Ladislav III Kan
| Ladislav Kan | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Ladislav Kan |
| Datum rođenja | nepoznato |
| Mesto rođenja | Ugarska |
| Datum smrti | pre maja 1315. godine |
| Mesto smrti | Ugarska |
| Porodica | |
| Potomstvo | Ladislav IV Kan, Ladislav V i ćerka nepoznatog imena |
| Roditelji | Ladislav II Kan |
| Dinastija | Kan |
| Vojvoda Transilvanije | |
| Period | 1297-1314 |
| Prethodnik | Roland Borša |
| Naslednik | Ladislav IV Kan |
Ladislav III Kan (umro pre 13. maja 1315) je bio transilvanijski vojvoda u periodu građanskog rata u Ugarskoj na početku 14. veka.
Uspon[uredi | uredi izvor]
Ladislav je pripadao transilvanijskom ogranku porodice Kan čiji je rodonačelnik njegov pradeda Julijus I. O njegovom ranom životu nema podataka. Bio je jedan od trojice sinova Ladislava II, kraljevskog sudije. Otac mu je umro 1278. godine ili nakon toga. Ladislav je nasledio Valja Lungu, Šonu, Bun, Mezoszilvas, Septer i Urmenis. U izvorima se javlja 1297. godine kada izdaje povelju. Nosio je titulu vojvode Transilvanije, kao ugarske pokrajine. Na tom mestu zamenio je Rolanda Boršu koji se, mada na početku vlasti lojalan kruni, naposle pobunio protiv kralja, zbog čega je svrgnut. Ladislav je podržavao Andriju III Mlečanina (1290—1301). Prisustvovao je skupštini u Budimu 1298. godine. Nakon Andrijine smrti, Ladislav je bio jedan od oligarha koji se borio za mađarsku krunu u građanskom ratu (1301—1310). Iako nije lično nameravao da ovlada Ugarskom, pružao je podršku raznim pretendentima uzimajući aktivnog učešća u borbi oko krune Svetog Stefana[1].
Učešće u građanskom ratu[uredi | uredi izvor]
Koristeći se građanskim ratom, Ladislav širi svoje posede, najpre na račun transilvanijskih Saksonaca. Ladislav nije priznavao 1306. godine vlast Karla Roberta, anžujskog pretendenta i vazala pape Klementa V, te je papa naredio kaločkom nadbiskupu da ga ekskomunicira. Sledeće, 1307. godine, Ladislav je na prevaru zarobio Otona III Vitelsbaha u čijem su se posedu do tada nalazile insignije ugarskog kralja, uključujući i krunu Svetog Stefana.
Pregovori sa sremskim kraljem Dragutinom[uredi | uredi izvor]
Ladislav je krunu ponudio Stefanu Dragutinu, sremskom kralju, odnosno njegovom sinu Vladislavu. Dragutin se do tada držao po strani po pitanju događaja u Ugarskoj, iako je na krunu Vladislav imao jednaka prava kao i Karlo Robert (na osnovu supruge Katiline, ćerke ugarskog kralja Stefana). Ladislavova ponuda dovela je do uključenja Dragutina u građanski rat u Ugarskoj. Češki kralj Vaclav više nije bio živ, a Oton, iako se uspeo osloboditi Ladislavovog zarobljeništva, više nije bio u igri oko ugarskog prestola. Tako su ostali na poprištu borbe jedino Karlo Robert i Stefan Dragutin. Karlu je podršku pružio i papa koji šalje legata Gentila da pregovara sa velikašima koji su odbijali vlast njegovog štićenika. Gentil je odvojeno pregovarao sa Matejom Čakom, Henrijem Gisingovcem i Ladislavom Kanom. Ladislavu je zaprećeno ekskomunikacijom ukoliko ne vrati insignije ugarskog kralja. Prećeno mu je, između ostalog, i zbog toga što je pregovarao sa "šizmatičkim kraljem". Bilo je to vreme građanskog rata i u Srbiji, kada je Dragutinov brat Milutin pokušavao da stekne podršku sa zapada. Ladislav je naposletku pristao da vrati insignije i prihvati vlast Karla Roberta. Tako je Karlo po treći put krunisan za kralja Ugarske 1310. godine[2][3][4].
Poslednje godine[uredi | uredi izvor]
U znak pomirenja, Karlo Robert je 1310. godine boravio u Transilvaniji, prvi put tokom svoje vladavine. Odnosi su bili dobri do Ladislavove smrti. Juna 1313. godine Ladislav je izvršio zamenu dobara, u prisustvu kralja. To je i poslednji pomen transilvanijskog vojvode u istorijskim izvorima. Umro je verovatno krajem 1314. ili početkom sledeće godine, jer je Karlo posede koje je on nasilno prisvojio koristeći se neredima tokom građanskog rata, vratio prethodnim vlasnicima 1315. godine. Ladislava je nasledio sin Ladislav IV Kan koji se pobunio protiv Karla Roberta[5].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kristó, Gyula (2003). Early Transylvania (895—1324). Budapest: Lucidus Kiadó. ISBN 978-963-9465-12-1. str. 227.
- ^ Hardi 2007, str. 110
- ^ Hardi 2013, str. 273–4
- ^ Dinić 1955, str. 77
- ^ Kristó, Gyula (2003). Early Transylvania (895—1324). Budapest: Lucidus Kiadó. ISBN 978-963-9465-12-1. str. 231.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dinić, Mihailo, Odnos između kralja Milutina i Dragutina, Zbornik radova Vizantološkog instituta 3, Vizantološki institut SANU, Beograd (1955), 49-80
- Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183.
- Hardi, Đura, Da li je u Mitrovici 1314. godine došlo do susreta sremskog kralja Dragutina i ugarskog kralja Karla Roberta?, Spomenica istorijskog arhiva Srem 6 (2007), 100-111
- Hardi, Đura, Drugeti: povest o usponu i padu porodice pratilaca anžujskih kraljeva, Filozofski fakultet Novi Sad, odsek za istoriju (2012)
- Hardi, Đura, Petrovaradin – „prestonica“ jednog Anžujca, Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: istorijski događaji i procesi, Istorijski arhiv Srem, Novi Sad (2013), 243-279
- Kristó, Gyula. Early Transylvania (895–1324). Lucidus Kiadó. 2003. ISBN 978-963-9465-12-1..
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
