradskog područja.
Opis[uredi | uredi izvor]
Višegodišnja biljka visine 50-150 cm, sivo pustenasta, sa zvezdastim i nedeljenim dlakama. Listovi sa dugačkim drškama, okruglasti do trouglasto jajasti, nedeljeni ili plitko deljeni u 3-5 kratkih, nepravilno nazubljenih režnjeva. Cvetova 1-3, na drškama dužim od listova u čijem se pazuhu nalaze. Listići spoljašnje čašice linearno lancetasti, 1/2-1/3 kraći od čašičnih listića dugačkih 6-7 mm. Krunični listići 2-3 puta duži od čašice, ljubičasti, sa tamnim žilicama. Plodići sa zvezdastim dlakama duž leđne strane do polovine, zvezdaste dlake sa kratkim, štrčećim kracima. Razlikuje se od srodne A. officinalis (beli slez) dugačkim cvetnim drškama (kod A. officinalis su cvetovi sedeći ili na veoma kratkim drškama) i indumentumom semena.[1]
Ovaj slez je hemikriptofita, sreddnjovekovnog, zapadnomezijskog, centralnošumadijskog flornognog elementa.[2]
Stanište i sudbina[uredi | uredi izvor]
U živicama, međama i šikarama, na obodu šumaraka, na vlažnom zemljištu, na nadmorskoj visini između 200 i 300m. Vrsta je iščezla iz prirode. Pretpostavlja se da je glavni uzrok iščezavanja širenje gradskog područja Kragujevca. Mogućnosti reintrodukcije ne postoje, jer je takson zauvek nestao iz svetskog genofonda. Kragujevački slez je verovatno posedovao slična lekovita svojstva kao i običan slez. Međutim, vrsta farmakološki nije bila ispitivana.[1]
Otkriće[uredi | uredi izvor]
Josif Pančić je opisao Kragujevački slez 1848. na Metinom brdu, nadomak Kragujevca a otkriće objavio 1874. u svom najznačajnijem naučnom delu, monografiji ,,Flora Kneževine Srbije ili vaskularne biljke, koje u Srbiji divlje rastu". Holotip ove vrste može se videti u Pančićevom herbarijumu Herbarium Pancicianum u Botaničkoj bašti Jevremovac.[3]
Ova biljka je ranije gajena u botaničkim baštama. Broj hromozoma ove vrste izbrojao je Skovsted 1935. godine na materijalu iz Univerzitetske botaničke bašte u Kopenhagenu. U periodu između 1887. i 1961. bila je gajena i u Botaničkoj bašti ,,Jevremovac” u Beogradu.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Althaea kragujevacensis”. pancic.bio.bg.ac.rs. Pristupljeno 2023-04-22.
- ^ „Ugrožene endemske vrste”. biologija.rs. Pristupljeno 28. 10. 2017.
- ^ „Herbarijum Josifa Pančića”. Zvanični veb-sajt. Gradska opština Stari grad. Pristupljeno 4. 8. 2023.
Crvena knjiga flore Srbije
| |
| |